Вікіпедыя

Імрэ Надзь: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Новая старонка: '{{Дзяржаўны дзеяч |імя = Імрэ Надзь |арыгінал імя = Imre Nagy |парадак = 5 |выява = Lapis4KJ.JPG |апісанне...'
 
Няма тлумачэння праўкі
Радок 27:
|адукацыя =
|прафесія =
|партыя = 1) [[РКП(б)]] (1917-1924)<br/>2)[[ВСДП]] (1924-1925)<br/>3) [[Венгерская сацыялістычная працоўнаярабочая партыя|ВСППВСРП]] (з 1925)
|дата нараджэння = 7.6.1896
|месца нараджэння = [[Горад Капашвар|Капашвар]], [[Аўстра-Венгрыя]] у [[Транслейтанія|Транслейтаніі]]
Радок 44:
Імрэ Надзь згадваецца «ў пераліку асоб, якія прыймалі ўдел у расстрэле царскай сям'і», але «ў яго аўтабіяграфіі гаворыцца аб знаходжанні не на Ўрале, а ў Сібіры, ў раёне Верхнеўдзінска ([[Горад Улан-Удэ|Улан-Удэ]])», а «непасрэдныя доказы дачыненя Імрэ Надзя, а не яго верагоднага аднафамільца, да расстрэла царскай сям'і на дадзены момант не праследжваюцца»<ref>[http://wordweb.ru/2009/09/12/bolsheviki-i-rasstrel-carskoj-semi.html Большевики и расстрел царской семьи]</ref>.
 
Імрэ Надзь вярнуўся ў Венгрыю толькі ў [[1921]] годзе. У [[1924]] ён уступіў у [[ВСДП]], але быў выключаны з яе за крытыку кіраўніцтва ў 1925 годзе, калі ўступіў у марксістскую [[Венгерская сацыялістычная працоўнаярабочая партыя|Венгерскую сацыялістычную рабочую партыю]], дзе займаўся пераважна аграрнымі пытаннямі. За перыяд з 1921 па 1927 гады ён прабыз ў зняволенні па палітычным матывам тры гады. З-за бязлітаснасці харцістскага рэжыма і забароны ВСПП зноў быў арыштаваны і эміграваў у [[Горад Вена|Вену]].
 
У [[1929]]-[[1944]] гадах Імрэ Надзь жыў у [[СССР]], працуючы ў [[Камінтэрн]]е і Інстытуце сельскай гаспадаркі АН СССР. 17 студзеня 1933 года быў завербаваны ў якасці агента (сакрэтнага паведамляльніка) ДУДБ НКУД СССР. Паколькі ён знаходзіўся ў добрых адносінах з [[Мікалай Бухарын|Мікалаем Бухарыным]], пасля першага арышта апошняга таксама быў арыштаваны ў ноч з 4 на 5 сакавіка 1938 года, але праз некалькі дзён быў вызвалены. У 1939 быў адноўлены ў шэрагах ВКП(б).
 
Падчас чыстак 1937-1938 гадоў у выніку якіх былі рэпрэсаваны [[БэлаБела Кун]] і шэраг іншых венгерскіх камуністаў, супрацоўніцтва Надзя з НКУС дазволіла яму выжыць ў ходзе частых чыстак<ref>''Johanna Granville''[http://www.scribd.com/doc/13988893/Imre-Nagy-aka-Volodya-in-the-Martyrs-Halo-by-Johanna_Granville Imre Nagy aka «Volodya»-A Dent in the Martyr's Halo?]. // Cold War International History Project Bulletin. лета 1995.</ref>. У адпаведнасці з дакументамі, якія знаходзіліся ў архіве КДБ СССР, Імрэ Надзь актыўна супрацоўнічаў з НКУС і пісаў даносы на працаваўшых у Камінтэрне венгерскіх камуністаў. Па даносам, уластнаручна падпісаным Імрэ Надзем, былі арыштаваны дзясяткі чалавек, з якіх 15 былі расстраляны ці загінулі ў лягярах. Ён меў агентурную мянушку «Валодзя» і, як адзначалі ягоныя начальікі, працаваў ініцыятыўна, ўмела і бескарысліва, матэрыяльнага ўзагароджання не атрымліваў<ref>''Мусатов В. Л.'' Трагедия Имре Надя // Новая и новейшая история. - 1994. - №1. - С. 170.</ref>.
 
Актыўная праца ў НКУС прывяла да таго, што падчас падзей 1956 спецслужбы СССР доўгі час не распачыналі супраць яго ніякіх дзеянняў да самага апошняга моманту, калі ўсім не стала відавочна, што ён збіраецца вывесці Венгрыю з-пад савецкага ўплыву.
Радок 58:
 
У [[1949]] годзе Імрэ Надзь па абвінавачванню ў [[апартунізм]]е быў выключаны з ЦК і зняты з усіх пасад. На пасаду міністра сельскай гаспадаркі быў вернуты толькі пасля «пакаяння» ў снежні [[1956]] года.
 
