Англійская мова: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
др афармленне
Радок 1:
{{Мова
{{Інфармацыя пра мову |
|колер = індаеўрапейскія
Назва мовы = Англійская |
|Назва мовы ў арыгінале = English |Англійская
|Назва мовы ў арыгінале = English
|Краіны ўжывання = [[ЗША]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Канада|Канадзе]], [[Аўстралія|Аўстраліі]] і іншых краінах |
|Рэгіён = Галоўным чынам [[Заходняя Еўропа]], [[Паўночная Амерыка]], [[Аўстралія]], [[Азія]] |
|Колькасць носьбітаў = Для 340 мільёнаў з'яўляецца роднай. Для 600 мільёнаў — другой. |
Класіфікацыя = megool [[Індаеўрапейскія мовы|Індаеўрапейская]]<br/>
|катэгорыя = [[Мовы Еўразіі]]
&nbsp;[[Германскія мовы|Германскія]]<br/>
|Класіфікацыя =
&nbsp;&nbsp;[[Заходнегерманскія мовы|Заходнегерманскія]]<br/>
Класіфікацыя = megool [[Індаеўрапейскія мовы|Індаеўрапейская]]<br/>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Старасаксонская мова|Старасаксонская]]<br/>
&nbsp;: [[Германскія мовы|Германскія]]<br/>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Стараанглійская мова|Стараанглійская]]<br/>
&nbsp;&nbsp;:: [[Заходнегерманскія мовы|Заходнегерманскія]]<br/>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Англійская''' |
&nbsp;&nbsp;&nbsp;::: [[Старасаксонская мова|Старасаксонская]]<br/>
Афіцыйная мова ў = [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[ЗША]], [[Канада|Канадзе]], [[Аўстралія|Аўстраліі]] і інш. |
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;:::: [[Стараанглійская мова|Стараанглійская]]<br/>
Рэгулюецца = — |
Назва мовы =::::: '''Англійская |'''
Код па ISO 639-1 = en |
|Афіцыйная мова ў = [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[ЗША]], [[Канада|Канадзе]], [[Аўстралія|Аўстраліі]] і інш. |
Код па ISO 639-2(B) = eng |
|Рэгулюецца = — |
Код па ISO 639-2(T) = eng |
|Код па SILISO 639-1 = ENGen
|Код па ISO 639-12(B) = en |eng
|Код па ISO 639-2(BT) = eng |
|Код па ISO 639-2(T)SIL = eng |ENG
}}
'''Англійская мова''', [[германскія мовы|германская]] мова [[заходнегерманскаязаходнегерманскія групамовы|заходнегерманскай]] групы.
 
Распаўсюджанне: [[Вялікабрытанія]], [[ЗША]], [[Аўстралія]], [[Канада]], [[Новая Зеландыя]], шэраг іншых [[краіна|краін]]ў усіх частак свету. Колькасць носьбітаў у свеце: 309,4 млн.ч. і 508 млн.ч. з улікам англійскай як другой роднай мовы ([[1999]]); у т.л., 55 млн.ч. у Вялікабрытаніі ([[1984]])<ref>Этналог, 15-ы вып.</ref>.
 
Адна з [[Афіцыйныя мовы ААН|афіцыйных]] і рабочых моў [[ААН]]. Статус афіцыйнай або нацыянальнай мовы: Вялікабрытанія, ЗША, Канада, Аўстралія, Новая Зеландыя, [[Ірландыя]], [[Індыя]], 15 краін Афрыкі ([[1990]]<ref>ЛЭС-90...90…</ref>).
 
== Алфавіт ==
Алфавіт англійскай мовы заснаваны на [[лацінскі алфавіт|лацінскім]] і сскладаеццаскладаецца з 26 літар, з іх 6 галосных і 20 зычных.
* Галосныя: A, E, I, O, U, Y
* Зычныя: B, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, W, X, Z
 
== Пісьменнасць ==
Галосныя: A, E, I, O, U, Y
Пісьменнасць існуе з 7—8 ст., пачаткова, да хрысціянізацыі (пачатай з 6 ст.), на аснове старажытнагерманскай [[рунічны алфавіт|рунічнай]] графікі, потым на аснове [[лацінскі алфавіт|лацінскай]] графікі. Першы помнік: рунічны надпіс на Фрэнксавым куфэрку (7 ст.). Старажытныя помнікі: «[[Беавульф]]» (эпічная паэма, каля 700; захавалася ў пазнейшых [[спісак|спісках]]), «[[Англа-саксонская хроніка]]» (9 ст.), пераклад «УсясветнайСусветнай гісторыі» Арозія (9 ст., пераклад караля Альфрэда); пераклад «Царкоўнай гісторыі англаў» біскупа Беды Вельмішаноўнага (9 ст.).
 
