Аляксандр Дамінікавіч Лапа: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
афармленне, вікіфікацыя |
||
Радок 69:
== Адукацыя ==
Аляксандр Лапа вучыўся ў езуіцкім [[калегіум]]е ў [[Магілёў|Магілёве]], а пасля ў нямецкім пансіянаце пастара Коленса ў Санкт-Пецярбуругу. Пазней быў студэнтам універсітэта ў [[Дэрпт|Дэрпце]] ([[Ліфляндская губерня]]), дзе вывучаў прыродазнаўства.
==
Чатыры разы бабруйскае дваранства выбірала Аляксандра Лапу [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|бабруйскім павятовым маршалкам]] (1844—1859), а пасля гэтага губернскае дваранства выбрала прыкметнага маршалка і гаспадарлівага маянткоўца і [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскім губернскім маршалкам]] (1859—1863), апошнім з выбару дваранства. (Пазней, з 1862—1863, губернскія маршалкі ў «заходніх губернях» прызначаліся міністрам унутраных спраў Расійскай імперыі без выбару дваранамі губерні).
Радок 77:
У вачах дваранства Мінскай губерні Лапа лічыўся ўзорным маянткоўцам, прыбытковая гаспадарка якога вызначалася прагрэсіўным і гуманістычным ладам жыцця. У сваім маёнтку [[Вёска Рудабелка|Рудабелка]] Аляксандр Лапа сабраў добрую бібліятэку, якой мог карыстацца любы жадаючы, у тым ліку і селянін. Яго сяляне былі дастаткова забяспечаны зямлёй: дзесяціна пад дом і агароды плюс на кожнага работніка ў сям'і — 6 дзесяцін пашні і 3 — сенакосаў. Прыгонныя працавалі на пана 3 дні ў тыдзень летам і 2 дні зімой. Ім не забаранялася рыбачыць, паляваць і збіраць грыбы ў панскіх валоданнях, карыстацца лесам для будаўніцтва хат і іншага. Для пастарэлых сялян Аляксандр стварыў дамы дабрачыннасці. Шляхі і масты ў маёнтках Лапы былі ў выдатным стане. У панскім двары меліся 2 вінакурныя заводы, карчма, 5 малацільных машын, вадзяныя млыны, крупарушка і сукнавальня. Ва ўсіх адносінах гэта была заможная і квітнеючая гаспадарка.
І не дарма [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] (1808—1884) менавіта Аляксандру Дамінкавічу Лапе, выбранаму дваранствам з павагі на пасаду бабруйскага павятовага маршалка (1844—1859), з якім даўно сябраваў і ў якога любіў гасцяваць у маёнтках Рудабелка і Александрыя, прысвяціў сваю народную аповесць «Купала» (1855), напісаўшы ў прадмове такое: ''«Яснавяльможны пан! Кожнае божае стварэнне прывязваецца да роднага кута, у якім, выходзячы з мацярынскага лона, выдала першыя гукі, у якім, падтрыманае чулымі, клапатлівымі рукамі бацькоў, ставіла першыя крокі. Таму я, выхаванец Бабруйскага павета, ужо ў пазнейшыя часы, неаднаразова наведваючы зямлю бацькоў, з цікавасцю прыглядаўся да быту сялян, якія насялялі бабруйскія нівы. У тых вандроўках, праязджаючы праз вашы маёнткі, вока маё не раз з асалодай спачывала на дагледжаных гаспадарчых пабудовах руплівага народа. Радасцю поўнілася сэрдца, калі ўбачыў там усялякі дастатак, які сведчыў пра заможнасць жыхароў. У той час усхвалявана ўскрыкнуў: "Бог жыве з тымі людзьмі! Не панская тут, але бацькоўская кіруе рука!" Каму ж тады, уласна, магу прысвяціць гэту працу, як не апекуну слабых, як не бацьку сялян? І палічу за гонар, калі яго шаноўнае прозвішча ўпрыгожыць гэту працу»''.
У [[1862]], пасля адмены прыгона, у Рудабелцы і Касарычах за Лапам лічылася 775 душ былых прыгонных, а ва ўсіх яго маёнтках разам 1 722 душы часова абавязаных сялян.
