Першы крыжовы паход: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (размовы | уклад)
др Bot: Migrating 59 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q51649 (translate me)
вікіфікацыя, афармленне, картка
Радок 1:
{{Узброены канфлікт
{{Вікіфікацыя}}
|канфлікт = Першы крыжовы паход
'''Першы крыжовы паход''' - аб'яўлены Папай Рымскім Урбанам II (1095) з мэтаю адваявання свяшчэннага горада Іерусаліма і Свяшчэнай Зямлі ў масульман. Пачынаўся як заклік аб дапамозе, і хутка ператварыўся план заваёўвання тэрыторый Блізкага ўсходу. Рыцары і сяляне, ад розных краін Заходняй Еўропы, адправіліся ў паход да Іерусаліма. У 1099 горад быў узяты, на яго падставе крыжаносцы ўтварылі дзяржаву Іерусалімскае каралеўства. Паход паказаў моц аб'яднанай Еўропы і стаў адзіным паходам, у адрозненні ад астатніх, які выканаў усе пастаўленыя мэты.
|частка = [[Крыжовыя паходы]]
|выява = [[Файл:1099jerusalem.jpg|300px]]
|загаловак = Захоп Іерусаліма крыжаносцамі ў 1099
|дата = [[1096]]—[[1099]]
|прычына = ідэалагічнае рашэнне каталіцкай царквы (Клермонскі сабор, 1095) аб неабходнасці адваёўвання хрысціянскіх святынь
|месца = [[Блізкі Усход]] ([[Анатолія]], [[Левант]], [[Ізраіль]])
|изменения =
|вынік = Перамога крыжакоў, захоп імі шэрагу тэрыторый
|праціўнік1 = '''[[Крыжаносцы]]:'''
[[Файл:Holy Roman Empire Arms-single head.svg|15px]] [[Свяшчэнная Рымская імперыя]]<br />
* [[Файл:CoA civ ITA genova.png|15px]] [[Генуэзская рэспубліка|Генуя]]
* [[Файл:Blason Lorraine.svg|15px]] [[Ніжняя Латарынгія]]
* [[Файл:Armoiries Provence.svg|15px]] [[Праванс]]
[[Файл:France Ancient.svg|15px]] [[Каралеўства Францыя]]<br />
* [[Файл:Blason Blois Ancien.svg|15px]] [[Блуа]]
* [[Файл:Blason Courtenay.svg|15px]] [[Булонь]]
* [[Файл:Blason Nord-Pas-De-Calais.svg|15px]] [[Фландрыя]]
* [[Файл:Blason ville fr PuyVelay (HauteLoire).svg|15px]] [[Пуі-ан-Велэ]]
* [[Файл:Armoiries Vermandois.svg|15px]] [[Вермандуа]]
[[Файл:Henry II Arms.svg|15px]] [[Англія]]
* [[Файл:Blason duche fr Normandie.svg|15px]] [[Нармандыя]]
[[Файл:Aragon-Sicily Arms.svg|15px]] [[Апулія]]<br />
* [[Файл:Blason sicile famille Hauteville.svg|15px]] [[Таранта]]
[[Файл:Komnenos-Isaac-Arms.png|15px|border]] [[Візантыйская Імперыя]]<br />
[[Файл:Armoiries Héthoumides.svg|15px]] [[Кілікійская Арменія]]
|праціўнік2 = '''[[Сарацыны|Мусульмане]]:'''
[[Сельджукскі султанат]]<br />
[[Файл:Flag of Jihad.svg|22px|border]] [[Данішмендзіды]]<br />
[[Файл:Fatimid flag.svg|22px|border]] [[Фаціміды|Фацімідскі халіфат]]<br />
[[Файл:Flag of Almohad Dynasty.svg|22px|border]] [[Альмаравіды]]<br />
[[Файл:Flag of Afghanistan pre-1901.svg|22px|border]] [[Абасіды|Абасідскі халіфат]]
|командир1 =
[[Файл:CoA civ ITA genova.png|15px]] [[Эмбрияко, Гульельм|Гульельм Эмбрияко]]<br />
[[Файл:Blason Lorraine.svg|15px]] [[Готфрид Бульонский]]<br />
[[Файл:Armoiries Provence.svg|15px]] [[Раймунд IV Тулузский]]<br />
[[Файл:Blason Blois Ancien.svg|15px]] [[Этьен II де Блуа]]<br />
[[Файл:Blason Courtenay.svg|15px]] [[Балдуин I Иерусалимский|Балдуин Булонский]]<br />
[[Файл:Blason Courtenay.svg|15px]] [[Евстахий III]]<br />
[[Файл:Blason Nord-Pas-De-Calais.svg|15px]] [[Роберт II Фландрский]]<br />
[[Файл:Blason ville fr PuyVelay (HauteLoire).svg|15px]] [[Адемар Монтейльский]]<br />
[[Файл:Armoiries Vermandois.svg|15px]] [[Гуго Великий, граф Вермандуа|Гуго Великий]]<br />
[[Файл:Blason duche fr Normandie.svg|15px]] [[Роберт Нормандский]]<br />
[[Файл:Blason sicile famille Hauteville.svg|15px]] [[Боэмунд Тарентский]]<br />
[[Файл:Blason sicile famille Hauteville.svg|15px]] [[Танкред Тарентский]]<br />
[[Файл:Komnenos-Isaac-Arms.png|15px|border]] [[Алексей I Комнин]]<br />
[[Файл:Komnenos-Isaac-Arms.png|15px|border]] [[Татикий]]<br />
[[Файл:Armoiries Héthoumides.svg|15px]] [[Костандин I|Константин I]]
|командир2 =
[[Кылыч-Арслан I]]<br />
[[Яги-Сиян]]<br />
[[Кербога]]<br />
[[Дукак]]<br />
[[Ридван]]<br />
[[Файл:Flag of Jihad.svg|22px|border]] [[Данишменд Гази]]<br />
[[Файл:Fatimid flag.svg|22px|border]] [[Ифтихар ад-Даула]]<br />
[[Файл:Fatimid flag.svg|22px|border]] [[Ал-Афдал]]
|сілы1 = Крыжаносцы: 30,000 пехоты<ref name="carmy">D. Nicolle, ''The First Crusade 1096-99: Conquest of the Holy Land'', 21</ref><br />
* 5000 кавалерыі<ref name="forces">D. Nicolle, ''The First Crusade 1096-99: Conquest of the Holy Land'', 32</ref>
Візантыя: 2000 чалавек<ref name="forces"/>, Сяляне-крыжаносцы: больш за 100 тысяч чалавек
|сілы2 = ''невядома''
|страты1 = ''невядома''
|страты2 = ''невядома''
|заўвагі =
}}
'''Першы крыжовы паход''' - аб'яўлены Папай Рымскім [[Урбан II|Урбанам II]] ([[1095]]) з мэтаю адваявання свяшчэннага горада Іерусаліма[[Іерусалім]]а і Свяшчэнай Зямлі ў масульман[[Мусульмане|мусульман]]. Пачынаўся як заклік аб дапамозе, і хутка ператварыўся ў план заваёўвання тэрыторый Блізкага ўсходу. [[Рыцары]] і [[сяляне,]] ад розных краін [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы,]] адправіліся ў паход да Іерусаліма. У [[1099]] горад быў узяты, на яго падставе [[крыжаносцы]] ўтварылі дзяржаву [[Іерусалімскае каралеўства]]. Паход паказаў моц аб'яднанай Еўропы і стаў адзіным паходам, у адрозненні ад астатніх, які выканаў усе пастаўленыя мэты.
 
