Вікіпедыя

Вена: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
дрНяма тлумачэння праўкі
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 56:
[[Выява:Gorny Belweder.jpg|thumb|200px|left|[[Бельведэр]] у Вене]]
[[Выява:Wienerrathaus.jpg|thumb|200px|left|[[Венская ратуша]]]]
'''Ве́на''' ({{lang-de|Wien}}) — [[сталіца]] і самы буйны горад [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Адначасова адна з дзевяці федэральных земляў Аўстрыі, з усіх бакоў аточаная тэрыторыяй іншай зямлі — Ніжняй Аўстрыі. Размешчаная ва ўсходняй частцы краіны. Горад месціцца на абодвух берагах [[Дунай|Дунаю]]. Вена ёсцьз'яўляецца культурныкультурным, эканамічныэканамічным і палітычныпалітычным цэнтрцэнтрам Аўстрыі.
 
Вена з'яўляецца трэцім горадам-рэзыдэнцыяй [[ААН]] пасля [[Нью-Ёрк]]у і [[Жэнева|Жэневы]]. Венскі міжнародны цэнтр (так званы UNO-City) уключае ў сябе [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], Упраўленне ААН па наркотыках і злачыннасці, Арганізацыі ААН па прамысловым развіцці і іншыя. У Вене знаходзяцца штаб-кватэры такіх міжнародных арганізацый, як, напрыклад [[АПЕК]] і [[АБСЕ]].
Радок 64:
== Гісторыя ==
[[Файл:Rathaus Vienna June 2006 165.jpg|міні|200пкс|злева|Будынак гарадской [[ратуша|ратушы]]]]
Самыя раннія сведчанні бесперапыннага пражывання ў мясцовасці вакол горадугорада датуюцца [[500 да н. э.|500 годам да н. э.]], калі тэрыторыя [[Дунай|Дуная]] была заселеная [[кельты|кельтамі]]. У [[15 да н. э.|15 годзе да н. э.]] рымляне пабудавалі ўмацаваны памежны горад, які атрымаў назоў ''Віндабона'', каб ахоўваць межы імперыі супраць [[германскія плямёны|германскіх плямёнаў]] на поўначы. Цесныя сувязі з іншымі народамі кельцкага паходжання працягваліся некалькі стагоддзяў з такімі фігурамі, як то ірландскі манах [[VIII стагоддзе|VIII стагоддзя]] [[Сен-Колман]], які быў пахаваны ў абацтве Мельк, і [[Сен Фергіл]], які быў біскупам [[Зальцбург]]а на працягу сарака гадоў у [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]]. Адгалоскі таго часу ўсё яшчэ відавочны ў вялікім манастыры [[Шатэнштыфт]], які месціцца ў горадзе і быў раней домам для многіх ірландскіх манахаў.
 
У [[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] Вена апынулася пад пагрозай захопу з боку [[Мангольская імперыя|Мангольскай імперыі]], якая распасціралася на большую частку сучаснай [[Расія|Расіі]] і [[Кітай|Кітая]], але з-за смерці свайго лідара [[Угедэй|Угедэя-хана]], мангольскія войскі адступілі ад еўрапейскіх меж і больш не вярталіся. У сярэднія стагоддзі, Вена была домам для бабенберскай дынастыі, а ў [[1440]] годзе горад стаў рэзыдэнтам дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Вена паступова расла і у канчатковым выніку стала дэ-факта сталіцай [[Святая Рымская імперыя|Святой Рымскай імперыі]] і культурным цэнтрам мастацтва і навукі, музыкі і вытанчанай кухні. Паміж [[1485]]—[[1490]] гадамі горад знаходзіўся пад венгерскай акупацыяй. У [[XVI стагоддзе|XVI]] і [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзях]], [[Асманская імперыя|асманскае]] войска два разы было спынена каля сцен Вены. А ў [[1679]] годзе эпідэміі [[чума|чумы]] пазбавілі жыцця амаль траціну насельніцтва горада<ref>Spielman, John Philip (1993). «The city & the crown: Vienna and the imperial court, 1600–1740». West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141. ISBN 1-55753-021-1.</ref>.
Радок 95:
== Геаграфія ==
[[Файл:Josephinische Landaufnahme Vienna.jpg|міні|250пкс|[[Мапа]] Вены]]
Горад размешчаны ва ўсходняй частцы Аўстрыі ля падножжа [[Альпы|Альпаў]], на беразе [[Дунай|Дуная]], у 60 км ад мяжы з [[Славакія]]й. ПразьПраз Вену працякае [[Дунай]] са сваім рукавом [[Дунайскі канал|Дунайскім каналам]] і ракой [[Рака Вена|Вена]]. Гістарычна горад месціўся на поўдзень ад Дуная, аднак у апошнія два стагоддзі Вена расла па абодва бакі ракі. Найбольшая вышыня горада над узроўнем мора адзначаецца ў раёне [[Германскогель|Германскогеля]] (542 м), а найменшая — у [[Эслінг]]у (155 м). Горад аблямоўвае [[Венскі Лес]].<ref>Все столицы мира /Сост. О. В. Зыкина, Л. А. Бурлацкая, Г. А. Гальперина, Н. В. Иванова. — М.: Вече, 2005. С. 72.</ref>
 
Геаграфічна карыснае становішча робіць Вену вельмі зручным месцам для развіцця рознабаковых адносінаў з усходнімі краінамі. Гэта стала асабліва адчувальна пасля 1989 года, калі «упалаўпала» гэтак званая жалезная заслона. Напрыклад ад сталіцы [[Славакія|Славакіі]] [[Браціслава|Браціславы]] Вену аддзяляюць усяго 60 км — гэта самая кароткая адлегласць паміж двума сталіцамі ва ўсёй [[Еўропа|Еўропе]], выключаючы [[Ватыкан]] і [[Рым]].
 
Па форме Вена нагадвае кола, перасечанае хордай ракі [[Дунай]]. З часоў [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]] горад пашыраўся канцэнтрычнымі коламі. Яго цэнтральная частка, гэтак званы ўнутраны горад ({{lang-de|Innere Stadt|скарочана}}), амаль супадае з адміністрацыйнымі межамі першай акругі. [[Рынгштрасэ]] з'яўляецца ланцужком бульвараў, якія ўтвараюць колца. Гісторыя Рынгаштрасэ пачалася ў [[1857]] годзе, калі імператар прыняў рашэнне разбурыць непатрэбныя больш фартыфікацыйныя збудаванні. [[Гюртэль]], пояс, які ўтварае канцэнтрычную акружыну вакол Рынгштрасэ, узнік ў [[1890]] годзе. Ён паглынуў атачаўшыя Вену вёскі і цэрквы, пабудаваныя на месцы парафіяльных цэркваў, якія атачалі ў мінулым сталіцу імперыі. За Гюртэлем размешчана гэтак званая «[[Чырвоная Вена]]», працоўныя кварталы, пабудаваныя сацыялістамі ў [[1923]]—[[1934]] гадах<ref>Путеводитель «Ле Пти Фюте» — Австрия. Изд. 5-е. — М.: Авангард, 2005. С. 67.</ref>.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Вена"