Пётр I (імператар расійскі): Розніца паміж версіямі

[[7 жніўня]] [[1689]] нечакана для ўсіх адбылася вырашальная падзея. У гэты дзень царэўна Сафія загадала начальніку стральцоў [[Шаклавіты, Фёдар|Фёдару Шаклавітаму]] падрыхтаваць пабольш сваіх людзей у Крэмль, быццам для суправаджэння ў [[Данскі манастыр]] на багамолле. Разам з тым распаўсюдзіўся слых, быццам у дварцы знайшлі ліст з паведамленнем, што цар Пётр ноччу вырашыў заняць сваімі «пацешнымі» Крэмль, забіць царэўну і брата цара Івана і захапіць уладу. Тады Шаклавіты сабраў стралецкія палкі, каб ісці «вялікім сходам» на Прэабражэнскае і пабіць усіх прыхільнікаў Пятра за іх намер забіць царэўну Сафію. Тады ж паслалі траіх верхавых назіраць, што робіцца ў Прэабражэнскім, і скакаць з паведамленнем, калі вызначыцца, што цар Пётр куды-небудзь з'ехаў са сваімі палкамі.

 

трывозе паскакаў у [[Троіца-Сергіеў манастыр]]. Вынікам перажытых жахаў стралецкіх выступленняў была хвароба Пятра: пры моцным хваляванні ў яго пачыналіся канвульсіўныя рухі твара. [[8 жніўня]] ў манастыр прыбылі абедзве царыцы, Наталля і Еўдакія, апасля іх прыйшлі «пацешныя» палкі з гарматамі. [[16 жніўня]] ад Пятра прыйшла грамата, каб ад усіх палкоў былі прысланы ў Тройца-Сергіеў манастыр начальнікі і па 10 шарагоўцаў. Царэўна Сафія забараніла выконваць гэты загад і прыгразіла смяротным пакараннем, а цару Пятру адаслалі грамату з паведамленнем, што ніяк нельга выконваць яго загад.

 

== Пачатак экспансіі Расіі. 1690—1699 ==

[[Выява:Peter I by Kneller.jpg|thumb|231px|27-гадовы Пётр I.

 

=== Азоўскія паходы. [[1690-я|1695—1696]] ===

У сакавіку [[1697]] года ў [[Еўропа|Еўропу]] праз Ліфляндыю было адпраўлена вялікае пасольства, асноўнай цэллю якога было знайсці саюзнікаў супраць [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Вялікімі паўнамоцнымі пасламі былі прызначаны [[генерал-адмірал]] [[Лефарт, Франц Якаўлевіч|Ф. Я. Лефарт]], [[генерал]] [[Галовін, Фёдар Аляксеевіч|Ф. А. Галовін]], начальнік [[Пасольскі прыказ|Пасольскага прыказа]] [[Вазніцын, Пракофій Багданавіч|П. Б. Вазніцын]]. Усяго ў пасольства ўвайшло да 250 чалавек, сярод якіх пад іменем урадніка [[Прэабражэнскі полк|Прэабражэнскага палка]] ''Пятра Міхайлава'' лічыўся сам цар Пётр I. Упершыню рускі цар распачаў падарожжа за межы сваёй дзяржавы, і яшчэ інкогніта.

 

 

Вялікае пасольства галоўнай задачы не выканала: кааліцыю супраць Асманскай імперыі стрварыць не ўдалося з-за падрыхтоўкі еўрапейскіх краін да [[Вайна за іспанскую спадчыну|Вайны за іспанскую спадчыну]] ([[1701]]—[[1714|14]] гады). Але дзякуючы гэтай вайне склаліся спрыяльныя ўмовы для барацьбы Расіі за [[Балтыйскае мора|Балтыку]]. Такім чынам, адбылася пераарыентацыя знешняй палітыкі Расіі з паўднёвага напрамку на паўночны.

Пасля перамогі ў [[Вялікая Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] і заключэння Ніштацкага міру ў верасні [[1721]] года [[Сенат, Расійская імперыя|Сенат]] і [[Сінод]] вырашылі паднесці Пятру тытул [[Імператар Усерасійскі|Імператара Усерасійскага]] з наступнай фармулёўкай: «''як звычайна ад рымскага сената за знатныя справы імператараў іх такія тытулы публічна ім у дар прынесены і на статутах для памяці ў вечныя роды падпісаны''»<ref name="shub">[http://historydoc.edu.ru/catalog.asp?ob_no=14205&cat_ob_no=12369 Шубинский С. Н. Исторические очерки и рассказы. — 6-е изд. — СПб., 1911. с. 44 — 51]</ref>

 

 

Сакратар [[Каралеўства Прусія|прускага]] пасольства ў Расіі ў 1717—1733 гг., І.-Г. Фаакерот, па просьбе [[Мары-Франсуа Вальтэр|Вальтэра]], які працаваў над гісторыяй праўлення Пятра, напісаў успаміны аб Расіі пры Пятры. Факкеродт паспрабаваў ацаніць колькасць насельніцтва Расійскай імперыі да канцы праўлення Пятра I. Па яго звесткам колькасць асоб податнага саслоўя складала 5 мільёнаў 198 тысяч чалавек, колькасць сялян і гараджан, уключаючы асоб жаночага полу, ацэньвалася прыкладна ў 10 млн. Шмат душ было ўтаено памешчыкамі, паўторная рэвізія павялічыла лік падатных душ да амаль 6 млн чалавек. Рускіх дваранаў з сямействамі налічывалася да 500 тыс.; службоўцаў да 200 тыс. і духоўных асоб з сем'ямі да 300 тыс. душ.<ref>[http://historydoc.edu.ru/catalog.asp?ob_no=12954&cat_ob_no=12369 Фоккеродт И. Г., Россия при Петре Великом. 1737 г.]</ref>

=== Пераўтварэнні ў культуры ===

[[Выява:Raskolnik.jpg|thumb|left|169px|Гвалтоўнае галенне барод. [[Лубок]] XVIII стагоддзя]]

 

Пасля вяртання з Вялікага пасольства Пётр I павёў барацьбу з знешнімі праявамі старарускага ладу жыцця (найбольш вядома забарона на бароды), але не менш звяртаў увагу на прылучэнне дваранства да адукацыі і свецкай еўрапезаванай культуры. Сталі з'яўляцца свецкія навучальныя ўстановы, заснавана першая руская газета<ref>Рохленко Д. Б. [http://nkj.ru/archive/articles/9324/ Первая русская печатная газета]//Наука и жизнь. № 3, 2007</ref>, з'яўляюцца пераклады шматлікіх кніг на рускую мову. Поспех па службе Пётр паставіў для дваранінаў у залежнасць ад адукацыі. У [[1724]] Пётр паклаў пачатак заснаванню Акадэміі навук (адкрылася ў [[1725]] пасля яго смерці).

Вялікае значэнне мела будаўніцтва каменнага Пецярбурга, у якім прымалі ўдзел замежныя архітэктары і якое здзяйснялася па распрацаваным царом плану. Ім стваралася новая гарадская серада з незнаёмымі раней формамі побыту і баўленні часу (тэатр, маскарады). Змянілася ўнутранае ўбранне хат, уклад жыцця, склад ежы і інш. [[Выява:Peter I assembly.jpg|thumb|282px|right|Асамблея пры Пятры I]]

 

 

== Асоба Пятра I ==

{{DEFAULTSORT:Пётр I}}

[[Катэгорыя:Імператары расійскія]]

 

{{Link FA|hu}}