Уладзіслаў Максімілянавіч Страмінскі: Розніца паміж версіямі

'''Уладзіслаў Страмінскі''' (''Уладзіслаў Максімілянавіч Страмінскі (Стшамінскі, Стрэмінскі)''; {{lang-pl| Władysław Strzemiński}}; {{lang-ru| Владислав Максимилианович Стржеминский}}; {{ДН|21|11|1893}}, [[{{МН|Мінск]]||}} — {{ДС|25|12|1952}}, [[{{МС|Лодзь]]||}}) — беларускі і польскі [[мастак]], прадстаўнік [[Авангардызм|авангарднага мастацтва]], заснавальнік [[унізм]]у.

Нарадзіўся 21 лістапада 1893 года ў Мінску уў сям'і вайскоўца і шляхціца. Ён быў старэйшым сынам Максіміляна Бенедыкта Страмінскага (1847—1919) і Эвы Разаліі, у дзявоцтве Аляхновіч, з якой Максімілян ажаніўся ў 1886 годзе. Уладзіслаў быў ахрышчаны ў касцёле на Залатой Горцы. Ва Уладзіслава была сястра Яніна і брат Валяр'ян. Дзяцінства будучага мастака прайшло ў Мінску ў «доме пасярод саду» на вуліцы Гарбарнай, 21. <ref name="LifeAndWork">{{cite web

У 1904 годзе адзінаццацігадовым хлопчыкам Уладзіслаў паступіў у кадэцкае вучылішча імя Аляксандра ІІII ў Маскве, якое скончыў у 1911 годзе. Кадэцкі корпус, які даў яму добрую адукацыю, быў першым этапам у вайсковайваеннай кар'еры Страмінскага, аб чым так марылі яго бацькі.

У 1911 годзе паступае ў Ваеннае інжынернае вучылішча ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]], якое заканчвае ў 1914 годзе з вайсковымвоінскім званнем інжынернага [[падпаручнік]]а.

Ноччу з 6 на 7 мая 1916 года ў баі паблізу мястэчка [[Аграгарадок Пяршаі|Пяршаі]] на тэрыторыі сённяшняга [[Валожынскі раён|Валожынскага раёна]], ён быў цяжка паранены ў акопах выбухам гранаты. Страмінскаму ампутавалі праваю нагу і левае перадплечча. Выбух таксама пашкодзіў вока. Гэта разбурыла яго надзеі на працяг вайсковайваеннай кар'еры.

У 1916—1917 гадах Страмінскі, верагодна, правёў шмат часу ў бальніцы, адзначае даследчыца яго творчасці Зянобія Карніцка<ref name="LifeAndWork">< /ref>. Ён не мог карыстацца пратэзамі з-за жахлівага болю. Хадзіць ён змог толькі на мыліцах, якія не кінуў да канца жыцця. У Маскве яго зачаравала прыватная калекцыя мастацтва фабрыканта Шчукіна, у якую ўвайшлі самыя разнастайныя прыклады французскага жывапісу ад [[імпрэсіянізм]]у да [[кубізм]]у. Магчыма ад таго часу Страмінскі пачаў вывучаць [[мастацтва|гісторыю]] і [[мастацтва|тэорыю мастацтва]]. Яго мастацкая адукацыя дапаўнялася самым сапраўдным вывяржэннем мастацкіх мерапрыемстваў, якія праходзілі ў рэвалюцыйнай Маскве.

''Мы жылі ў прымітыўных умовах. Каб справіць фізіялагічныя патрэбы ці прынесці вады, трэба было хадзіць на двор. У пакоі бліжэй да кухоннай пліты, адным бокам амаль дакранаючыся да уваходуўваходу, стаяў мой дзіцячы ложачак. Далей пасцель маёй мамы, а пры сцяне, насупраць дзвярэй, што вядуць у сені, ложак бацькі. Прыткнуты да яго кульгавы стол даўжэйшым бокам кранаўся акна. Менавіта тут, адвярнуўшыся ад пакою, сядзеў бацька, пакрываючы аркушы паперы нейкімі незразумелымі мне рысункамі. Такім чынам і паўстаў цыкл «Заходняя Беларусь». Напэўна за гэтым самым сталом бацька таксама займаўся праектаваннем дэкарацый, пра якія пазней напісаў [[Юл’янЮльян Пшыбась]]: "…ён адзін у тым найгоршым для мастацтва часе мог даць прыклад жывапісу, які патрэбны быў прапагандзе. [[Ежы Путрамант|Путрамант]] згадвае ў сваім «Паўстагоддзі» як Страмінскі перамяніў на свята 1 мая 1940 года беднае шэрае мястэчка Вілейку ў каляровую феерыю, у тэатр прасторавых жывапісных кампазіцый. Бо тады ўлады развязалі яму рукі ў аздабленні горада.

