|
'''Паэма''' (ад {{lang-el|ποίημα}} — твор) — [[лірыка | лірычны]], [[эпас | эпічны]], лірыка-эпічны твор, пераважна [[верш]]аваны, на якім адлюстраваны значныя падзеі і яскравыя характары. У паэме нярэдкія і элементы [[Драма|драмы]]: скразное напружана канфліктнае дзеянне, [[маналог]]і і [[дыялог]]і.
Назва «паэма» агульная, у [[літаратуразнаўства | літаратуразнаўстве]] часцей гаворыцца аб канкрэтнай [[жанр]]авай разнавіднасці паэмы: лірыка-эпічнай, лірычнай, эпічнай, [[сатыра|сатырычнай]], гераічнай, дыдактычнай, [[бурлеск]]най, [[Драма, род літаратуры|драматычнай]] і г.д. Узнікла паэма на аснове старажытных і [[СярэднявеччаСярэдневякоўе|сярэднявечныхсярэдневяковых]] [[песня|песенпесень]], [[паданні|паданняў]], [[эпапея|эпапей]], што праслаўлялі гістарычныя падзеі.
Першапачатковая паэма мела эпічны характар іі нярэдка была цесна звязана з [[міф]]алагічнай творчасцю. Такія «[[Іліяда]]» [[Гамер]]а, «[[Энеіда, Вергілій|Энеіда]]» [[Вергілій|Вергілія]], «[[Песня пра Раланда]]», «[[Слова пра паход Ігараў]]». У [[антычнасць|антычныя]] часы і СярэднявеччаСярэдневякоўе паэмай называлі ананімную або аўтарскую [[эпапея|эпапею]]. Уласна з эпапеі паўсталаўзнікла сённяшняя паэма — і ў першую чаргу паэма эпічная.
Звычайна ў паэме выяўляецца своеасаблівая гармонія лірычнага, эпічнага і драматычнага пачаткаў. Беларуская паэма ўзнікла як паэма эпічная. Яскравым яе ўзорам з'яўляецца сярэдневяковая «[[Песня пра зубра]]» [[Мікола Гусоўскі|М. Гусоўскага]] (на [[лацінская мова|лацінскай мове]]).
Як жанр, які развіваецца на мяжы эпасу, лірыкі і драмы, сінтэзуючы ў сабе іх характэрныя спосабы і прыёмы, паэма застаецца найбольш прадуктыўнай і сёння.
== Віды паэм ==
*Эпічная Эпічная — [[Старажытная Грэцыя|старажытнагрэчаскія]] «[[Іліяда]]» і «[[Адысея]]», асобныя рускія быліны, украінскія думы, «[[Слова пра паход Ігараў]]», «[[Пан Тадэвуш]]» [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]], «[[Новая зямля]]» [[Якуб Колас|Я. Коласа]].
*Драматычная Драматычная — мае, як і звычайная [[п'еса]], [[дыялог|дыялагічную]] форму («[[Адвечная песня]]», «[[Сон на кургане]]» [[Янка Купала|Я. Купалы]], «Святло з Усходу» [[Пятро Глебка|П. Глебкі]], «Хамуціус» [[Аркадзь Куляшоў|А. Куляшова]]).
*Лірычная Лірычная — пераважае [[лірыка]] як характар светабачання і спосаб адлюстравання жыцця («Патрыятычная песня» [[Пімен Панчанка|П. Панчанкі]], «Штодзённы лістапад» [[Сцяпан Гаўрусёў|С. Гаўрусёва]], «Лясная песня» [[Алег Лойка|А. Лойкі]]).
* Бурлескна-травесційная — «[[Энеіда навыварат]]», «[[Тарас на Парнасе]]».
*Рамантычная Рамантычная — «Мачаха» Адэлі з Устроні, «Вечарніцы» і «Купалле» [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]].
*Рэалістычная Рэалістычная — характэрна тыповасць характараў, абставінаўабставін, праблем, што адлюстроўваюцца ў творы. У беларускай літаратуры рэалістычная паэма атрымала значнае развіццё. З'яўляюцца разнастайныя віды і формы яе: героіка-патрыятычная («[[Безназоўнае]]» [[Янка Купала|Я. Купалы]], «Сцяг брыгады» [[Аркадзь Куляшоў|А. Куляшова]]), героіка-рэвалюцыйная («Песня пра сухар» [[Валянцін Таўлай|В. Таўлая]], «Нарач» [[Максім Танк|М. Танка]]), сацыяльна-палітычная («Голас сэрца» [[Пятрусь Броўка|П. Броўкі]], «Балада Брэсцкай крэпасці» [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліна]]), сацыяльна-бытавая («Сто вузлоў памяці» [[Ніл Гілевіч|Н. Гілевіча]], «Куфар» [[Ларыса Геніюш|Л. Геніюш]]), гістарычная («Каліноўскі» [[Максім Танк|М. Танка]], «Слова пра чалавечнасць» [[Уладзімір Караткевіч|У. Караткевіча]]), філасофская, сатырычная («Хвядос — Чырвоны нос» [[Кандрат Крапіва|К. Крапівы]], «Лявоніха» [[Максім Лужанін|М. Лужаніна]]) і інш.
== Літаратура ==
|
