Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1512—1522): Розніца паміж версіямі

{{вызнч|1=ВАЙНА МАСКОЎСКАЙ ДЗЯРЖАВЫ 3 ВЯЛІКІМ КНЯСТВАМ ЛІТОЎСКІМ 1512—22}}, чацвёртая вайна паміж Маскоўскай дзяржавай і ВКЛ за ўсходнеславянскія землі. «Вечны мір» 1508, якім скончылася вайна Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ 1507—08, маскоўскі ўрад разглядаў як часовую перадышку. 3 1510 Васіль III займаўся непасрэднай падрыхтоўкай смаленскай кампаніі. Яго дыпламаты заручыліся падтрымкай Лівонскага і Тэўтонскага ордэнаў. Вайна пачалася першым паходам на Смаленск, прымеркаваным на зіму 1512—13. У лістападзе 1512 выйшла войска князя I. М. Рапніна-Абаленскага і канюшага I. А. Чалядніна, якое, спаліўшы пасады Смаленска, павінна было накіравацца да Оршы і Друцка, а на злучэнне з ім з Вялікіх Лук рухалася войска князя В. С. Адоеўскага. У снежні 1512 на Смаленск рушылі галоўныя сілы з Масквы на чале з Васілём III. Пасля шасцітыднёвай аблогі маскоўскае войска, якое пацярпела значныя страты, вярнулася дадому. У чэрвені 1513 пачаўся 2-і паход на Смаленск. Да восені пад горадам была сканцэнтравана 80-тысячная маскоўская армія з вялікай колькасцю гармат і 2 тыс. пішчаляў. Каля 24 тыс. ратнікаў ваявалі на Полаччыне, 8 тыс. чалавек — пад Віцебскам, а 14-тысячная групоўка аблажыла Оршу. Жыхары Смаленска зноў адбілі напад маскоўскіх войск, і Васіль III у лістападзе 1513 адвёў свае палкі назад. У лютым 1514 прынята рашэнне аб 3-м паходзе на Смаленск. Тады ж у выніку перагавораў паміж Маскоўскай дзяржавай і «Свяшчэннай Рымскай імперыяй» утварылася ваенная кааліцыя супраць ВКЛ і Кароны Польскай, у якую ўвайшлі яшчэ 5 еўрапейскіх краін. Паводле пагаднення ў выпадку перамогі членаў кааліцыі аўстрыйскі эрцгерцаг Максімілян I прызнаваў права Масквы на беларускія і украінскія землі, а Васіль III — права Вены на некаторыя польскія тэрыторыі. У канцы мая 1514 пачаўся 3-і паход на Смаленск, у якім удзельнічала каля 80 тыс. маскоўскіх ратнікаў. 31 ліпеня пасля няспыннага абстрэлу з 300 гармат Смаленск капітуляваў. Імкнучыся выкарыстаць гэты поспех, ваяводы Васіля III хутка рухаліся ў глыб Беларусі. Яны захапілі Мсціслаў, Крычаў, Дуброўну, перайшлі Дняпро і Друць і толыкі каля Бярэзіны сутыкнуліся з перадавымі атрадамі 35 - , тысячнай арміяй вялікага князя літоўскага Жыгімонта I Старога. 8.9.1514 у час генеральнай бітвы пад Оршай гетман найвышэйшы К. I. Астрожскі дашчэнту разбіў 80-тысячнае маскоўскае войска (гл. Аршанская бгтва 1514). Усходняя Беларусь была вызвалена ад непрыяцеля. Астрожскі аблажыў Смаленск, але авалодаць горадам у яго не хапіла сіл. Перамога пад Оршай была ўдала выкарыстана ў дыпламатычных колах. Максімілян I адмовіўся ад блоку з Масквой, у выніку чаго кааліцыя распалася. <!--На Венскім кангрэсе 1515 Ягайлавічы і Габсбургі прыйшлі да поўнага паразумення. Максімілян I заняў прыхшьныяпрыхільныя да ЖыпмонтаЖыгімонта I Старога пазщшпазіцыі 1і абяцауабяцаў дапамагаць яму уў прышрэншпрымірэнні з Вас1-лёмВасілём III. На працягу 3 гадоугадоў пасля пера-мопперамогі пад Оршай ваен.ваенныя дзеяншдзеянні вял1-сявяліся стрымана. Гэта был!