…'' <ref name="Nika_99">''Strzemińska N.'' Miłość, sztuka i nienawiść. О Katarzynie Kobro i Władysławie Strzemińskim. Res Publica, Warszawa, (1986) {{ref-pl}} ISBN 83-7046-017-8</ref>.

У маі 1940 г. Страмінскі, адчуўшы небяспеку ад магчымых [[Рэпрэсіі ў БССР|рэпрэсій]] з боку савецкіх уладаў, з сям'ёй вяртаецца ў Лодзь. Выкладае (1945—1950) ў Вышэйшай мастацкай школе (цяпер Акадэмія выяўленчага мастацтва) ў Лодзі. Прапагандуе рэвалюцыйны авангард, стварае смаленскі філіял аб'яднання «Сцвярджальнікі новага мастацтва», суполкі «Blok» (1925), «Praesens» (1926), «a.r.» («awangarda rheczywista» або «сапраўдны авангард») [[1929]]. Апошняе скарачэнне перадаецца часам як «artyści rewolucyjni» ці «рэвалюцыыйныя мастакі». Дачка Страмінскага [[Ніка Страмінская]] сцвярджае аб памылковасці такой расшыфроўкі<ref name="Nika_99">< /ref>.

Заснавальнік тэорыі унізмуўнізму (маніфест «Унізм у жывапісе», 1928), у якой сцвярджаў, што адзіная значнасць карціны — яна сама, а жывапіс, матэрыял, колер, форма, фактура і інш. павінны ўяўляць адзінае цэлае. Сярод твораў: «Архітэктанічная кампазіцыя 9с» (1929), «Пейзаж Лодзі» (1931), «Мора. Марскі пейзаж» (1933), «Уністычная кампазіцыя 14» (1934) і інш.

У [[1924]] упершыню сфармуляваў прынцыпы «унізму» –— канструктывісцкай канцэпцыі, якая сцвярджала адзінства колеру, лініі і рытму ў жывапісе. Гэтую канцэпцыю увасабляўўвасабляў у аднародных па колеры і фактуры абстрактных карцінах. У 1926 –— 1929 стварыў цыкл жывапісных «Архітэктурных кампазіцый». У 1930-я пісаў нацюрморты, гарадскія пейзажы, кубістычныя кампазіцыі, стварыў серыю марскіх пейзажаў (1933-1934), у працы над якімі абапіраўся на навуковы аналіз фізіялагічных і псіхалагічных працэсаў глядацкага ўспрымання. Выканаў цыкл літаграфій «Лодзь без функцыяналізму» (1936 ). Надаваў вялікую ўвагу функцыянальнай графіцы і друкарскаму мастацтву, распрацаваў для сваіх вучняў спецыяльны курс функцыянальнай друку. Напісаў кнігі «Унізм у жывапісе» (1928) і «Кампазіцыя прасторы: Разлік прасторава-часавага рытму» (1931).

У 1948-1949 гадах Страмінскі стварыў серыю так званых салярыстычных карцін. Страмінскі убачыўўбачыў на іх так званыя «сляды выяў» ці «сляды малюнкаў» (па-польску «powidoki»), якія ўзнікаюць ўу выніку погляду на сонца. У той самы перыяд Страмінскі імкнуўся прымірыць авангард з дактрынай сацрэалізму шляхам стварэння новых прынцыпаў для рэалістычнага прадстаўлення. Малюнкі і карціны, якія з’яўляюццаз'яўляюцца ў выніку гэтых пошукаў, ствараюць сваю форму для гэтых слядоў светлавых выяў.

[[Катэгорыя:Мастакі паводле алфавітуАсобы]]