Куба: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Радок 67:
Куба — член [[ААН]], Руху недалучэння (з верасня 2006 Куба — старшыня Руху недалучэння на наступныя 3 гады), Асацыяцыі карыбскіх дзяржаў, Лацінаамерыканскай эканамічнай сістэмы, Лацінаамерыканскай асацыяцыі інтэграцыі, з'яўляецца назіральнікам у Карыбскай супольнасці, удзельнічае ў Ібераамерыканскім форуме.
== Гісторыя ==
Першым з еўрапейцаў, якія апынуліся тут, быў Калумб, які высадзіўся на ўсходзе архіпелага ў кастрычніку 1492 года. У 1511 годзе Дыега Веласкес дэ Куэльяр падпарадкаваў карэннае насельніцтва астравоў, пабудаваў форт Баракоа і стаў першым іспанскім губернатарам Кубы. Да 1514 года было заснавана сем паселішчаў. У 1515 годзе Куэльяр перанёс штаб-кватэру ў Сант'яга-дэ-Куба, які стаў першай сталіцай Кубы. Каланізацыя праходзіла ва ўмовах барацьбы з карэнным насельніцтвам вострава — індзейцамі таіна, якія складалі 75% насельніцтва. Калумб дакладваў аб мільённым забітым індзейцу. Насельніцтва Кубы ў XV стагоддзі складала каля 1 800 000 чалавек.
* У 1823 годзе было задушана першае паўстанне за атрыманне незалежнасці ад Іспаніі.
* У 1868 годзе пачалася Дзесяцігадовая вайна за незалежнасць Кубы; паўстанцы падтрымліваліся ЗША. Ваенныя дзеянні дасягнулі вышэйшай кропкі ў 1872-1873 гадах, але затым паўстанцы вялі ваенныя дзеянні толькі ва ўсходніх правінцыях, Камагуэй і Ар'енте. У 1878 годзе было падпісана мірнае пагадненне, якое адмяніла найбольш непрыемныя для жыхароў вострава заканадаўчыя акты.
* У 1895 годзе на Кубе высадзіўся атрад кубінскіх патрыётаў пад кіраўніцтвам Хасэ Марці. Гэта падзея стала адпраўной кропкай новай вайны з іспанцамі, падчас якой кубінцы дамагліся кантролю амаль над усёй тэрыторыяй вострава, выключаючы буйныя гарады.
* У 1898 годзе ЗША пачалі вайну з Іспаніяй, у якой атрымалі перамогу. Куба становіцца залежнай ад ЗША. У канстытуцыі было агаворана права ЗША ўвесці войскі на тэрыторыю краіны. Гэты пункт быў адменены ў 1934 годзе.
* У 1933 годзе ў выніку перавароту, арганізаванага рэвалюцыянерамі на чале з сяржантам Фульхенсіа Батыста-і-Сальдзівар, быў зрынуты дыктатар Херарда Мачада-і-Маралес і ўсталяваны дэмакратычны рэжым.
* 10 сакавіка 1952 года Фульхенсіа Батыста ажыццявіў дзяржаўны пераварот і ўсталяваў асабістую дыктатуру.
* 26 ліпеня 1953 года група рэвалюцыянераў на чале з Фідэлем Кастра паспрабавала захапіць казармы Манкада. Спроба аказалася няўдалай, і ўдзельнікі штурму патрапілі ў турмы, але гэта падзея стала адпраўной кропкай Кубінскай рэвалюцыі. Адразу ж за гэтымі падзеямі рушылі ўслед палітычныя рэпрэсіі. У 1955 годзе рэвалюцыянеры былі амніставаныя. 2 снежня 1956 года новая група рэвалюцыянераў высадзілася з яхты «Гранма» на ўсходзе вострава і пачала ваенныя дзеянні супраць урада Батысты.
* 1 студзеня 1959 года дыктатар Батыста збег з Кубы. У той момант паўстанцкія сілы занялі горад Санта-Клара ў цэнтры вострава і кантралявалі вялікія ўчасткі мясцовасці на ўсходзе, хоць сталіцы непасрэдная небяспека не пагражала і ў распараджэнні Батысты заставаліся значныя вайсковыя сілы. Ва ўмовах вакууму ўлады, які ўзнік у выніку уцёкаў Батысты, 8 студзеня калона паўстанцаў ўступіла ў Гавану, дзе была сустрэтая народнай радасцю.
