Апярэджванне раўнадзенстваў: Розніца паміж версіямі

'''Апярэджванне раўнадзенстваў''' ({{lang-lat}} la|praecessio aequinoctiorum}}) - — гістарычная назва для паступовага зрушэння пунктаў вясновагавясенняга і восеньскагаасенняга раўнадзенстваў (гэта значыць пунктаў перасячэння [[нябесны экватар|нябеснага экватара]] з [[экліптыка]]й) насустрач гадавому руху [[Сонца]]. Іншымі словамі, кожны [[год]] вясновае [[раўнадзенства]] надыходзіць крыху раней, чым у папярэднім годзе.

Асноўная прычына апярэджвання раўнадзенстваў - — прэцэсія, перыядычнае змяненне напрамку зямной восі пад уплывам прыцягнення [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]], а таксама (у меншай ступені) Сонца. Як высвятліў [[Ісаак Ньютан|Ньютан]] ў сваіх "«Пачатках», пляскатасць Зямлі ўля [[полюс|палюсоў]]аў прыводзіць да таго, што прыцягненне знешніх цел паварочвае зямную вось, якая апісвае [[конус]] з перыядам (па сучасных дадзеных) прыкладна 25,776 гадоў. Пры гэтым нахіл зямной восі да экліптыкі захоўваецца нязменным. Паварот зямной восі ссоўвае і звязаную з Зямлёй экватарыяльную сістэмы нябесных каардынат, прыкладна на 20,1" у год.

Існуюць і іншыя прычыны зрушэння зямной восі - — [[нутацыя]], аперыядычнае «блуканне палюсоўполюсаў» і т. ппад., аднак іх уклад у вынік у параўнанні з прэцэсіяй невялікі.

Паварот восі [[Зямля|нашай планеты]] мае разнастайныя наступствы. Перш за ўсё, ён скарачае працягласць [[Трапічны год|трапічнага года]], які становіцца на 20 хвілін карацей [[зорны год|зорнага]]. Паколькі даўготы зорак адлічваюцца ад пункта раўнадзенства, яны паступова павялічваюцца - — менавіта гэты эфект і прывёў да адкрыцця дадзенага з'явы.

У ходзе прэцэсіі выгляд зорнага [[неба]], бачны ў тых ці іншых [[шырата|шыротах]], змяняецца, так як мяняюцца скланення тых ці іншых [[Сузор'е|сузор'яў,]] і нават час года іх назірання. Некаторыя сузор'яі, бачныя цяпер у сярэдніх шыротах [[Паўночнае паўшар'е|паўночнага паўшар'я]] Зямлі (напрыклад, [[Арыён]] і [[Вялікі Сабака]]), паступова апускаюцца пад [[гарызонт]] і праз некалькі тысяч гадоў будуць амаль недаступныя для гэтых шырот, затое на паўночным небе з'явяцца сузор'яі [[Цэнтаўр]], [[Паўднёвы Крыж]] і шэраг іншых. Вядома, не ўсё сузор'яі паўднёвага паўшар'я будуць даступныя ў выніку прэцэсіі - — вышэй за ўсіх паднімецца сучаснае «летнілетняе» неба, менш - — «восеньскаеасенняе» і «вясноваевясенняе», зімоваезімняе неба не паднімецца зусім, такбо як у цяперашні часцяпер яно ўжо максімальна паднята.

Падобныя працэсы будуць і ў [[Паўднёвае паўшар'е|Паўднёвым паўшар'і]]. Многія сузор'яі Паўночнага паўшар'я, якія ў цяперашні час не паказваюцца ў Паўднёвым, стануць там бачныя, прычым вышэй за ўсё падымецца сучаснае «зімовызімняе» неба, якое відаць з Паўднёвага паўшар'я як летнілетняе. Напрыклад, праз 6000 гадоў будзе даступна з сярэдніх шырот Паўднёвага паўшар'я для назірання сузор'е [[Вялікая Мядзведзіца]], а 6 тысяч гадоў тамуназад там была бачная [[Касіяпея]].

Арбіта Зямлі злёгку выцягнутая, і бліжэй за ўсё Зямля падыходзіць да Сонца ў студзені, калі ў паўночным паўшар'і [[зіма]]. З-за гэтага клімат паўночнага паўшар'я Зямлі некалькі мякчэймякчэйшы, чым паўднёвага (зіма мякчэймякчэйшая, а лета некалькі халаднейхаладнейшае). Праз 10 000 гадоў сезоны з-за прэцэсіі скрануцца, і мякчэймякчэйшым будзе клімат паўднёвага паўшар'я.

* [http://www.well.com/user/davidu/appendix4.html D. Ulansey, Hipparchus’sHipparchus's understanding of the precession]