Малая Літва: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 11:
{{legend|#e283dc|[[Дзукія]]}}
|}]]
'''Малая Літва''' ([[Літоўская мова|літ]].: ''Mažoji Lietuva'', [[Нямецкая мова|ням]].: ''Kleinlitauen'', ''Preussisch Litauen'') або '''Пруская Літва''' — гістарычны этнаграфічны рэгіён [[Прусія|Прусіі]], пазней [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў [[Германія|Германіі]], месца пражывання [[прускія літоўцы|прускіх літоўцаў]].
== Гісторыя ==
Як своеасаблівы гістарычны рэгіён Малая Літва сфармавалася ў пачатку XVI ст. на тэрыторыі Тэўтонскага ордэна — у ніжнім цячэнні [[рака Нёман|ракі Нёман]], дзе склалася своеасаблівая этнакультурная група — [[прускія літоўцы|літувінінкі (літоўнікі/прускія літоўцы)]]. Малая Літва была паўночнай часткай Прусіі (пазней — Усходняй Прусіі) і атрымала сваю назву па тутэйшым літоўскамоўным насельніцтве, якое перасялілася сюды з [[Жамойць|Жамойці]] і змяшалася з мясцовымі балтамоўнымі жыхарамі.
Тэрмін '''Klein Litauen''' ('''Малая Літва''') упершыню ўжыты ў нямецкамоўных хроніках Прусіі аўтарства С. Грунау і Л. Давіда ў пачатку XVI ст.<ref>Литва Малая // Большая Российская энциклопедия: в 30 т. — Москва, 2010. — Т. 17. — С. 628.</ref>
Пасля секулярызацыі Тэўтонскага ордэна Млая Літва знаходзілася ў складзе [[Герцагства Прусія]] (
За выключэннем [[Клайпедскі край|Клайпедскага края]], які ў 1920 г. быў перададзены пад мандат [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]] у адпаведнасці з [[Версальскі дагавор|Версальскім дагаворам]], і анексаванага Літвой у 1923 г., рэгіён да 1945 г. быў часткай Прусіі. Сёння невялікая частка Малой Літвы знаходзіцца ў межах сучасных Літвы і [[Польшча|Польшчы]], у той час як асноўная тэрыторыя — частка [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. У літоўскім грамадстве абмяркоўваецца ідэя вяртання ўсёй тэрыторыі Малой Літвы.<ref>{{lt icon}} {{cite web|url=http://xxiamzius.lt/archyvas/xxiamzius/20030124/nuom_02.html|title=Karaliaučiaus problema|accessdate=2007-10-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/66aCjBmUk|archivedate=2012-04-01}}</ref><ref>{{lt icon}} {{cite web|url=http://xxiamzius.lt/archyvas/xxiamzius/20030326/nuom_02.html|title=Tvirta ranka ar kinkadrebystė?|accessdate=2007-10-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/66aCjhCaL|archivedate=2012-04-01}}</ref><ref>{{cite web| url=http://www.lietuvos.net/gustaitis/potsdam/h| title=Potsdam and Lithuania are burning| accessdate=2007-10-18}}</ref><ref>{{lt icon}} {{cite web|url=http://www.delfi.lt/archive/article.php?id=4264781|title="Prijunkite Kaliningradą prie Lietuvos..."|accessdate=2007-10-18|archiveurl=http://www.webcitation.org/66aCkfEZU|archivedate=2012-04-01}}</ref>
Радок 23:
== Культура ==
[[Выява:Ausra newspaper.jpg|thumb|left|''[[Аўшра, газета|Аўшра]]'' была надрукавана ў Тыльзіце]]
Малая Літва стала асноўным месцам развіцця літаратурная літоўскай мовы ў
Гэтаму спрыяла тое, што [[Герцагства Прусія]] ў першай XVI ст. падтрымлівала працэсы Рэфармацыі (якая ўхваляла пераход да «зразумелых» масам, народных моў у набажэнстве), прыняло [[лютаранства]] ў якасці афіцыйнай канфесіі і перайшло замест латыні на нямецкую мову набажэнстваў і падтрымлівала друк кніг і асветы на балтыйскіх мовах (літоўскай і прускай) як гарантыі шырокай падтрымкі афіцыйнай нямецкай улады з боку шырокіх мас Герцагства Прусія<ref>Литва Малая // Большая Российская энциклопедия: в 30 т. — Москва, 2010. — Т. 17. — С. 628.</ref>. У выніку спачатку [[Эвакуацыя Усходняй Прусіі|эвакуацыі нямецкімі ўладамі]] нямецкага насельніцтва ў 1944 годзе, а затым і [[Дэпартацыя немцаў пасля Другой сусветнай вайны|дэпартацыі]] астатняга насельніцтва Усходняй Прусіі ў Германію ў [[1945]] г., падчас і адразу пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], амаль нічога з культуры прускіх літоўцаў не захавалася. Тым не менш Малая Літва ўнесла важны ўнёсак у літоўскую культуру. Пісьмовая форма мовы прускіх літоўцаў заклала аснову сучаснай літоўскай мовы. Малая Літва была радзімай [[Крысціянас Данелайціс|Крысціянаса Данелайціса]], пастара і паэта, аўтара паэмы «Поры года», заснавальніка літоўскай мастацкай літаратуры, і [[Відунас]]а, асветніка і філосафа XX стагоддзя.
| |||