Правал планаў індустрыялізацыі і змены ў СССР пасля смерці [[Сталін]]а прывялі да таго, што на пленуме Цэнтральнага кіраўніцтва ВТТ [[27 чэрвеня|27]] - [[28 чэрвеня]] [[1953]] года [[Мацьяш Ракашы]] быў падвергнуты крытыке і заменены на пасадзе старшыні ўрада Імрэ Надзем. Новы страшыня ўрада са сваімі прыхільнікамі заняў сур'ёзныя пазіцыі ў партыі. Была праведзена амністыя, спынена інтэрніравнне і забаронена высяленне з гарадоў паводле сацыяльнага прызнака. Імрэ Надзь спыніў будаўніацтва мноства буйных прамысловых аб'ектаў. капіталаўкладанні былі накіраваныя на развіццё лёгкай і харчовай прамысловасці, быў паменьшаны ціск на сельскую гаспадарку, паніжаны цэны на продукты і тарыфы для насельніцтва<ref name="IV3">История Венгрии. Т. III. - М.: «Наука», 1972 - С. 633-635.</ref>{{sfn|Контлер|2000|с=548-549}}. На пасадзе старшыні ўрада гэты вянгерскі палітык зрабіў шэраг захадаў накіраваных на паляпўэнне жыцця народа (былі паменьшаны падаткі, павялічаны заробкі, лібералізаваны прынцыпы землекарыстання), спыніў палітычныя рэпрэсіі. Гэта зрабіла яго папулярным сярод венграў. Зварочванне індустрыялізацыі і кааперавання ў сельскай гаспадарцы выклікалі рэзкую крытыку з боку Ракашы і яго прыхільнікаў. Да таго ж зняцце з пасады ў СССР старшыні ўрада [[Георгій Маленкоў|Г. М. Маленкова]], які выступаў за прыярытэтнае развіццё лёгкай прамысловасці, аслабіла пазіцыі Надзя. У выніку Мацьяш Ракацы, выкарыстаўшы звычайныя сродкі закуліснай барацьбы, змог атрымаць перамогу над праціўнікам, якога значная частка працоўных ужо лічыла сімвалам новай палітыкі, гарантам лепшага жыцця. 18 красавіка 1955 года Імрэ Надзь быў зняты з пасады прэм'ер-міністра і выключаны з партыі.
 
Новы старшыня ўрада [[Андраш Хегедзюш]] быў даволі маладым і не меў уплыва ў пратыі, і пратыйнае кіраўніцтва (Ракашы, Герё, Фаркаш) працягнула сталінскі курс ва ўсіх галінах грамадскага жыцця<ref>Лавренов, 2003. С. 146.</ref>. Сярод шырокіх слаёў вянгерскага народу гэта выклікала незадавальненне. Стыхийна зараждаліся патрабаванні вяртання да ўлады Надзя, правядзення [[альтэрнатыўныя выбары|альтэраныўных выбараў]], вывада з Венгрыі савецкіх войскаў. Шмат хто з венграў увогуле лічыў сацыялістычны накірунак развіцця сваёй краіны памылковым{{sfn|Контлер|2002|с=552-554}}<ref>[http://www.krugosvet.ru/articles/38/1003869/print.htm Венгрия]//www.krugosvet.ru</ref>
 
=== Падчас Венгерскага паўстання 1956 года ===
У ліпені [[1956]] года ў абставінах пачаўшыхся народных вваляванняў (вядомых як «[[Венгерскае паўстанне 1956 года]]») пленум ЦК [[Венгерская партыя працоўных|ВПП]] адправіў у адстаўку генеральнага сакратара [[Мацьяш Ракацы|Ракацы]]. Новым лідэрам ВПП пад ціскам СССР стаў яго бліжэйшы паплечнік [[Эрнё Герё]], які не карыстаўся падтрымкай навт сярод членаў ЦК. [[23 кастрычніка]] пачалася масавая студэнцкая дэманстрацыя ў [[Горад Будапешт|Будапешце]]. Дэманстранты знеслі помнік Сталіну і спрабавалі захапіць шэраг будынкаў у Будапешце. У такіх абставінах [[24 кастрычніка]] Надзь быў прызначаны на пасаду [[Спіс прэм'ер-міністраў Венгрыі|Старшыні савета мінісраў Венгрыі]]. Ён адразу імкнуўся не змагацца з паўстаннем, а ўзначаліць яго. [[28 кастрычніка]] ён прызнаў народнае абурэнне справядлівым, савецкая армія была выведзена са сталіцы, органы дзяжбяспекі былі ліквідаваны. Але адзінства ўлады ў краіне не было: існавалі неадольныя супярэчнасці між ім і [[Йожэф Мідсэнці|Мідсэнці]]. таксама Надзь не здолеў узяць пад кантроль вулічныя хваляванні - адзін з лідэраў баявікоў, [[Йожэф Дудаш]], адкрыта заклікаў не прызаваць урад Надзя. Прызначаныя Надзем кіраўнікі рэвалюцыйных узброеных сіл [[Пал Малетэр]] і [[Бела Кірай]] займалі супрацьлеглыя пазіцыі ў адносінах да пагромшчыкаў, у выніку чаго большая частка ваенных адмовілася падпарадкоўвацца абодвум з іх.
 
