Выклічнік: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Zlobny sow (размовы | уклад) |
Zlobny sow (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 17:
== Разрады выклічнікаў ==
'''1. Эмацыянальныя''' — перадаюць душэўны стан
чалавека, выражаюць яго станоўчыя і адмоўныя эмоцыі, а таксама даюць эмацыянальную ацэнку таму, што выклікае рэакцыю: ''э! а! о! ого! эх! ах! ох! ух! ой!, ай! ат! хм! фэ! ай-яй! ура! о божа! божухна! божа барані! квіта! вось табе і на! дудкі! от чорт! к чорту! брава! біс!'' (і інш.). Яны выражаюць радасць, захапленне, здзіўленне, расчараванне, палёгку, пагарду, роздум, сумненне, недавер, знявагу, злосць, страх, спалох, спачуванне, незадавальненне, прыкрасць, папрок, пратэст і г. д.: '''''О''', якое цёплае, цёплае, цёплае мора'' (У. Караткевіч). '''''Ах''', добра! '''Ах''', як добра!'' (М. Лынькоў). '''''О''', мой братка родны! '''Ой''', мужык ты бедны! Усё жыццё галодны, худы, чорны, бледны'' (Я. Колас). ''«'''О''', не, барані божа!» — горача прамовіў шчаслівы настаўнік'' (Я. Колас). '''''Ай'''! нехта ідзе. Ён, ён, напэўна, ён!'' (Я. Купала). ''«'''Фэ'''!
Брыдка вам!» — іх дзядзька журыць, а Уладзя толькі бровы хмурыць'' (Я. Колас).
Адметнасцю выклічнікаў гэтага разраду з’яўляецца мнагазначнасць: яны могуць выражаць самыя разнастайныя пачуцці, нават супрацьлеглыя, і значэнне іх высвятляецца ў кантэксце. Напрыклад, выклічнік ''ах!'' можа выражаць захапленне, радасць: '''''Ах''', дзядуня, любы мой! Дудары тут шлі сягоння... Я к жа гралі! А-ё-ёй!'' (Я. Колас), можа перадаваць пачуццё гора, шкадавання або абурэння, гневу: ''«'''Ах''', каб тут была мама!» — хлопчык азірнуўся назад, але мамы няма'' (В. Гарбук). ''«'''Ах''' ты, ёлупень стары!» — Баба Дзеда лае'' (К. Крапіва).
Радок 27 ⟶ 26:
# выклічнікі, якія выкарыстоўваюцца з мэтай адагнаць ці падазваць жывёл, птушак — ''кыш!, псік!, кось-кось!, вуць-вуць! гуцё, гуцё, гуцё!'' і інш.: ''Нейкая жанчына маніць свіней. «'''Гуцё, гуцё, гуцё'''!» — крычыць яна'' (Б. Сачанка). ''А тут кот адкуль ні ўзяўся і пад локаць яму — тоўк! — «'''Псік''', не лезь!»'' (Я. Колас);
# выклічнікі, якія ўжываюцца, каб супакоіць ці закалыхаць дзіця, — ''агу, а-а-а, люлі-люлі, баю-бай'': ''Усё заснула ў цішыні, дык і ты хутчэй засні, '''люлі-люлі, баю-бай''', спі, дзіцятка, засыпай'' (С. Грахоўскі).
'''3. Моўнага этыкету''' — выражаюць прывітанне, развітанне, просьбу, падзяку, ветлівы зварот: ''здароў! добры дзень! выбачайце! бывайце(це)! калі ласка! дабранач! дзякуй'' (і інш.). '''''Дзень добры''', родная краіна, '''дзень добры''', Беларусь мая!'' (М. Машара). '''''Добрай ночы''', зара-зараніца!'' (М. Багдановіч). ''Віця далікатна прапанаваў: «Дык, '''калі ласка''', праходзьце далей...»'' (А. Якімовіч). '''''Дзякую''', галубка, '''дзякую'''. Няма калі мне сядзець'' (А. Макаёнак). ''Ну, '''бывайце''', шчаслівага вам падарожжа!...'' (Б. Сачанка).
== Выклічнікі паводле паходжання ==
| |||