Фрыцьёф Нансен: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Радок 477:
З красавіка 1920 года Нансен займаўся па лініі Лігі Нацый пытаннямі [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяцыі]] каля паўмільёна [[Ваеннапалонныя|ваеннапалонных]], якія былі раскіданыя па розных краінах свету. Больш за {{nobr|300 000}} з рэпатрыянтаў былі выхадцамі з Расіі, абхопленай [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай вайной]]<ref name="mnc.net">[http://www.mnc.net/norway/Nansen.htm ''Ryne, Linn''. «Fridtjof Nansen: Man of many facets». Norwegian Ministry of Foreign Affairs]</ref>. Ужо ў лістападзе 1920 года Нансен даў справаздачу перад Асамблеяй пра тое, што дамогся вяртання 200 тысяч чалавек на радзіму, і падкрэсліў, што і дапусціць не мог, што сутыкнецца з такой колькасцю чалавечых пакут{{sfn|Reynolds|1949|p=221}}. У канчатковай справаздачы 1922 года ён заявіў, што рэпатрыяваў {{nobr|427 886}} ваеннапалонных з больш чым 30 краін. Некаторыя біёграфы сцвярджаюць, што гэта мерапрыемства Нансена, па меншай меры, не саступае яго арктычным распачынанням{{sfn|Reynolds|1949|p=222—223}}.
 
=== Голад ўу Расіі ===
 
[[Файл:Fridtjof Nansen, Les deux étapes de la faim (1922).jpg|thumb|left|Адна з фатаграфій, зробленых Нансенам у Расіі падчас паездкі па галадаючым абласцям у 1921 годзе.]]
 
Яшчэ ў 1920 годзе, аналізуючы становішча ў Расіі, Нансен прадказваў пачатак сур'ёзнага голаду. Па прапанове брытанскага дэлегата [[Філіп Ноэль-Бэйкер|Філіпа Ноэль-Бэйкера]] з 1 верасня 1921 года Нансен заняў пасаду Вярхоўнага камісара Лігі па справах бежанцаў{{sfn|Huntford|2001|p=599—603}}. З гэтага часу яго асноўнай задачай станавілася вяртанне на радзіму больш за 2 мільёнаў рускіх бежанцаў, якія былі раскіданыя па розных краінах свету з-за перыпетый [[Рэвалюцыя 1917 года ў Расіі|рускай рэвалюцыі]]. Адначасова ён па ўласнай ініцыятыве заняўся праблемай голаду, які прама закрануў больш за 30 мільёнаў чалавек у краіне, абхопленайахопленай [[Грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай вайной]]. Гэта моцна пашкодзіла рэпутацыі Нансена, якога сталі вінаваціць у «''бальшавізме''» і адстойванні інтарэсаў савецкага ўрада. Ліга адмовілася прыняць удзел у дапамогі галадаючым{{sfn|Reynolds|1949|p=224—229}}. Нансену прыйшлося прыцягваць да дапамогі прыватныя арганізацыі, і яго намаганні мелі даволі сціплы вынік. Пабываўшы ў Расіі, Нансен з абурэннем казаў на сэсіі Лігі [[30 верасня]] [[1921]] года:
 
{|
|{{пачатак цытаты}}Становішча такое: у Канадзе такі добры ўраджай, што яна магла б вылучыць збожжа ўтрая больш, чым неабходна для прадухілення страшнага голаду ў Расіі. У ЗША пшаніца гніе ў фермераў, якія не могуць знайсці пакупнікоў для лішкаў збожжа. У АргенцнеАргенціне сабралася такая колькасць [[Кукуруза|кукурузы]], што яе няма куды падзець і ёю ўжо пачынаюць тапіць паравозы. Ва ўсіх партах Еўропы і Амерыкі прастойваюць цэлыя флатыліі судоў. Мы не ведаем, чым іх загрузіць. А між тым побач з намі на Усходзе галадаюць мільёны людзей. Наша мерапрыемства можна ажыццявіць не інакш, як з падтрымкай Лігі. Хай Ліга Нацый прыйдзе нам на дапамогу, і давайце не будзем крывадушнічаць. Будзем глядзець фактам у твар, прымем іх такімі, якія яны на самой справе. Ці праўда, што ў сапраўдны момант ўрадыурады ніяк не могуць вылучыць 5 мільёнаў фунтаў? Яны не могуць разам набраць гэтую суму, а бо яна складае толькі палову таго, у што абыходзіцца пабудова аднаго баявога карабля! Ежа ляжыць у Амерыцы, але няма каму яе ўзяць. Няўжо Еўропа можа сядзець спакойна, нічога не прадпрымаючы для таго, каб даставіць сюды ежу, якая патрэбна для выратавання людзей па гэты бок акіяна? Я не веру гэтаму. Я перакананы, што народы Еўропы прымусяць свае ўрады прыняць належнае рашэнне{{sfn|Нансен-Хейер|1973|с=354}}.{{канец цытаты}}
|}
 
Працы Нансена па рэпатрыяцыі бежанцаў перашкаджала і тое, што ў большасці з іх не было дакументальных сведчанняў паходжання або грамадзянства, як не было і юрыдычнага статусу ў краіне знаходжання. Нансен прапанаваў ідэю так званага «''нансенаўскага пашпарта''» — пасведчання асобы для людзей, якія страцілі грамадзянства. У пачатку 1920-х гадоў нансенаўскія пашпарты прызнавалі больш за 50 урадаў, гэта дазваляла уцекачамўцекачам на законнай падставе перасякаць межы, шукаць працу і т. п. Сярод уладальнікаў нансенаўскага пашпарта былі і сусветна вядомыя дзеячы, напрыклад, [[Марк Шагал]], [[Ігар Стравінскі]], [[Ганна Паўлаўна Паўлава|Ганна Паўлава]]{{sfn|Huntford|2001|p=638}}.
 