==Паходжанне ідэі аб паходзе==
Корні першага крыжовага пахода ляжалі яшчэ ў раннім [[сярэднявечча|сярэднявеччы]]. Распад [[Каралінгская імперыя|Каралінгскай імперыі]], адносная спакойнасць на еўрапейскіх межах, хрысціянізацыя еўрапейскіх народаў, стварылі прычыны да ўзнікнення класа духоўных вайскоўцаў, аснованага на гвалце і забойстве. Вялікая колькасць войн з [[арабы|арабамі]], паспрыяла развіццю ідэі аб Свяшчэннай вайне, супраць масульманмусульман. [[Рэканкіста]] на [[Пірынейскі паўвостраў|Пірынейскім паўвостраве]] - адзін з прыкладаў, барацьбы іспанскіх рыцараў, і наёмнікаў з маўрамі. [[Нарманы]] ваявалі за кантроль над ўзбярэжжам [[Італія|Італіі]] і [[Іспанія|Іспаніі]]. МасульманеМусульмане кантралявалікіравалі цэнтрцэнтрам хрысціянскага свету - Іерусалімам, і суседнімі тэрыторыямі, землямі якія былі гігантскайгіганцкай рэліквіяй для тагачаснай Еўропы. Адной з прычын першага пахода сучаснікі трактуюць, як жорсткасць і прыніжэнне хрысціянскіх паломнікаў на Святой Зямлі. А за асноўны повад была ўзята адозва аб дапамозе Аляксея Камніна імператара [[Візантыя|Візантыі]] да папы Урбана ІІ. Аляксей прасіў дапамагчы ў барацьбе з сельджукамі-туркамі, якія на той час авалодалі [[Малая Азія|Малой Азіяй]]. У выніку моцны інтарэс да рэлігіёзных пытанняў, да лёсу хрысціянскага грамадства і вялікая набожнасць, зрабілі папулярнай ідэю першага крыжовага пахода, сярод розных слаёў насельніцтва.
 
