Віленскі край: Розніца паміж версіямі

'''Віленскі край''', ({{lang-lt|Vilniaus kraštas}}, {{lang-pl|Wileńszczyzna}}, {{lang-be|Віленшчына}}) — усходняя і паўднёва-усходняяўсходняя частка сучаснай [[Літва|Літвы]] з [[Вільня]]й, а таксама прылеглыя да яе раёны Беларусі, якія з 1920 да 1939 года належала [[Польшча|Польшчы]], і адрознівалася асаблівасцямі нацыянальнага складу насельніцтва, культуры, палітычнымі арыентацыямі.

[[Файл:Russia ethnic.JPG|мініthumb|250px|Этнічная карта Еўрапейскай Расіі ў 1898 г.]]

| [[ЛідзкіЛідскі павет|ЛідзкіЛідскі]]

Падчас [[Першая Сусветная вайна|Першай Сусветнай вайны]] і згодна [[Брэсцкі мір|Брэсцкай мірнаймірнага дамовыдагавора]] тэрыторыя была занятая нямецкімі войскамі. Пад канец снежня 1918 года немцы пакінулі Вільню і яе ваколіцы.

У пачатку студзеня 1919 года Віленскі край (Вільню 5 студзеня), заняла [[Чырвоная Армія]], супраціўсупраціўленне каторай мясцовыя польскія ўзброеныя фармаванніфарміраванні аказаць не змаглі. Падчас [[Польска-савецкая вайна|савецка-польскай вайны]] польская армія заняла Вільню [[19 красавіка|19]]—[[21 красавіка]] [[1919 год]]а года. Падчас наступу Чырвонай арміі Савецкай Расіі ў ліпені [[1920 год]]а года палякі адступілі ад Вільні.

Падчас савецка-літоўскіх перамоваўперамоў у траўнімаі 1920 асноўным пытаннем, якое вызначала межы Літвы, было вайсковаеваеннае супрацоўніцтва супраць Польшчы, потым, пры пагаршэнні ваеннай сітуацыі, - нейтралітэт Літвы. [[12 ліпеня]] [[1920]] у [[Масква|Маскве]] быў падпісаны дагавор паміж [[РСФСР]] і [[Літва|Літвою]], яки прызнаваў незалежнасць Літвы ў межах былой [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]], частцы [[Віленская губерня|Віленскай]], [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]], [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] губерняў, уключаючы [[Відзы]], [[Вільня|Вільню]], [[Ашмяны]], [[Ліда|Ліду]], [[Шчучын, (Гродзенская вобласць)|Шчучын]], [[Гродна]]. Дагавор набываў юрыдычную моц [[14 кастрычніка]]. [[26 жніўня]] [[1920 год]]а года Вільня была перададзена пад кіраўніцтва Літвы. Іншыя тэрыторыі, якія адыходзілі згодна з савецка-літоўскім дагаворам Літве, таксама перадаваліся пад кіраўніцтва літоўскай адміністрацыі падчас польскага наступу пасля "Цуду на Вісле".

З уварваннем у жніўні [[1920]] польскіх войскаў на тэрыторыі, на якія прэтэндавала Літва, яны сутыкнуліся з літоўскім супрацівам. Савет [[Ліга Нацый | Лігі Нацый]] [[20 верасня]] прыняла рэкамендацыю, якая пацвярджае ў якасці ўсходняй мяжы Польшчы "[[Лінія Керзана | лінію Керзана]]", на захад ад якой ляжалі зямлі з перавагай польскага насельніцтва, на ўсход - тэрыторыі з перавагай беларускага, украінскага, літоўскага насельніцтва, і прапанаваў Польшчы лічыцца з нейтралітэтам тэрыторыі Літвы з усходняга боку лініі. Літва і Польшча афіцыйна прынялі гэтуюгэту рэкамендацыю. Пад ціскам [[Ліга Нацый | Лігі Нацый]] пад канец верасня 1920 года ў [[Сувалкі | Сувалках]] пачаліся польска-літоўскія перамовы. [[7 кастрычніка]] быў падпісаны дагавор, каторы размяжоўваў польскую і літоўскую зоны ([[План Гіманса]]). У адпаведнасці з дамовай [[Вільня | Вільня]] і прылеглыя тэрыторыі адыходзілі да Літвы. Дагавор павінен быў уступіць у дзеянне [[10 кастрычніка]] 1920 года.

За два дні да ўступлення СувалкскаеСувалкскага дамовыдагавора ў сілу па сакрэтным распараджэнні [[ЮзэфЮзаф Пілсудскі| ЮзэфаЮзафа Пілсудскага]] часткі польскай арміі ([[1-я Літоўска-Беларуская дывізія]]) пад камандай генерала [[Люцыян Жалігоўскі| Люцыяна Жалігоўскага] ] , імітуючы непадпарадкаванне вярхоўнаму камандаванню, пачалі наступ і занялі [[Вільня | Вільню]] ([[9 кастрычніка]]) і Віленскі край. Занятыя тэрыторыі былі абвешчаныяабвешчаны дзяржавай [[Сярэдняя Літва]], пад часовым кіраваннем Вярхоўнага галоўнакамандуючага і Часовай кіруючай камісіяй. Выбары, праведзеныя [[8 студзеня]] [[1922]], сфармавалісфарміравалі прадстаўнічы орган насельніцтва Сярэдняй Літвы - [[Віленскі сойм]].

Сойм [[20 лютага]] [[1922]] большасцю галасоў прыняў рэзалюцыю аб уключэнні Віленскага краюкрая ў склад [[Польшча | Польшчы]].

[[22 сакавік]]а [[1922]] Устаноўчы сойм у [[Варшава | Варшаве]] прыняў Акт ўзуз'яднання Віленскага краюкрая з Польскай Рэспублікай. У красавіку 1922 Віленскі край увайшоў у склад Польшчы. У 1926 на тэрыторыі краюкрая было сфармаванасфарміравана [[Віленскае ваяводства, 1926—1939| Віленскае ваяводства]]

Аднак Літва не адмаўлялася ад правоў на Віленскі край і вяла за яго актыўную прапагандысцкую і дыпламатычную барацьбу. Толькі ў [[1938]] у, калі Літва, пасля ўзброеных інцыдэнтаў на мяжы і ўльтыматуму Польшчы, была вымушана пагадзіцца з аднаўленнем дыпламатычных адносін, былі адкрытыяадкрыты межы.

У выніку [[Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну, 1939| ўварвання ў верасні 1939 савецкіх войскаў на тэрыторыю Польшчы]] Віленскі край быў заняты савецкімі войскамі.

Згодна «Дамовы аб перадачы Літоўскай Рэспубліцы горада Вільня і Віленскай вобласці і аб узаемадапамозе паміж Савецкім Саюзам і Літвой» ад [[10 кастрычніка]] [[1939]] частка Віленскага краюкрая была перададзена Літве. Гэтая частка складала тэрыторыю ў 6909 км² з 490 тыс. чалавек.

Пасля акупацыі Прыбалтыкі СССР і з'яўлення [[Літоўская ССР | Літоўскай ССР]] да новастворанай савецкай рэспублікі ў кастрычніку [[1940]] дадаткова адышла тэрыторыя Беларусі плошчай 2637 км².

== ГлядзіцеГл. таксама ==