Узровень мора: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
Paganetz (размовы | уклад)
Няма тлумачэння праўкі
Радок 2:
'''Узровень мора''' — палажэнне вольнай паверхні [[Сусветны акіян|Сусветнага акіяна]], якое вымяраецца па стромай лініі адносна некаторага ўмоўнага пачатку адліку. Гэтае палажэнне вызначаецца [[Гравітацыя|законам прыцягнення]], [[момант інерцыі|момантам інерцыі]] [[Зямля|Зямлі]], [[тэмпература|тэмпературай]], [[прыліў|прылівамі]] і іншымі фактарамі. Адрозніваюць «імгненны», прыліўны, сярэднясутачны, сярэднямесячны, сэрэднегадавы і сярэднешматгадовы ўзроўні мора.
 
Пад уздзеяннем ветравага хвалявання, прыліваў, награвання і ахалоджвання паверхні мора, ваганняў атмасфернага ціску, ападкаў і выпарвання, рачнога і ледніковага сцёку ўзровень мора няспынна змяняецца. Сярэднешматгадовы ўзровень мора не залежыць ад гэтых ваганняў паверхні мора. Палажэнне сярэднешматгадовага ўзроўню мора вызначаецца размеркаваннем сілы цяжкасціцяжару і прасторавай нераўнамернасцю гідраметэаралагічных характарыстык (шчыльнасць вады, атмасферны ціск і інш.).
 
Пастаянны ў кожным месцы сярэднешматгадовы ўзровень мора прымаецца за зыходны ўзровень, ад якога [[Вышыня над узроўнем мора|адлічваюцца вышыні на сушы]]. Для адліку глыбінь мораў з малымі прылівамі гэты ўзровень прымаецца за нуль глыбінь — пазнаку ўзроўню вады, ад якой адлічваюцца глыбіні ў адпаведнасці з патрабаваннямі суднаходства. У [[Расія|Расіі]] і большасці іншых краін былога [[СССР]], а таксама ў [[Польшча|Польшчы]], [[абсалютная вышыня|абсалютныя вышыні]] пунктаў зямной паверхні адлічваюць ад сярэднешматгадовага ўзроўню [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]], вызначанага ад нуля [[Кранштацкі футшток|футштока ў Кранштаце]]<ref>Так званая «[[Балтыйская сістэма вышынь]]».</ref>. Глыбіні і вышыні ў заходнееўрапейскіх краінах вылічаюцца па [[Горад_Амстэрдам|Амстэрдам]]скаму [[футшток]]у (замер узроўню [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] робіцца па [[Марсель]]скаму футштоку)<ref>[http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm Кранштацкі футшток]</ref>.
Радок 11:
 
== Вышыня марской паверхні ==
[[Выява:SSH pyngl.png|thumb|400px|Абсалютная вышыня марской паверхні (у сантыметрах) у раёне цячэнняплыні Гальфстрым на 10 сакавіка 2008 года, атрыманая па данымзвесткам спадарожніка [[Jason 1]]. Стрэлкамі паказаны [[геаграфічная плынь|геаграфічныя плыні]], асацыяваныя са змяненнямі вышыні марской паверхні.]]
'''Вышыня марской паверхні''' ('''ВМП''') — гэта [[вышыня]] (ці [[тапаграфія]], ці [[рэльеф]]) паверхні акіяна. На працягу сутак яна, найбольш схільная ўплыву [[прыліў]]ных сіл [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]] і [[Сонца]], дзеючых на Зямлю. На вялікіх часовых маштабах часу на ВМП уплывае цыркуляцыя акіяна. Звычайна цыркуляцыя акіяна выклікае адхіленні тапаграфіі ад сярэдняга ўзроўню максімум на ± 1 м<ref>
{{кніга
|аўтар = Роберт Стюарт.
Радок 26:
</ref>. Самыя марудныя змены ВМП адбываюцца за кошт змяненняў у [[Гравітацыя|гравітацыйным полі]] Зямлі ([[геоід]]) у выніку пераразмеркавання [[кантынент]]аў, стварэння падводных гор і таму падобнага.
 
Паколькі гравітацыйнае поле Зямлі адносна стабільнастабільнае ў маштабах дзесяцігоддзяў і стагоддзяў, цыркуляцыя акіяна мае больш значную ролю ў назіраемай зменлівасці ВМП. Сезонныя змены ў размеркаванні цяпла і ветравага ўздзеяння ўплываюць на цыркуляцыю акіяна, а тыя, у сваю чаргу, на ВМП. Варыяцыі ВМП могуць быць вымераны з дапамогай спадарожнікавай [[альтыметр]]ыі (напрыклад, спадарожнікі [[TOPEX/Poseidon]], [[Jason 1]]) і ўжывацца для вызначэння, напрыклад, павышэння ўзроўню мора, разліку ўтрымання цяпла і [[геастрафічная плынь|геастрафічных плыняў]], выяўлення і вывучэння [[віхры ў акіяне|віхраў у акіяне]].
 
== Гл. таксама ==