Людовік Венгерскі: Розніца паміж версіямі

'''Людовік Венгерскі''', '''Лю́двік I Вялі́кі''' (''Loys'', ''Lajos'', ''Ludwik Węgierski''; {{ДН|5|3|1326}} — {{ДС|11|9|1382}}), кароль венгерскі (Лаяш, з [[1342]] г.), кароль польскі (Людвік, з [[17.11]]. лістапада [[1370]] г.).

З французскай [[дынастыя Анжу|дынастыі Анжу]]. Сын караля [[Карл Роберт Анжуйскі|Карла Роберта]] і Эльжбеты, сястры польскага караля [[Казімір III|Казіміра III]], з [[1335]] г. — палітычны саюзнік апошняга, спадкаемца польскага стальца. З [[1340]] г. дапамагаў Казіміру ў барацьбе за [[Галіцка-Валынскае княства]], праследуючы пры гэтым венгерскія інтарэсы, што выклікала яго сутыкненне з валынскім князем [[Любарт Гедзімінавіч|Любартам]]. У лютым [[1345]] г. удзельнічаў ў беспаспяховым паходзе крыжакоў у бок [[Горад Трокі|Трокаў]]. Прымаў актыўны ўдзел у паходах Казіміра на [[Валынь]], [[Падляшша]] і [[Берасцейшчына|Берасцейшчыну]] ([[1349]]–[[1351]]), у ходзе якіх венгерскія войскі часова авалодвалі паўднёва-заходнімі землямі [[ВКЛ]]. Асабліва няўдалай для ВКЛ была вайна ў ліпені–жніўні 1351 года, калі Людвік захапіў у палон Любарта і [[Кейстут]]а. [[15 жніўня]] 1351 г. прымусіў іх падпісаць дагавор, паводле якога ВКЛ мусіла заплаціць вялікі выкуп, адмаўлялася ад прэтэнзій на Галічыну. Дагавор вядомы з хронікі ананімнага венгерскага манаха-францысканца, удзельніка выправы Людвіка (магчыма, [[Янаш Кецьі|Янаша Кецьі]]). Кейстут разам з Людвікам адправіўся ў Венгрыю як гарант дагавора і для [[хрышчэнне|хрышчэння]], але здолеў уцячы. У [[1354]] г. Людвік быў паранены пры асадзе літоўскай крэпасці [[Бэлз]] на захадзе Валыні. Пасля заняцця польскага стальца ўзнавіў войны з ВКЛ (1372–[[1377]]), у выніку якіх Бэлз і [[Холм]] далучаныя да Галічыны (якая пры Людвіку часова ўвайшла ў склад Венгрыі, што выклікала незадавальненне польскіх феадалаў), а Любарт, як і падольскія князі [[Аляксандр Карыятавіч|Аляксандр]] і [[Барыс Карыятавіч|Барыс]] [[Род Карыятавічаў|Карыятавічы]] і ратненскі князь [[Фёдар Альгердавіч]] (якому належаў і [[Кобрын]] з акругай) былі вымушаны прызнаць сюзэрэнітэт Венгрыі. Некалькі разоў высоўваў праекты хрысціянізацыі Літвы. Ініцыяваў стварэнне [[Луцкая каталіцкая епархія|Луцкай каталіцкай епархіі]] ([[1375]]), юрысдыкцыя якой ахоплівала і паўднёва-заходнія землі сучаснай [[Беларусь|Беларусі]], на якія пазней, у [[14 ст.|14XIV]] – [[18 ст.|XVIII ст.]], пашыраліся венгерскія экспансіянісцкія планы (глядзіце [[Радноцкі дагавор, 1656|Радноцкі дагавор]] (1656))

Праўленне Людвіка супала з “залатым векам” еўрапейскага рыцарства, да пашырэння ідэялогіі і эстэтыкі якога ў [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральнай]] і [[Усходняя Еўропа|Усходняй]] [[Еўропа|Еўропе]] ён істотна прычыніўся. Празваны венгерскімі гісторыкамі Вялікім за значнае пашырэнне межаў каралеўства, якое пры ім зазнала росквіт эканомікі і культуры: адкрыты першы універсітэт у горадзе [[Горад Печ, Венгрыя|Печ]], пачаў чаканіцца залаты дукат, які ў 14XIV – [[16 ст.|XVI ст.]] адыгрываў ролю рэгіянальнай залатой валюты Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, у тым ліку ВКЛ (“золотой вгорский”). У [[1374]] г. выдаў першы [[Кошыцкі прывілей|агульнапольскі (Кошыцкі) прывілей]], паводле якога [[шляхта|шляхце]] гарантаваўся ўзровень імунітэту, якім дагэтуль карысталіся толькі вышэйшыя феадалы (асабістая недатыкальнасць, сімвалічныя падаткі на карысць дзяржаўнага скарбу і інш.), што паклала пачатак стварэнню асаблівага дзяржаўнага лада Польшчы, а ў будучым і ВКЛ. Пасля смерці Людвіка польскай каралевай была абрана яго дачка [[Ядвіга Анжуйская|Ядвіга]].