15 252
праўкі
др (Bot: Migrating 102 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8196 (translate me)) |
(дапаўненне з ru:Арабское письмо) |
||
{{Пісьменнасць
'''Ара́бскі [[алфавіт]]''', '''арабскае пісьмо''', '''ара́біца''' — літарнае кансанантнае пісьмо, якім карыстаюцца [[арабская мова|арабскамоўныя]] народы, а таксама, з пэўнымі зменамі, некаторыя народы [[Іран]]а, [[Афганістан]]а, [[Пакістан]]а, [[Індыя|Індыі]] ([[урду]], [[брахуі]], [[кашмірцы]]), [[уйгуры]] ў Сінь-цзян-Уйгурскім раёне [[Кітай|Кітая]], [[чамы]] ў [[Камбоджа|Камбоджы]], [[мусульмане]] ў заходніх раёнах [[В'етнам]]а. З сярэднявечча арабскім пісьмом шырока карыстаюцца неарабскія народы ([[туркі]], [[татары]], [[узбекі]] і інш.).▼
|імя = Арабскае пісьмо
|тып = кансанантнае
|мовы = [[Арабская мова|Арабская]], [[фарсі]], [[курдская мова|курдская]], [[уйгурская мова|уйгурская]], [[пушту]], [[урду]] і інш.
|дзе ўзнікла =
|тэрыторыя = [[Аравійскі паўвостраў]], [[Блізкі Усход]], [[Сярэдняя Азія]], [[Паўночная Афрыка]].
|дата =
|перыяд = з [[V стагоддзе|V стагоддзя]]
|напрамак = справа налева
|знакаў = 28
|статус = ужываецца
|стваральнік =
|дакумент =
|паходжанне = [[Ханаанейскае пісьмо]]
:[[Фінікійскае пісьмо|Фінікійскае]]
::[[Арамейскае пісьмо|Арамейскае]]
:::[[Сірыйскае пісьмо|Сірыйскае]]
|нашчадкі =
|роднасныя =
|юнікод = U+0600 — U+06FF <br />U+0750 — U+077F <br />U+FB50 — U+FDFF <br />U+FE70 — U+FEFF
|ISO = Arab (#160)
|прыклад = Arabic albayancalligraphy.svg
|памер = 250px
|подпіс = Прыклад
}}
[[Выява:Modern Arabic Calligraphy.jpg|thumb|right|200px|Сучасная арабская каліграфія]]
▲'''Ара́бскі
Арабскае пісьмо склалася на аснове [[набацейскае пісьмо|набацейскага пісьма]] (4 ст. да н.э.
Словы пішуцца так:
Кожная з 28 літар, апроч літары аліф, абазначае адзін зычны гук. Напісанне літар мяняецца ў залежнасці ад яе размяшчэння ўнутры слова. Усе літары аднаго слова пішуцца злітна, апроч літар ([[Аліф, літара арабскага алфавіта|аліф]], [[Даль, літара арабскага алфавіта|даль]], [[Заль, літара арабскага алфавіта|заль]], [[Ра, літара арабскага алфавіта|ра]], [[Зай, літара арабскага алфавіта|зай]], [[Ваў, літара арабскага алфавіта|ваў]]), яны не злучаюцца з наступнай літарай.