== Справа з «мінскім пратаколам» (1862) ==
Напярэдадні [[паўстанне 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] у патрыятычных мэтах разгарнуў актыўную дзейнасць, жадаючы дабіцца ад расійскіх улад злучэння [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] (а разам з ёй і іншых «паўночна-заходніх губерняў») з польскімі губернямі ў рамках [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў нейкую асобную аўтаномію (якая б ахоплівала тэрыторыі былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да першага падзелу ў [[1772]]) і аднаўлення дзейнасці ўніверсітэта ў [[Вільня|Вільні]] (ці ў іншым месцы Беларусі). 17 лістапада 1862 у [[Мінск]]у губернскі дваранскі сход на чале з Лапам меў намер прадставіць на імя расійскага імператара [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] афіцыйны адрас (зварот), у якім мовілася б аб неабходнасці злучыць [[Мінская губерня|Мінскую губерню]] з польскімі губернямі. Планавалася прадставіць такія ж адрасы ад усіх губернскіх дваранскіх суполак краіны. [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскі ваенны генерал-губернатар]] (1855—1863) [[Уладзімір Іванавіч Назімаў]] забараніў падачу адрасу, але мінскія дваране ўнеслі яго тэкст у пратакол пасяджэння губернскага дваранскага сходу, які падпісалі 255 чалавек — першым падпісаўся мінскі губернскі прадвадзіцель дваранства Аляксандр Лапа; а таксама падпісалі [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|слуцкі павятовы маршалак]] [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч]] (1804—1878), дзяцька вядомага [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], віцэ-старшыні [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], і інш. Генерал-губернатар вымушаны быў распусціць дваранскі сход. Усе дакументы, якія тычыліся тых падзей, былі [[21 студзеня]] [[1864]] выняты па загаду [[Мінскае часовае ваеннае губернатарства|мінскага часовага ваеннага губернатара]] (1863—1864) [[Васіль Іванавіч Забалоцкі|Васіля Забалоцкага]] з канцылярый мінскага губернскага маршалка і Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу.
== Сссылка і амністыя ==
У [[1863]] г. [[калежскі асэсар]] Аляксандр Лапа быў высланы па загаду новага [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] (1863—1865) [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў, нар. 1796|Міхаіла Мікалаевіча Мураўёва]] (1796—1866) у [[Пермская губерня|Пермскую губерню]] за дапушчэнне падпісання «мінскага пратаколу». Маёнтак Рудабелка падпаў пад прымусовы продаж з-за асуджэння гаспадара на высылку, набыў яго ў [[1867]] барон А.Я. Урангель, які, у сваю чаргу, у [[1874]] г. прадаў Рудабелку генерал-маёру О.Ф. Ліліенфельду. З 1880-х гг. Рудабелка належала рускім памешчыкам Яхантавым, з [[1907]] г. — Іваненку (зяцю Каткова).▼
У [[1868]] г. Аляксандру Лапе было дазволена ўладамі пражываць у [[Крэменчуг]]у [[Палтаўская губерня|Палтаўскай губерні]], дзе ён намерыўся заняцца гандлем дрэвам.▼
▲У [[1863]] [[калежскі асэсар]] Аляксандр Лапа быў высланы па загаду новага [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] (1863—1865) [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў, нар. 1796|Міхаіла Мікалаевіча Мураўёва]] (1796—1866) у [[Пермская губерня|Пермскую губерню]] за дапушчэнне падпісання «мінскага пратаколу». Маёнтак Рудабелка падпаў пад прымусовы продаж з-за асуджэння гаспадара на высылку, набыў яго ў [[1867]] барон А.Я. Урангель які, у сваю чаргу, у [[1874]] прадаў Рудабелку генерал-маёру О.Ф. Ліліенфельду. З 1880-х Рудабелка належала памешчыкам Яхантавым, з [[1907]] — Іваненку (зяцю Каткова).
▲У [[1868]] Аляксандру Лапе было дазволена ўладамі пражываць у [[Крэменчуг]]у [[Палтаўская губерня|Палтаўскай губерні]], дзе ён намерыўся заняцца гандлем дрэвам.
== Літаратура ==
| |||