У выніку аказаць дзейснае супраціўленне ўводу савецкіх воўск не атрымалася. [[1 лістапада]] Надзь абвясціў, што Венгрыя выходзіць з [[Арганізацыя Варшаўскага дагавора|Арганізацыі Варшаўскага дагавора]], і абвясціў яе нейтралітэт. Ён нават звярнуўся ў [[ААН]] з просьбай абараніць суверэнітэт Венгрыі, але гэта ўжо нічога не вырашала: [[4 лістапада]] савецкія танкі увайшлі ў Будапешт.
 
Надзь укрыўся ў пасольстве Югаславіі. [[22 лісапада]] ён быў падманам вызваны адтуль і праз тэрыторыю Румыніі вернуты. Хрушчоў не жадаў смерці Надзя: ён улічваў пазіцыю Югаславіі. На паседжанні ЦК 1958 адзначыў: «Правіць цвёрдасць і велікадушнасць». Суд некалькі разоў адкладваўся па просбе Маквы і быў праведзены ў момант чарговага абвастрэння адносін з Югаславіяй.
 
Павешаны [[16 чэрвеня]] [[1958]] года («за дзяржаўную здраду»). Савецкім кіраўніцтвам быў абвінавачаны ў рэстаўрацыі капіталізма; паводле фармуліровак тагачаснай публікацыі, «Імрэ Надзь з аднадумцамі лічылі, што дзяржава народнай дэмакратыі з'яўляецца дзяржавай капіталістычнага кшталту, а нацыяналізаваныя прамысловыя прадпрыемствы на з'яўляюцца сацыялістычнымі, з'яўляючыся дзяржаўна-капіталістычным сектарам. Такім чынам яны спрабавалі дамагчыся ліквідацыі дыктатуры пралетарыята»<ref>''Тюльпанов С. И.'' Критика современного ревизионизма в вопросах государства // Правоведение. - 1958. - № 4. - С. 12-21.</ref>.
Пісать прашэнне аб памілаванні адмовіўся, сказаўшы, што гісторыя і сусветны камуністычны рух рассудзяц. хто быў праў<ref>[http://www.pressmon.com/cgi-bin/press_view.cgi&id=2032787 ВЕНГЕРСКАЯ "ОТТЕПЕЛЬ 56-ГО]</ref>
 
=== Пасмертнае прызнанне ===
Пасля падзення камуністычнага рэжыма ўрв=ачыста перапахаваны ў ліпені [[1989]] года. Абвешчаны нацыянальным героем Венгрыі.<ref>''Kamm, Henry''. [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE5DD1530F934A25755C0A96F948260 Hungarian Who Led '56Revolt Is Buried as a Hero] The New Yorc Times. 17 чэрвеня 1989</ref>
 
у 1990 годзе згодна з ініцыятывай М. С. Гарбачова КДБ СССР перадаў дакументы ад супрацоўніцтве Надзя з НКУС генеральнаму секрэтару ЦК ВСРП [[Карай Грос|К. Гросу]], які па даручэнню Палітбюро паведаміў аб знойдзеных фактах на пленуме ЦКВСРП. Было прынята рашэнне не публікавць і нават не абмяркоўваць атрыманыя дакументы. Копіі гэтых дакументаў знаходзяцца ў архіве Будпешта і дотсуп да іх закрыты<ref>''Медведев Р.'' Юрий Андропов: Неизвестное об известном. - М.: Время, 2004. С. 67.</ref>.
 
 
 
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
* ''Johanna Granville''. [http://books.google.com/books?id=RkaWTipqnecCprintsec=frontcover&dq=%22johanna+granville%22&lr=&as_drbb_is=q&as_minm_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0&as_pt=ALLTYPES The First Domino: International Decision Making During the Hungarian Crisis of 1956]. - Texas A & M University Press, 2004. - ISBN 1-58544-298-4.
* ''Тибор Мераи''. 13 дней. Имре Надь и венгерская ревоолюция 1956 года. - Логос, 2007. - ISBN 978-5-98704-250-2.
* ''Янош М. Райнер''. Имре Надь. Премьер-министр венгерской революции 1956 года. Политическая биография. - Логос, 2006. - ISBN 5-98704-185-6.
 
== Спасылкі ==
* ''Шурыгин В.'' [http://shurigin.livejournal.com/82995.html Письма мёртвого капитана]
 
{{start box}}
{{succession box|title=[[Спіс прэм'ер-міністраў Венгрыі|Прэм'ер-міністр Венгрыі]]|before=[[Мацьяш Ракашы]]|after=[[Андраш Хегедзюш]]|years=1953-1955}}
{{succession box|title=[[спіс прэм'ер-міністраў Венгрыі|Прэм'ер-міністр Вегрыіі]]|before=[[Андраш Хегедзюш]]|after=[[Янаш Кадар]]|years=1956}}
{{end box}}
 
{{Прэм'ер-міністры Венгрыі}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Імрэ_Надзь"