У выніку перамогі рэвалюцыі ўлада на Кубе атрымала ўрад «левай» арыентацыі на чале з Фідэлем Кастра, які затым схіліўся на шлях будаўніцтва сацыялізму. Кіруючай і адзінай дазволенай партыяй краіны з'яўляецца Камуністычная партыя Кубы. Урад Фідэля Кастра правёў аграрную рэформу, нацыяналізацыю прамысловых актываў, разгарнуў шырокія сацыяльныя пераўтварэнні. Гэта выклікала незадаволенасць часткі насельніцтва і адбылася масавая эміграцыя, галоўным чынам у ЗША, дзе стварылася буйная дыяспара апанентаў Кастра і яго палітыкі. Эміграцыі таксама спрыяў прыняты ў 1966 годзе Кангрэсам ЗША «Кубінскі Акт», які гарантуе пастаяннае жыхарства любому кубінцаў, які прыбыў у ЗША легальна ці нелегальна.
Адразу ж з рэвалюцыяй 1959 года пачаліся палітычныя рэпрэсіі, у першую чаргу скіраваныя супраць дзеячаў зрынутага рэжыму дыктатара Батысты і агентаў ЦРУ.
У красавіку 1961 года кубінскія эмігранты пры актыўнай падтрымцы ЗША высадзілі ўзброены дэсант на паўднёвым узбярэжжы вострава з мэтай у перспектыве арганізаваць масавае выступленне супраць палітыкі новага ўрада, аднак інтэрвенцыя была хутка спынена, а чаканы сацыяльны выбух так і не адбыўся. Пасля эмігранцкія арганізацыі неаднаразова арганізоўвалі тэрарыстычныя акты і маламаштабныя дэсанты на Кубу, але без асаблівых вынікаў.
З пачатку 1960-х гадоў па пачатак 1990-х Куба была саюзнікам СССР, які аказваў ёй значную фінансавую, эканамічную і палітычную падтрымку, дзейна падтрымлівала марксісцкіх паўстанцаў і марксісцкія ўрада Лацінскай Амерыкі (Пуэрта-Рыка, Гватэмалы, Сальвадора, Нікарагуа, Панамы, Балівіі, Перу, Бразіліі, Аргенціны, Чылі), Афрыкі (Эфіопія, Ангола) і Азіі, а таксама праводзіла палітыку аказання дапамогі гуманітарнага профілю розным краінам свету. У канцы 1980-х за мяжой у рамках ваенных і гуманітарных місій знаходзілася больш за 70 тыс. кубінцаў.
Кастра адмоўна паставіўся да палітыкі Перабудовы ў СССР і нават забараніў распаўсюд на Кубе шэрагу савецкіх выданняў («Маскоўскія навіны», «Новы час» і інш.) і ў той жа час падтрымаў галоўнага апанента Гарбачова — Ельцына. Паводле ўспамінаў Ельцына, Кастра выказваў яму сімпатыю і ў гады апалы, і пазней, пасля яго прыходу да ўлады, нягледзячы на відавочны антысацыялістычны характар рэформаў у Расіі.
Пасля распаду СССР эканамічнае становішча Кубы істотна пагоршылася (у 1990-1993 гады ВУП зменшыўся на 33%<ref>Brundenius, Claes. Revolutionary Cuba at 50: Growth with Equity revisited Latin American Perspectives Vol. 36 No. 2 March 2009 pp.31-48</ref>), і аналітыкі прадказвалі хуткае падзенне ўрада Кастра, аднак да 1994 году сітуацыя ў асноўным стабілізавалася, і эканамічны стан краіны міжнароднымі арганізацыямі ў сапраўдны момант ацэньваецца як цалкам здавальняючы.
19 лютага 2008 года праз газету «Гранма» Фідэль Кастра абвясціў пра сыход у адстаўку з пасады прэзідэнта Дзяржсавета і галоўнакамандуючага кубінскімі войскамі. «Маім дарагім суграмадзянам, якія аказалі мне каласальную гонар абраць мяне членам Парламента, у якім будуць прыняты важнейшыя для лёсу рэвалюцыі рашэнні, я паведамляю, што не намерваюся і не дам сваёй згоды на тое, каб заняць пасаду старшыні Дзяржсавета і Галоўнакамандуючага», — гаворыцца ў звароце<ref name="gra">{{cite news|url=http://www.rian.ru/world/20080219/99565174.html|publisher=РИА Новости|title=Фидель Кастро уходит в отставку с поста руководителя Кубы|date=19 февраля 2009|accessdate=2009-10-18}}</ref>.
На дадзены момант прэзідэнтам Дзяржсавета з'яўляецца Рауль Кастра<ref>[http://finam.info/news/kastro-poobeshal-uyti-na-pensiyu-v-2018-godu/ Кастро пообещал уйти на пенсию в 2018 году. Финам 25.02.2013]</ref>.
== Дзяржаўны лад ==
| |||