былі асобныя рэйды уў глыб чужой тэрыторыьтэрыторыі. Вясной 1515 маскоускаемаскоўскае войска з Пскова хадзмахадзіла на РослауРослаў, спалшаспаліла БраслауБраслаў "\і Друю, а харуг-выхаругвы ВКЛ на чале з А. Дашкев1чамДашкевічам 1і А. Нем1ров1чамНеміровічам пры падтрымцы крым-сюхкрымскіх татар напал!напалі на Северскую зямлю. У тым жа годзе маскоусиямаскоўскія ваяводы хадзшхадзілі на Полацк, ВщебскВіцебск 1і МсщслауМсціслаў, а войска ВКЛ — на Вял.Вялікія ЛуиЛукі. У 1516 абодва бак!бакі абмежавал^сяабмежаваліся дробным!дробнымі па-рубежным!парубежнымі рэйдам!рэйдамі. У 1517 войска Аст-рожскагаАстрожскага з Полацка рушыла на Пскоу-шчынуПскоўшчыну 1і аблажыла Апочку, асобныя ха-ругвыхаругвы хадзшхадзілі да ВароиечаВаронеча, Краснага, Велл!Веллі 1і Пскова, аднак у цэлым кампа-шякампанія скончылася няудаланяўдала. Летам 1517 у Маскву прыбыло пасольства Жыпмон-таЖыгімонта I Старога, якое пры пасрэдшцтвепасрэдніцтве !мператарскагаімператарскага упаунаважанагаўпаўнаважанага 3. Гер-берштэйнаГерберштэйна спрабавала дамовщца пра спыненне вайны, але паз1цы!пазіцыі абодвух бакоубакоў был!былі узаемнаўзаемна непрымальныя, Iі ваен.ваенныя дзеяншдзеянні актыв1завал1сяактывізаваліся. Летам 1518 ВаальВасіль III нагараваунакіраваў на Беларусь свае войсювойскі з Вял.Вялікіх Лук — на Полацк, з Бе-лайБелай — на ВщебскВіцебск, са Смаленска 1і Стара-дубаСтарадуба — уў ПадняпроуеПадняпроўе. Пад Полацкам маскоускаемаскоўскае войска было разгромлена 1і адступшаадступіла, у 1ншыхіншых месцах яно даходзцюдаходзіла да Слуцка, Менска, Наваградка. У 1519 у вайну на баку МаскоускайМаскоўскай дзяржавы устушуўступіў ТэутонсыТэўтонскі ордэн. У лш.ліпені 1519 на К1еушчынуКіеўшчыну 1і Валынь уварвалася 40-ты-сячнаетысячнае крымскае войска 1і разбыаразбіла коншцуконніцу Астрожскага пад Сокалам. Выкарыстау-шыВыкарыстаўшы цяжк!цяжкі для ВКЛ момант, ВаильВасіль III зноузноў ударыуударыў па БеларуаБеларусі з Вял.Вялікіх Лук, Смаленска 1і Старадуба. НаюроуваючысяНакіроўваючыся да В1льшВільні, яго войсмвойска па дарозе палЫпаліла га-радыгарады 1і вёск!вёскі, брашбралі уў палон жыхароужыхароў 1і дайшл!дайшлі да Крэва, Ашмян, МеднжауМеднікаў, а праз месяц вярнул!сявярнуліся дадому. Апошняй акцыяй ВаспляВасіля III у гэтай вайне стаустаў рэйд ваяводы В. Гадунова уў лют.лютым 1520 пад Полацк 1і ВщебскВіцебск. ПерамопПерамогі над тэутонцам:тэўтонцамі 1і пагадненне, падгасанаепадпісанае Жы-пмонтамЖыгімонтам I Старым з КрымсюмКрымскім ханствам, схшл!схілілі ВааляВасіля III да перагаворауперагавораў. Летам 1520 пасольства ВКЛ дамовцмсядамовілася уў Маскве пра спыненне ваен.ваенных дзеянняудзеянняў. Для падшсанняпадпісання м!рнагамірнага пагаднення «вя-лжаевялікае пасольства» на чале з полацюмполацкім ваяводам П. КлшкамКішкам прыбыло уў Маскву тольютолькі уў 1522. Пагадненне мела кампра-м1сныкампрамісны характар 1і прадугледжвала пе-рам!рпеірамір'е тэрмшамтэрмінам на 5 гадоугадоў (пасля чаго меркавалася падп!сацьпадпісаць «вечны м!рмір»>). Смаленск застаусязастаўся уў МаскоускайМаскоўскай дзяр-жаведзяржаве, шматлж!шматлікі «маскоуск!маскоўскі палон» — у