Сапрапель: Розніца паміж версіямі

'''Сапрапе́ль''' (ад {{lang-el|σαπρός}} — ''гнілы'' і {{lang-el2|πηλός}} — ''глей'', ''бруд'') — [[глей|глеістыя]] шматвекавыя дновыя адклады ў прэсных вадаёмах, якія ўтрымліваюць вялікую колькасць арганічных рэчываў, лігніна-гумусавы комплекс, вугляводы, [[бітум]]ы і іншыя ў [[калоідКалоіды|калоідным]]ным стане. Ён сфарміраваны з адмерлай воднай расліннасці, астаткаў жывых арганізмаў, [[планктон]]у, [[бентас]]у, таксама часціц глебавага перагною, які змяшчае вялікую колькасць арганічных рэчываў, [[гумус]]у<ref name=siborganics>[http://siborganics.com/ru/sapropel Сапропе́ль]</ref><ref name="Сам">[http://www.priroda.samregion.ru/nedro/general/capropeli/ Сапропели] {{ref-ru}}</ref>.

Элементны склад арганічнай масы сапрапелю: [[вуглярод]]у 53-60  %; [[кісларод]]у 30-36  %; [[вадарод]]у 6-8  %; [[Сера|серы]] 1,5-3  %; [[азот]]у да 6  %. Арганічная частка сапрапелю ўтрымлівае ад 3 да 11 % [[бітум]]аў, да 40 % гумінавых і іншых біялагічна актыўных рэчываў.

Сапрапель складаецца з глеістага раствору, шкілета і калоіднага комплексу. У глеісты раствор уваходзіць вада і раствораныя ў ёй рэчывы — мінеральныя солі, нізкамалекулярныя арганічныя злучэнні, вітаміны і ферменты. Шкілет, або склад сапрапелю ўяўляе сабой рэшткі расліннага паходжання, якія не раклалісярасклаліся, а калоідны комплекс — складаныя арганічныя рэчывы, якія надаюць сапрапелю жэлепадобную кансістэнцыю<ref name="АХ"/>.

У сельскай гаспадарцы сапрапель ужываюць як [[угнаенне]] (пасля прамярзання вада пры гэтым адлучаецца, структура — сыпкі стан). Асабліва эфектыўна прымяненне на кіслых і лёгкіх пясчаных і супясчаных глебах а таксама для павелічэнні ўтрымання перагною ў глебах, (доза пад збожжавыя культуры 30-40 т/га, пад агароднінныя, бульбу і кармавыя карняплодыкараняплоды 60-70 т/га), для падрыхтоўкі [[кампост]]аў.

Сапрапель, багаты солямі кальцыякальцыю, жалеза, фосфару, без прымешкі пяску і бедны глінай, дадаюць у рацыёны сельскагаспадарчым жывёлам у якасці мінеральнага падкорму (свінням да 1,5 кг, каровам да 1,5 кг, курам 10-15 г у суткі)<ref>Сапропель//Большая советская энциклопедия.  — М.: Советская энциклопедия 1969—1978</ref>.

Агульныя запасы сапрапелю ў [[Беларусь|Беларусі]] каля 3,7<ref name="Бр"/>, паводле іншых даных больш за 4<ref name="ЧПС">[www.bioenergy.by/v-belarus/645-chem-polezny-sapropeli.html Чем полезны сапропели?] {{ref-ru}}</ref> мільярды м³, у тым ліку 2,7 мільярда м³ у азёрах і каля 1 мільярда м³ пад тарфяной аблогай<ref name="Бр"/>. У пераліку на ўмоўную 60-працэнтную вільготнасць таварнай прадукцыі агульныя запасы ацэньваюцца ў 1,55 млрд. т, з якіх 0,9 млрд. т засяроджана ў азёрах і 0,65 млрд. т пад пластом торфу на тарфяных радовішчах<ref name="ЧПС"/>. Вымаемыя запасы сапрапелю, размешчаныя ў перспектыўных па горна-геалагічных параметрах радовішчах, ацэньваюцца ў 0,42 млрд. т, з якіх 0,2 млрд. т засяроджана ў азёрах і 0,22 млрд. т — на торфаўчастках выпрацаваных тарфяных масіваў<ref name="ЧПС"/>.