Смог: Розніца паміж версіямі

'''Смог''' (спалучэнне [[Англійская мова|англ.]] "smoke", [[Дым|"дым"]] і "fog", [[Туман|"туман" ]]) - [[аэразоль]], які складаецца з дыма, пылу і туману. Накрывае вялікія плошчы ў буйных населеных пунктах ў выніку сістэматычнага [[Забруджванне атмасферы|забруджвання]] гарадской паветры. Назіраюцца два тыпы:

* густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр,. [[Лондан]])

* заслона з'едлівых [[Газ|газаў]] і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры дзеянні альтрафіялетавай[[Ультрафіялет|ультрафіялетавай]] радыяцыі [[Сонца]] ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах [[Аўтамабіль|аўтамашын]] і хімічных прадпрыемстваў (напр. Лас[[Лос-Анджэлес]]).

Смог звычайна назіраецца пры слабай [[Турбулентнасць|турбулентнасці]] паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры [[Інверсія, метэаралогія|інверсіях]] тэмпературы, пры слабым [[Вецер|ветры]] ці [[Штыль, надвор'е|штылі]].

Упершыню з гэтай з'явай сутыкнуліся жыхары Лондана. Калі яшчэ ў ХІІІ ст. палілі [[вугаль]], то лонданцаў усур'ёз клапаціў пах дыму - лічылася, што ён можа выклікаць захворванні. Упершыню слова "смог" было ўведзена ў 1905 г. Самым моцным з зафіксаваных прыкладаў смогу, які меў сур'ёзныя наступствы, быў смог ў г. [[Данора]] ([[ЗША]]) ў 1948 г. Напрацягу 36 гадзін было зарэгістрыравана каля 20 смярцей сотні людзей адчувалі сябе вельмі дрэнна. Яшчэ болей трагічным быў [[Вялікі смог|"Вялікі смог"]] у Лондане 1952 г., калі за некалькі дзён памерла каля 4000 чалавек, каля 100 000 захварэла. На сённешні дзень у буйных гарадах [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]] і ЗША смогі зрабіўся часткай мінулага з-за актыўных дзеянняў па ахове навакольнага асяроддзя.

30 кастрычніка 2014 г. значны смог быў упершыню зафіксаваны ў г. [[Мінск|Мінску]] ([[Беларусь]]).

Пры поўным згаранні выкапнёвага паліва (вугля, [[Вуглевадароды|вуглевадародаў]]) утвараюцца дастаткова бяскрыўдныя прадукты - [[дыяксід вуглерода]] і [[вада]]. Аднак ва ўмовах недахопа [[Кісларод|кіслароду]] ўтвараецца атрутны [[манааксід вуглерода]]. Калі кіслароду яшчэ меньш, сярод прадуктаў згарання з'яўляецца [[вуглярод]] (у выглядзе сажы). Пры нізкіх тэмпературах і малой колькасці кіслароду разбурэнне вуглевадародаў можа суправаджацца іх [[Ізамерызацыя|ізамерызацыяй]] і [[Палікандэнсацыя|палікандэнсацыяй]], якія прыводзяць да ўтварэння паліцыклічных араматычных вуглевадародаў, у тым ліку бензапірэна[[Бензапірэн|бензапірэну]], які валодае канцэрагеннымі якасцямі. Забруджванне паветры могуць выклікаць і прымесі, якія ўваходзяць у склад паліва, у першую чаргу злучэнні [[Сера|серы]]. Яе доля ў некаторых вуглях можа складаць 6%. Пры згаранні такога паліва фарміруецца дыяксід серы. Калі ён раствараецца ў кроплях вады, якія [[Кандэнсацыя|кандэнсіруюцца]] вакол часцінак дыму, дыяксід серы істотна зніжае яе [[pH]]. [[Кіслотны туман|"Кіслотны туман"]] небяспечны дзеля здароўя, шкодна ўплывае на расліны і жывёл, разбурае металы і будаўнічыя матэрыялы.

Адной з асноўных крыніц смогаў з'яўляецца распаўсюджанне аўтамыбільнага транспарту, а таксама лясныя і [[Тарфяны пажар|тарфяныя пажары]] каля буйных гарадоў.