Докшыцкая батлейка Патупчыка: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
KrBot (размовы | уклад)
др + {{няма катэгорый}}
Радок 5:
Патупчык дасканала валодаў неабходным для гэтага талентам.Рэпертуар яго тэатра складаўся як з пастановак на тэмы бiблейскiх i евангельскiх сюжэтаў, так i з iнтэрмедый (пераважна бытавога
зместу). Інтэрмедыі іграліся асобна ад рэлігійных прадстаўленняў. Акрамя таго, у час правядзення кiрмашоў яго спектаклi былi своеасаблiвай “жывой газетай”. Батлеечнiк добра ведаў навiны павета, побыт i жыццё амаль кожнага местачкоўца, што складала асноўную канву яго паказаў. Тэкст прадстаўлення ствараўся самiм Патупчыкам, што рабіла спектаклі актуальнымі, надзённымі, максiмальна блiзкiмі i зразумелымі гледачу. Значнае месца ў складзе рэпертуару яго тэатра займалi пастаноўкi паводле народных песень (“Варабей, варабей, ня клюй маiх канапель”, “Гоп, гоп, Ясю, куды ж ты паехаў?” i iнш.), а таксама творы, накiраваныя супраць сацыяльнай несправядлiвасцi. У адным са спектакляў батлеечнiк iншасказальна гаворыць “... пра карысць жывёлагадоўлi i пра выкарыстанне арганiчных угнаенняў”. Майстэрства Патупчыка служыла задавальненню мастацка-эстэтычных запатрабаванняў працоўнага люду i культурна-асветным мэтам. У час прадстаўленняў ён быў своеасаблiвым канферансье,
пасрэднiкам памiж сцэнай i гледачамi, падрабязна тлумачыў сялянам змест кожнай сцэны i паводзiны герояў.
 
Тэматычная разнапланавасць рэпертуару, сацыяльна-бытавая мэтанакiраванасць пастановак, iмкненне адлюстраваць сучасныя батлеечнiку падзеi далі магчымасць вывесцi на сцэну лялечнага тэатра такiх дзеючых асоб, як сяляне, памешчыкi, земскiя прыставы, злодзеi, гарадавыя, шынкары. Пры гэтым у час вырабу лялек назiральны народны майстра, мастацка-дэкарацыйныя работы якога можна з поўным правам аднесцi да плынi “наiўнага”, “iнсiтнага” мастацтва, iмкнецца надаць батлеечным героям знешняе падабенства з рэальнымi асобамi. Для рэлiгiйных прадстаўленняў, якiя даваў Патупчык для святароў у час фэстаў i ў дамах местачковага начальства, ён капiраваў персанажаў з лубачных малюнкаў, а «... апосталаў i вешчуноў стварае па “вобразу i падабенству” мясцовага служкi культу i тых святароў, якiя прыязджалi на фэст». Многiя пастаноўкi Патупчыка мелi выхаваўчы характар, таму што кожная лялька, старанна апрацаваная майстрам, была максiмальна наблiжана да таго вобраза, якi, на думку батлеечнiка, заслугоўваў увагi грамадскасцi.
 
Лялькi выраблялiся з дрэва, фарбавалiся i замацоўвалiся на дроце. “Ваджэнне лялек адбывалася па прарэзах у днiшчах сцэн абодвух паверхаў. Але асобныя з iх, якiя па ходу дзеяння рабiлi паклоны, – лялькi чараўнiкоў, бiблейскiх герояў i падхалімаў, надзявалiся на палец сярэдняй рукi”.
 
Сярод найбольш запамiнальных вобразаў батлейкi Патупчыка былi паданыя ў сатырычных фарбах гарадавы-хабарнiк Мiкiта, якi фiгураваў амаль у кожнай пастаноўцы, i хамелеон-земскi Арскi. Iншым героем паўстае хiтры злодзей, якi дапамагае сялянам вярнуць iх скацiнку, якую пан Гурыновiч забраў сабе за патраву яго палёў (“Як злодзей быкоў у лапцi абуваў”). Асаблiва вострай па сацыяльным гучанні з’яўлялася сцэнка “Пра панi Мальвiну i малiну”. Найбольш значным па сэнсе быў эпізод паказу пакут, якiя церпiць панi Мальвiна на тым свеце за тое, што яна загадала свайму лакею забраць у дзяўчат ягады, сабраныя ў яе лесе.
 
Батлейка Патупчыка ўяўляла простую двухпавярховую скрыню, дастаткова вялiкiх памераў (прыкладна 1,5 х 1,5 м.), мела дзве заслоны. Над першай размяшчалiся пеўнi, якiя давалi сiгнал дапачатку прадстаўлення. Пасля гэтага чынялася другая заслона, iна сцэне з’яўлялiся дзеючыя асобы. Знешне скрыня была ўпрыгожана выцінанкай, зробленай жонкай Патупчыка.
 
З-за таго, што пастаноўкi былi двухактавымi, яго батлейка мела верхнi i нiжнi ярусы, што давала магчымасць максiмальна хутка змяняць дэкарацыi, пазбягаць разрыву лiнii дзеяння i парушэння тэмпарытму спектакля, якiя ўзнiкалi ў прадстаўленнях iншых батлеечнiкаў Беларусі.
 
Дастаткова арыгiнальным было i дэкарацыйнае афармленне батлейкавай сцэны. Дэкарацыi малявалi на папяроснай паперы i замацоўвалi на бакавiнах сцэны. Асобныя невялiкiя прадметы ляпіліся разагрэтым воскам да дна скрынi. Змена дэкарацый адбывалася па два разы ў ходзе спектакля. Дастаткова прафесiйным быў прынцып асвятлення батлейкi. Святло давалi свечкi, замацаваныя на ўстаўных планках у бакавiнах скрынi. Пры гэтым была прадугледжана процiпажарная бяспека ў час паказаў. У мэтах узмацнення i рэгулiроўкi святла ў камерах са свечкамi зверху замацоўвалiся вузкiя палоскi люстэркавага шкла.
 
Музычнае афармленне спектакляў здзяйсняў сам Патупчык, якi, па сведчаннях сучаснiкаў, быў i выдатным скрыпачом.
 
Прадстаўленнi докшыцкага лялечніка, згодна ўспамiнам А.Дзяшавага, былi глыбока народнымi, з каларытнай мовай, пранiзаныя вострай крытыкай адмоўных грамадскiх з’яў. Сведка называе яго творчасць самабытнай. Тэатр Патупчыка ведалi i любiлi не толькi сяляне, але i дэмакратычна настроеная моладзь. Не карысталася яго мастацтва сiмпатыяй толькi сярод тых, чые непрыстойныя паводзіны iранiчна высмейваў у сваiх пастаноўках батлеечнiк. Бывалi выпадкi знiшчэння яго лялек.
 
Творчая дзейнасць батлеечнiка Патупчыка ўвайшла ў гiсторыю нацыянальнага тэатральнага мастацтва як з’ява пераходная, якая знаходзiлася на стыку народнага i прафесiйнага мастацтва. Тэатр Патупчыка спалучаў сінтэз рэлігійнага і народнага, высокадухоўнага тэатра, быў выключнай з’явай не толькi для беларускага мастацтва, але i ў параўнаннi з iншанацыянальнымi тэатрамi гэтага тыпу, польскай шопкай i ўкраiнскiм вяртэпам.
 
{{няма катэгорый}}