Інстытут нацыянальных меншасцей АН БССР: Розніца паміж версіямі

'''Інстытут нацыянальных меншасцей [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]]''' (іншая назва -— '''Інстытут пралетарскай культуры нацыянальных меншасцей АН БССР''') -— акадэмічная арганізацыя, што ў [[1930-я|1930-х гг.]] адыгрывала пэўную ролю ў [[Эмансіпацыя|эмансіпацыі]] [[Этнас|этнічных меншасцей]] [[Беларусь|Беларусі]] шляхам стварэння ўласных навуковых устаноў і арганізацый гісторыі і культуры. Быў утвораны 29 ліпеня [[1935]] года. Дырэктарам у 1935-1935—[[1936]] гг.гадах быў акадэмік [[Станіслаў Юр'евіч Матулайціс]], а вучоным сакратаром -— член-карэспандэнт [[Самуіл Хаімавіч Агурскі]].

Інстытут меў тры галоўныя накірункі даследаванняў. Іх умоўна можна назваць ''польскім'', ''літоўскім і латышскім'', і ''яўрэйскім'' -— па назвах ''Інстытутаў пралетарскіх культур'', што былі ўтвораны пры пераходзе Акадэміі да інстытуцкай структуры ў [[1931]] годзе.

Значная роля ў працэсе эмансіпацыі этнічных меншасцей БССР надавалася стварэнню ўласных навуковых устаноў і арганізацыі нацыянальнай гісторыі і культуры. Цэнтрам такіх устаноў і даследчыцкіх праектаў стаў [[Інбелкульт]]. Пры ім з [[1922]] г.года працаваў польскі сектар, які займаўся вывучэннем матэрыяльнай і духоўнай культуры палякаў у [[БССР]]. Этнаграфічная камісія гэтага сектара правяла некалькі экспедыцый па месцах кампактнага рассялення палякаў. У [[1930-я]] гг.гады існаваў '''''Інстытут польскай пралетарскай культуры''''', пазней уключаны на правах сектароў, аддзелаў і камісій у склад Інстытута нацменшасцяў. Вядомыя наступныя публікацыі Інстытута польскай пралетарскай культуры:

* ''Boszko, W. I. Od Baltyku do morza Czarnego = Ад Балтыцкага да Чорнага мора : O wielkim Dnieprze / W. I. Boszko ; Przetl.: A. Horawski ; Bialorus. Akad. nauk. Inst. ekon. ; Pol. inst. kultury proletarjackiej. -— Minsk, 1933.''

* ''Sierpiński, Ryszard. Tło gospodarcze i istota klasowa powstania listopadowego 1830 roku = Асновы эканамічныя і класавая сутнасць лістападаўскага паўстання 1830 года / Ryszard Sierpiński ; Białoruska Akademja Nauk, Polski Instytut Kultury Proletarjackiej. -— Minsk, 1934.''

Пры Інбелкульце з [[1927]] г.года (пазней пры АН БССР) таксама працавала Латышская камісія (з [[1929]] г. латышскі сектар АН БССР, з [[1933]] г. — '''''Інстытут пралетарскіх культур літоўскай, латышскай і іншых народнасцей''''', з [[1935]] г.года -— ''латышская секцыя Інстытута нацменшасцей АН БССР''), якая вывучала гісторыю і культуру [[Латышы|латышоў]].

У [[1922]] г.годзе пры Інбелкульце была адчынена кафедра гісторыі [[Літва|Літвы]] (з [[1929]] г. — літоўскі сектар АН БССР, з [[1933]] г.года — '''''Інстытут пралетарскіх культур літоўскай, латышскай і іншых народнасцей''''', з [[1935]] -— ''літоўская секцыя Інстытута нацменшасцей АН БССР''). Секцыяй кіраваў акадэмік [[Станіслаў Юр'евіч Матулайціс]]. Вядомыя наступныя яго публікацыі па тэматыцы накірунку:

* ''Матулайціс С.Ю. 1863 год у Літве. Ч. 1. Сацыяльна-эканамічны стан Літвы перад паўстаннем. -— Мн.: БАН, 1933.''

* ''Беларуска-літоўскі і руска-літоўскі тэрміналагічны слоўнік і сшытак = Baltarusiskai-lietuviskas ir rusiskai-lietuviskas terminologinis zodynelis i sasiuvinis / Беларуская Акадэмія навук, Літоўскі сектар ; апрацаваў В.Копка ; рэдактар С.Матулайціс. -— Мн., 1934.''

У [[1922]] г.годзе быў створаны яўрэйскі аддзел Інбелкульта. З [[1925]] г.года уў яго склад уваходзіла чатыры камісіі. У [[1928]] г.годзе яўрэйскі аддзел быў трансфарміраваны ў сектар пры АН БССР. Пры ім выдаваўся навуковы часопіс ''«Цайтшрыфт» (Штогоднік)'', у якім друкаваліся даследаванні супрацоўнікаў сектара. У [[1932]] г.годзе на базе яўрэйскага сектара Інбелкульта быў заснаваны '''''Інстытут яўрэйскай пралетарскай культуры пры АН БССР'''''. У ім дзейнічала пяць камісій: лінгвістычная, гістарычная, літаратурная, сацыяльна-эканамічная і антырэлігійная. Сярод публікацый:

* ''[[Самуіл Хаімавіч Агурскі|Агурскі С.Х.]] Ленiнская "Іскра" ў барацьбе супраць Бунда. -— Мн.: Дзяржвыд БССР, 1934.''

Усярэдзіне [[1935]] г.года інстытуты і сектары, якія даследавалі гісторыю і культуру нацыянальных меншасцей на тэрыторыі Беларусі, былі аб’яднаны ў Інстытут нацыянальных меншасцей. Інстытут у [[1936]] увайшоўгодзе ўвайшоў у склад [[Аддзяленне гуманітарных навук і мастацтваў НАН Беларусі|Аддзялення грамадскіх навук АН БССР]]. Спыніў сваю дзейнасць у [[травень|траўні]] [[1937]] года ў выніку [[Сталін|сталінскіх]] рэпрэсій. Пасля [[Вялікая Айчынная вайна|вайны]] не аднаўляўся; даследаванні этнічных меншасцяў трансфармаваліся ў асноўным у даследаванні па [[Рускія|рускай]] [[Культура|культуры]].

* [http://unicat.nlb.by/opac/pls/!search.http_keyword?query=a001=%22BY-SEK-186543%22&lst_siz=20 Зводны электронны каталог -— Інстытут польскай пралетарскай культуры]