Штучная мова: Розніца паміж версіямі

Па-за грамадствам [[эсперантыст]]аў, [[планавая мова]] азначае набор правіл, дадзеных на натуральнай мове, каб стандартызаваць штучную мову. У сувязі з гэтым, нават [[Натуральная мова|натуральныя мовы]] могуць быць штучнымі ў асобных адносінах. Прадпісваючыя граматыкі, апісаныя ў старажытныя часы для класічных моў - такіх як латынь і санскрыт, аснаваныя на праваілахкадыфікацыіправілах кадыфікацыі натуральных моў. Такія наборы правіл з'яўляюцца нечым сярэднім паміж натуральным развіццём мовы і яго яўнай канструкцыяй, а, значыць, адносяцца і да штучных моў.

* [[Мова праграмавання|Мовы праграмавання]] і [[КампьютарнаяКамп'ютарная мова|кампьютарныякамп'ютарныя мовы]] - мовы для аўтаматычнай апрцоўкіапрацоўкі інфармацыі з дапамогай [[кампьютарКамп'ютар|камп'ютара]]а.

* Міжнародныя дапаможныя мовы ([[планавая мова|планавыя]]) - мовы, створаныя з элементаў натуральных моў і якія прапануюццапрапануюць ўяк якасцідапаможны дапаможнага сродкасродак міжнацыянальных зносін.

* Мовы неіснуючых народаў, створаныя ў мастацкай літаратуры ці ў забаўляльных мэтах, напрыклад: [[Эльфійскія мовы, Міжзем'е|эльфійскія мовы]], прыдуманыя [[Джон Рональд Руэл Толкін|Толкінам]], [[клінганская мова]]<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=e5Did-eVQDc Marc Okrand on Klingon]</ref>, прыдуманыпрыдуманая [[Марк Окранд|Маркам Окрандам]] для фантастычнага серыяла ''«[[Star Treck]]»'' (гл. [[Выдуманыя мовы]]), мова [[На'ві, мова|На'ві]]<ref>[http://arachau.ukoz.ru/publ/interlingvistika/avatar_ingvistik/2-1-0-4 Аватар: перевоплощение лингвистики]</ref>, створаныствораная для фільма «[[Аватар, фільм, 2009|Аватар]]».

Ідэя стварэння новай мовы міжнародных зносін з'явілася ў XVII-XVII стагоддзяхст. у выніку паступовага памяньшэнняпамяншэння міжнароднай ролі [[лацінская мова|лацінскай мовы]]. Першапачаткова гэта былі пераважна праекты рацыянальнай мовы, пазбаўленай лагічных памылак жывых моў і заснаванай на лагічнай класіфікацыі паняццяў. Пазней з'яўляюцца праекты паводле ўзораўзору і матэрыялаў жывых моў. Першым такім праектам быўбыла [[універсалглот]], апублікаваныапублікаваная ў [[1863]] годзе ў [[Горад Парыж|Парыжы]] [[Жан Піра|Жанам Піра]], прадугадашыпрадугадашая мнлгіямногія дэталі наступных праектаў, застаўсязасталася незаўважанымнезаўважаная грамадствам.

Наступным праектам міжнароднай мовы стаўстала [[валапюк]], створаныствораная ў [[1880]] нямецкім мовазнаўцам [[Іаган Мартін Шлейер|М. Шлейерам]]. ЁнЯна выклікаўмела вельмі вялікі рэзананс ў грамадстве.

Найбольш вядомай штучнай мовай стала [[эсперанта]]<ref name="ЭСБЕ 1">{{ВТ-ЭСБЕ|Эсперанто}}</ref> - адзіная са штучныхмоўштучных моў, якая атрымала шырокае распаўсюджваннераспаўсюджанне і аб'яднаўшая вакол сябе даволі шматлікіх прыхільніукаўпрыхільнікаў міжнароднай мовы.

Са штучных моў найбольш вядомывядомыя:

* [[лінгва дедэ планета]]

Таксама ёсць мовы, якія былі створаны для зносін з пазазямнымпа-за зямным розумам. Напрыклад - [[лінкас]].

Паводле мэты стварэння штучныя мовы магымаможна падзяліць на наступныя групы:

* '''філасофскія''' ці '''лагічныя мовы''' - мовы -, якія маюць лагічную структуру словаўварэннясловаўтварэння і сінтаксісасінтаксісу: [[лажбан]], [[такіпона]], [[ыфкуіл]], [[ілакш]].

* Таксама мовы могуць стварацца для пастаноўкі эксперыментаэксперыменту, напрыклад для праверкі [[Гіпотэза Сэпіра-Уорфа|гіпотэзы Сэпіра-Уорфа]] (абпра тымтое, што, мова, на якой гавроыцьгаворыць чалавек, абмяжоўвае яго ўсведамленне, заганяе яго ў пэўныя рамкі).

* '''[[Апрыёрная мова|'''Апрыёрныя мовы]]''']] - на аснове лагічных ці эмпірычных класіфікацый паняццяў: [[лаглан]], [[ложбан]], [[ро, мова|ро]], [[сальрэсоль]], [[ыфкуіл]], [[ілакш]].

* '''Змешаныя мовы''' - словы і словаўтварэнне якіх часткова запазычаны з натуральных моў, часткова створнаыствораны на аснове штучна прыдуманых слоў і словаўваральныхсловаўтваральных элеменаўэлементаў: [[валапюк]], [[іда]], [[эсперанта]], [[нэа]].

Колькасць носьбітаў штучных моў можна назваць толькі прыблізна, з прычыны таго, штобо сістэматычнага ўліку носьбітаў не вядзецца.

ПаПаводле ступені практычнага выкарыстання штучныя мовы падзяляюцьраздзяляюць на праекты, якія атрыымаліатрымалі шырокае распаўсюджванне: [[іда]], [[інтэрлінгва]], [[эсперанта]]. Такія мовы, як і нацыянальныя, называюць [[сацыялізаваныя мовы|«сацыялізаванымі»]], сярод штучных іх аб'ядноўваюць пад тэрмінампаняццем [[планавая мова|планавыя мовы]]. Прамежкавае становішча займаюць такія праекты штучнай мовы, якія маюць пэўную колькасцьпрыхільнікаўколькасць прыхільнікаў, напрыклад, [[лаглан]] (і ягояе нашчадак [[ложбан]]), [[словіа]] і іншыя. Большасць штучных моў маюць адзінага носьбіта - аўтара мовы (з гэтай падставы іх большпрычыны карэктнакарэктней называць «лінгвапраектамі», а не мовамі).

* [http://stra.teg.ru/library/strategiks/7 Артыкулы абпра канструяванніканструяванне моў]

* ''Кузнецов С.Н.'', ''Андрющенко В. М.'' [http://tapemark.narod.ru/les/201c.html Искусственные языки] // Лигвистический энциклопедичсеский словарь. -- М., 1990

* [http://offline.computerra.ru/2001/390/8293/ «Компьютерра» № 13 (390), 3 красавіка 2001 года] -- Нумарнумар часопіса з аглядам штучных моў у тэме нумара // Компьютерра, № 13 (390), 3 красавіка 2001 года