{|class="wikitable" width=
! width = 20
! width = 20
! width = 20
! width = 20
! width = 10
! width = 10
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | {{ar2|ﺎ}} || colspan=2 | {{ar2|ﺍ}}
| [[Аліф, літара арабскага алфавіта|аліф]] || —
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Ба, літара арабскага алфавіта|ба]] || {{IPA|[b]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Та, літара арабскага алфавіта|та]] || {{IPA|[t]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Са, літара арабскага алфавіта|са]] || {{IPA|[θ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Джым, літара арабскага алфавіта|джым]] || {{IPA|[ʤ], [g]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Ха, шостая літара арабскага алфавіта|х̣а]] || {{IPA|[ħ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Ха, сёмая літара арабскага алфавіта|х̮а]] || {{IPA|[x]}}
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | {{ar2|ﺪ}} || colspan=2 | {{ar2|ﺩ}}
| [[Даль, літара арабскага алфавіта|даль]] || {{IPA|[d]}}
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | {{ar2|ﺬ}} || colspan=2 | {{ar2|ﺫ}}
| [[Заль, літара арабскага алфавіта|заль]] || {{IPA|[ð]}}
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | {{ar2|ﺮ}} || colspan=2 | {{ar2|ﺭ}}
| [[Ра, літара арабскага алфавіта|ра]] || {{IPA|[r]}}
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | {{ar2|ﺰ}} || colspan=2 | {{ar2|ﺯ}}
| [[Зай, літара арабскага алфавіта|зай]] || {{IPA|[z]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Сін, літара арабскага алфавіта|сін]] || {{IPA|[s]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Шын, літара арабскага алфавіта|шын]] || {{IPA|[ʃ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Сад, літара арабскага алфавіта|с̣ад]] || {{IPA|[sˁ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Дад, літара арабскага алфавіта|д̣ад]] || {{IPA|[dˁ], [ðˤ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Та, шаснаццатая літара арабскага алфавіта|т̣а]] || {{IPA|[tˁ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[За, літара арабскага алфавіта|з̣а]] || {{IPA|[zˁ], [ðˁ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Айн, літара арабскага алфавіта|‘айн]] || {{IPA|[ʕ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Гайн, літара арабскага алфавіта|гайн]] || {{IPA|[ɣ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Фа, літара арабскага алфавіта|фа]] ||| {{IPA|[f]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Каф, літара арабскага алфавіта|к̣аф]] || {{IPA|[q]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Кяф, літара арабскага алфавіта|кяф]] || {{IPA|[k]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Лям, літара арабскага алфавіта|лям]] || {{IPA|[l]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Мім, літара арабскага алфавіта|мім]] || {{IPA|[m]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Нун, літара арабскага алфавіта|нун]] || {{IPA|[n]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Ха, літара арабскага алфавіта|ха]] || {{IPA|[h]}}
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | {{ar2|ﻮ}} || colspan=2 | {{ar2|ﻭ}}
| [[Ваў, літара арабскага алфавіта|ваў]] || {{IPA|[w]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|
| [[Йа, літара арабскага алфавіта|йа]] || {{IPA|[j]}}
|}
== Арабскія лічбы ==
{{main|Арабскія лічбы}}
З VIII стагоддзя для запісу лікаў выкарыстоўваецца [[дзесятковая сістэма злічэння|пазіцыйная дзесятковая]] [[сістэма злічэння]], са змененымі індыйскімі лічбамі. Лічбы ў ліку пішуцца злева направа.
{| class="standard" style="text-align: center"
! еўрапейскія !! стандартныя арабскія !! усходнеарабскія
|-
| 0 || {{ar2|٠}} || {{ar2|۰}}
|-
| 1 || {{ar2|١}} || {{ar2|۱}}
|-
| 2 || {{ar2|٢}} || {{ar2|۲}}
|-
| 3 || {{ar2|٣}} || {{ar2|۳}}
|-
| 4 || {{ar2|٤}} || {{ar2|۴}}
|-
| 5 || {{ar2|٥}} || {{ar2|۵}}
|-
| 6 || {{ar2|٦}} || {{ar2|۶}}
|-
| 7 || {{ar2|٧}} || {{ar2|۷}}
|-
| 8 || {{ar2|۸}} || {{ar2|٨}}
|-
| 9 || {{ar2|٩}} || {{ar2|۹}}
|}
== Каліграфія ==
{{Асноўны артыкул|Арабская каліграфія}}
Важнае месца ў арабскай культуры пісьма займае мастацтва каліграфіі. У асноўным па прычыне рэлігійнай забароны на стварэнне выяў жывых істот каліграфія стала адным з асноўных відаў сакральнага мастацтва ў мусульманскім свеце. Ёсць некалькі стыляў каліграфічнага пісьма.
=== Каліграфічныя стылі ===
Адзін з самых старажытных стыляў арабскага пісьма — гэта '''куфі''', ці '''[[куфічнае пісьмо|куфічны]]''' ({{lang-ar|كوفي}}, ад назвы горада [[Куфа]]).
Шрыфт, які стаў стандартным сродкам запісу для арабскай мовы, — гэта '''[[насх]]''' ({{lang-ar|نسخ}} «капіраванне»).
Некаторыя каліграфічныя стылі выкарыстоўваліся толькі ў дэкаратыўных мэтах, г.зн. для каліграм — мастацкіх твораў каліграфаў. Такі шрыфт '''[[сулюс|су́люс]]''' ({{lang-ar|ثلث}} «трэць») з яго шырокімі, свабоднымі росчыркамі.
== Літаратура ==
* Истрин В.
* Фридрих И. История письма. Пер. с нем.
{{Пісьменнасці}}
[[Катэгорыя:Арабскі алфавіт]]
|