Зычныя: B, C, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, W, X, Z
 
== Пісьменнасць ==
Пісьменнасць існуе з 7—8 ст., пачаткова, да хрысціянізацыі (пачатай з 6 ст.), на аснове старажытнагерманскай [[рунічны алфавіт|рунічнай]] графікі, потым на аснове [[лацінскі алфавіт|лацінскай]] графікі. Першы помнік: рунічны надпіс на Фрэнксавым куфэрку (7 ст.). Старажытныя помнікі: «[[Беавульф]]» (эпічная паэма, каля 700; захавалася ў пазнейшых [[спісак|спісках]]), «[[Англа-саксонская хроніка]]» (9 ст.), пераклад «Усясветнай гісторыі» Арозія (9 ст., пераклад караля Альфрэда); пераклад «Царкоўнай гісторыі англаў» біскупа Беды Вельмішаноўнага (9 ст.).
== Дыялекты ==
Сучасная англійская мова мае вялікую колькасць тэрытарыяльных дыялектаў: у Вялікабрытаніі  — шатландскі, група паўночных, цэнтральных (усходне-цэнтральных і заходне-цэнтральных), паўднёвых і паўднёва-заходніх дыялектаў; у ЗША  — групы дыялектаў усходне-англійская, сярэдне-атлантычная (цэнтральная), паўднёва-усходняя, сярэдне-заходняя. Дыялектныя адменнасці ў Вялікабрытаніі значна болей выразныя, чым у ЗША, дзе асновай літаратурнай нормы стаў цэнтральны дыялект.
 
Наяўныя [[Амерыканскі варыянт англійскай мовы|амерыканскі]], канадскі і аўстралійскі варыянты літаратурнай нормы адрозніваюцца ад літаратурнай англійскай мовы галоўным чынам [[вымаўленне]]м і [[лексіка]]й.
Радок 41 ⟶ 43:
Выдзяляюцца перыяды развіцця: старажытнаанглійскі (7—11 ст.; англаксонская мова), сярэднеанглійскі (12—15 ст.; сярэднеанглійская мова), ранні новаанглійскі (16—17 ст.; ранняя новаанглійская мова), новаанглійскі (з 18 ст.).
 
У старажытнаанглійскі перыяд мовы (гаворкі) [[старажытнагерманскія плямёны|старажытнагерманскіх]] плямёнаў [[англы|англаў]], [[саксы|саксаў]] і [[юты|ютаў]], якія перасяліліся на Брытанскія астравы (5—6 ст.), сфарміравалі 4 тэрытарыяльныя дыялекты: нартумбрыйскі, мерсійскі, уэсекскі, кентскі. Фарміраванне літаратурнай мовы адбылося, галоўным чынам, на аснове ўэсекскага дыялекту, з прычыны заняпаду паўночных і паўночна-усходніхўсходніх земляўзямель ад скандынаўскіх набегаў і дзякуючы палітычна-эканамінаму ўзмацненню [[Уэсекскае каралеўства|Уэсекскага каралеўства]] (9—11 ст.). Большасць помнікаў гэтага перыяду таксама захавалася ва ўэсекскай рэдакцыі. Мовы кельцкіх народаў захаваліся пераважна ў геаграфічных назвах.
 
У сярэднеанглійскі перыяд, пасля нарманскага заваявання, англійская мова функцыянавала як народная, маючы 3 асноўныя дыялектныя зоны  — паўночную, цэнтральную, паўднёвую. Гэты перыяд характарызаваўся значнымі змяненнямі фанетыкі і граматыкі.
 
У 16—17 ст. складваецца ранняя новаанглійская мова.
Радок 49 ⟶ 51:
== Гл. таксама ==
* [[Даданы сказ часу і ўмовы англійскай мовы]]
* [[Тыпы пытанняў англійскай мовы]]
* [[Сінтаксіс англійскай мовы]]
* [[Сістэма форм выражэння часу ў англійскай мове]]
Радок 65 ⟶ 67:
* [[Эбанікс]]
 
== Зноскі ==
{{зноскі}}
{{reflist|2}}
 
== Літаратура ==
* Швейцер А. Д., Ярцева В.  Н.  Английский язык // {{крыніцы/ЛЭС-90}} С. 33, 34;
* {{крыніцы/Этналог/15}}.
 
Радок 91 ⟶ 94:
[[Катэгорыя:Мовы Сінгапура]]
[[Катэгорыя:Мовы Філіпінаў]]
 
{{Link FA|mk}}
{{Link FA|sw}}
{{Link GA|no}}