Першапачаткова пашпарт Нансена прызначаўся толькі для рускіх эмігрантаў, але з часам стаў выдавацца і іншым групам бежанцаў. Пасля {{нп3|грэка-турэцкая вайна, 1919—1922|грэка-турэцкай вайны 1919—1922 гадоў|en|Greco-Turkish War (1919-22)}} Нансен адправіўся ў [[Стамбул]], тагачасную сталіцу Турцыі, па пытанні перасялення сотняў тысяч этнічных грэкаў, уцекачоў з Турцыі пасля правалу грэчаскай інтэрвенцыі, прычым грэчаская дзяржава была не ў змозестановішчы прыняць іх<ref name="mnc.net"/>. Нансену атрымалася распрацаваць схему абмену насельніцтвам, паводле якой паўмільёна турак з тэрыторыі Балкан былі вернутыя ў малаазіяцкую Турцыю. Грашовыя ахвяраванні далі магчымасць забяспечыць кампенсацыю іх маёмасных страт; яны ж дазволілі знайсці на радзіме працу і жыллё рэпатрыіраваным грэкам{{sfn|Reynolds|1949|p=241}}. Нягледзячы на ​​шматлікіяшматлікія рознагалоссі па фінансавых пытаннях, план у асноўным быў ажыццёўлены{{sfn|Huntford|2001|p=638}}.
 
[[Файл:Nobelpris (1922).JPG|left|thumb|Прысуджэнне Нобелеўскай прэміі міру 1922 года. На пярэднім плане — кароль [[Хокан VII]] і кронпрынц [[Улаф V|Улаф]], Нансен сядзіць ззаду іх.]]
 
Падчас [[Лазанская канферэнцыя 1922 – 1923|Лазанскай канферэнцыі]] Нансен атрымаў вестку аб прысуджэнні яму [[Нобелеўская прэмія міру|Нобелеўскай прэміі міру]]. Паводле ўспамінаў дачкі Ліў, ён паняцця не меў, што ўрады Даніі і Нарвегіі выставілі яго кандыдатуру — перш за ўсё за яго заслугі ў справе рэпатрыяцыі [[Ваеннапалонныя|ваеннапалонных]] і дапамогу тым, хто галадаў у Расіі, а таксама за ўклад, які ён унёс сваёй дзейнасцю ў дасягненне паразумення паміж народамі і наладжванне мірных адносін паміж краінамі{{sfn|Нансен-Хейер|1973|с=386}}. Сума прэміі склала 122 тысячы крон{{sfn|Huntford|2001|p=649—650}}. Большую частку атрыманай сумы Нансен патраціў на стварэнне ў [[СССР]] двух паказальных сельскагаспадарчых станцый у Росташах<ref>[http://www.isras.ru/files/File/Vlast/2011/03/Bondarenko.pdf Т. Ю. Бондаренко, Н. И. Николаева. Миссия Фритьофа Нансена по спасению голодающих Повольжья Общенациональный научно-политический журнал «Власть» № 3. 2011 год. стр. 100—103. ISSN 2071-5358]</ref> і Міхайлаўцы<ref>[http://ajr.org.ua/?p=893 Игорь Гусаров. Миссия Нансена или урок утопического капитализма. «Наша земля». 2001 год]</ref>, астатнюю частку ахвяраваў на карысць грэчаскіх бежанцаў. Услед за Нобелеўскай прэміяй Нансен атрымаў такую ​​жж суму ад дацкага выдаўца Эрыксена; гэтыя грошы ён цалкам выдаткаваў на тыя ж мэты. У {{нп3|Музей «Фрама»|музеі «''Фрама''»|en|Fram Museum}} маюцца стэнды, прысвечаныя арганізаванай Ф. Нансенам {{нп3|гуманітарная дапамога|гуманітарнай дапамогі|en|Humanitarian aid}} ахвярам {{нп3|Голад у Паволжы, 1921—1922|голаду ў Паволжы|ru|Голод в Поволжье (1921—1922)}} ў перыяд грамадзянскай вайны ў Расіі<ref>{{артыкул|аўтар=К. Маклаков|загаловак=Итоги Международного полярного года|арыгінал=|спасылка=|выданне=Наука Урала|тып=|месца=Екатеринбург|год=2011, март|том=|нумар=5|старонкі=6}}</ref>.
 
=== Дапамога Савецкай Арменіі ===