===11 стагоддзе===
==Гісторыя==
===Перадгісторыя===
 
[[Іспанія|Іспанцы]] працягвалі [[Рэканкіста|Рэканкісту]]. [[Леонаўскае каралеўства]] нанесла паражэнне [[маўры|маўрам]] у [[бітве пад Таледа]]. Распалася маўрытанская дзяржава - [[Кордаўскі халіфат]], на асобныя эміраты, гэтая падзея адыграла значную ролю ў далейшым пераможным ходзе Рэканкісты. Другім важным фактарам была высокая абарончая здольнасць, якой дасягнулі іспанцы пад час адваёўвання зямель, як і перакананне ў тым, што яны могуць гвалтоўна адносіцца да не хрысціянскага насельніцтва - масульманаў[[мусульмане|мусульманаў]] і [[яўрэі|яўрэяў]]. Другі паспяховы прыклад хрысціянскай барацьбы з масульманамімусульманамі з'яўляецца нарманскае супрацьстаянне, яны адстойвалі італьянскія тэрыторыі ў асаблівасці [[Сіцылія|Сіцылію]]. У гэтай вайне таксама ўдзельнічалі марскія гандлёвыя дзяржавы [[Піза]], [[Генуэзская рэспубліка|Генуя]] і [[Каталонія]].
 
Хрысціянскія валоданні ў [[Сірыя|Сірыі]], Ліване[[Ліван]]е, [[Ізраіль|Ізраілі]] і [[Егіпет|Егіпце]] былі захопленыя масульманскімімусульманскімі арміямі. Страх за магчымасць працягваннепрацягвання далейшых паспяховых дзеянняў масульманмусульман, вынудзіла імператара Аяляксея ІІАляксея І Камніна даслаць адозву аб дапамозе папе рымскаму Грыгорыю ІІ. У якой Аляксей ІІ сцвярджаў аб неабходнасці пачатку Свяшчэннай вайны, дзеля абароны хрысціян. Але заклікі папы, не пераканалі еўрапейскае рыцарства і ён так і не дапамог Аляксею да самай смерці. Наступным папай быў выбраны Урбан ІІ, які думаў, што дапамога Візантыі паспрыяе аб'яднанню хрысціянскага свету, распаўсюдзіць уплыў каталіцкай царквы і падпарадкаваць праваслаўны патрыярхат. Такім чынам ён пачаў пераканоўваць германскіх і нарманскіх рыцараў уступіць у паход супраць сельджукаў і арабаў.
 
===Сход у Клермоне===
{{У планах}}
===Народны крыжовы паход===
[[Image:Roman du Chevalier du Cygne f176v Pierre l'Ermite.jpg|thumb|350px|Пётр паказвае шлях да Іерусаліма. Французская фрэска (1270).]]
Радок 29 ⟶ 96:
 
===Паход Прынцаў===
==== Паход да Іерусаліма ====
{{У планах}}
==== Аблога Антыёхіі ====
[[Выява:Capture of Antioch.jpg|230px|thumb|right|Узяцце Антыёхіі. ''Сярэднявечная гравюра'']]
Радок 38 ⟶ 106:
Пасля перамогі паўстала пытанне, за кім замацуецца горад. Баемунд імкнучыся захаваць Антыёхію за сабой, заявіў аб сваіх правах. Гэта не спадабалася Раймунду Тулузскаму і той выслаў у Канстанцінопаль [[Гуго Вермандуа]] і Балдуіна, калі тыя вярнуліся са звесткай, што Аляксей адказваецца высылаць пасольства, Баемунд заявіў што візантыйскі імператар страціў веру ў паход, і клятва якую далі яму крыжаносцы не сапраўдная. З-за гэтага сярод крыжакоў пачаліся спрэчкі. Супраць выказаўся Раймунд. У жніўні ў горадзе ўспыхнула эпідэмія, многія з воінаў пачалі паміраць. Але нягледзечы на ўсе цяжкасці восенню 1098 акругі Антыёхіі былі падпарадкованыя крыжаносцам. Тым часам паход затрымліваўся, і некаторыя рыцары пачалі выказваць незадавальнне, пагражаючы працягнуць паход без камандуючых. У лістападзе Раймунд прызнаў за Баемундам горад, і ў пачатку [[1099]] накіраваўся да Іерусаліма пакідаючы за сабою [[Антыёхкскае княства]].
 
==== Аблога іерусаліма ====
{{У планах}}
=== Паход ад 1101 і ўтварэнне каралеўства ===
{{У планах}}
==Вынік==
Поспех першага крыжовага пахода з'яўляецца беспрэцыдэнтным. Італьянскія марскія-гарады, найперш [[Венецыя]] і [[Генуэзская рэспубліка|Генуя]], працвітаюць ад павялічыўшагася гандлю і перавозак. папстваПапства разглядала паход, як сродак навязвання каталіцызма[[каталіцызм]]а, ператвараючы вайну ў хрысціянскую місію .
 
Першы крыжовы паход паспрыяў утварэнню дзяржаў-крыжакоў у Палестыне і Сірыі: [[Эдэскае графства]], [[Антыёхскае княства]], [[Іерусалімскае каралеўства]] і [[Графства Трыпалі]]. У Заходняй Еўропе ўдзельнікі паходу лічыліся за героеў.
 
З цягам часу даўленне на [[сельджукі|сельджукаў]] ад крыжаносцаў і Візантыі аслабла. Первапачатковая палітычная няўстойлівасць вымушала ісламскія дзяржавы абараняцца ад агрэсіўных лацінскіх дзяржаў. Адносіны паміж імі заставаліся цяжкімі яшчэ на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў, але [[Сірыя]] і [[Егіпет]] не збіраліся мірыцца з паражэннем ад крыжакоў. яныЯны аб'ядналісяЮядналіся і пад кіраўніцтвам Саладзіна[[Саладзін]]а вярнулі сабе Іерусалім, што стала прычынай да наступных крыжовых паходаў.
 
{{зноскі}}