Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
вікіфікацыя, афармленне |
||
Радок 11:
| Месца смерці = [[Люцынка]], Расійская імперыя
| Грамадзянства = [[Расійская імперыя]]
| Род дзейнасці = {{празаік|Расійскай імперыі|Беларусі}},<br /> {{паэт|Расійскай імперыі|Беларусі}}, {{драматург|Расійскай імперыі|Беларусі}}.
| Гады актыўнасці =
| Кірунак = камедыя
Радок 20:
| Сайт =
}}
'''Вінцэ́нт-Яку́б (Вікенцій Іванавіч)
== Паходжанне ==
Належаў да каталіцкага [[шляхта|шляхецкага (дваранскага)]] роду Дунін-Марцінкевічаў [[Герб «Лебедзь»|гербу «Лебедзь»]]. Далёкія продкі Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, калі верыць друкаваным гербоўнікам, паходзілі з [[Данія|Даніі]]. Прыдомак шляхецкага прозвішча не пярэчыць такой выснове ({{lang-pl|duńczyk}}
== Біяграфія ==
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч нарадзіўся ў 1808 годзе ў фальварку Панюшкавічы Бабруйскага павета ў сям'і [[шляхта|шляхціца]]-арандатара (дакладная дата нараджэння высветлена параўнаўча нядаўна<ref>Пачынальнікі: 3 гісторыка-літаратурных матэрыялаў [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] / Уклад. Г.
Вучыўся ў [[Пецярбургскі ўніверсітэт|Пецярбургскім універсітэце]] (па іншых звестках
З [[1827]] года юнак распачынае чыноўніцкую кар'еру. Ён працаваў памочнікам каморніка пры Мінскім межавым судзе, служыў перакладчыкам у Мінскай епархіяльнай кансісторыі, быў служачым у Мінскай крымінальнай палаце.
У 1840 сумесна з жонкай Юзэфай Бараноўскай, з якой ажаніўся ў вельмі маладым веку, набыў невялікі маёнтак Люцінка (Люцынка) у Пяршайскай воласці (каля мястэчка [[Івянец]]) Мінскага павета і кінуў дзяржаўную службу. Люцынка стала калыскай яго творчых задум. Тут разгарнулася яго культурна-асветная, літаратурная і тэатральная дзейнасць і прайшлі ўсе наступныя гады жыцця.
Падчас [[паўстанне 1863-1864 гадоў|паўстання 1863—64 гадоў]] абвінавачваўся ў распаўсюджванні «шкодных для ўрада» ідэй. Паліцыя прыпісвала яму аўтарства антыўрадавых выданняў (напр., «Гутаркі старога дзеда»). Хоць прамы ўдзел В. Дуніна-Марцінкевіча ў паўстанні не быў даказаны, яго арыштавалі. 3 кастрычнік 1864 да снежня 1865 эняволены ў мінскую турму, потым быў пад наглядам паліцыі (зняты ў 1872—74, зноў устаноўлены ў 1876). Да самай смерці ён заставаўся пад наглядам паліцыі. Дачка Каміла за сувязь з паўстанцамі была выслана ў Сібір і з 1863 адбывала ссылку ў [[Салікамск]]у.
Радок 38:
Спрабаваў (1876) адкрыць нелегальную школку для навакольных дзяцей.
За сваё жыццё В. Дунін-Марцінкевіч ажыццявіў шматлікія падарожжы па Беларусі, а таксама ў [[Пецярбург]], Маскву, Варшаву, [[Кіеў]], [[Коўна]]. Ён сустракаўся і падтрымліваў сяброўскія адносіны з
Памёр у Люцынцы.
Радок 49:
Першыя вядомыя паэтычныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча на польскай мове («Малітва на памінальны дзень», «Дзіця і маці», «Вясна») прасякнуты [[сентыменталізм]]ам і рэлігійнымі матывамі.
У 1850-я г. распрацоўваў новыя жанравыя формы
Адыход ад сентыментальна-ідылічных форм і жанраў выявіўся ў структуры вершаваных твораў, іх вострай канфліктнасці, імкненні вылучыць на першы план маральна-бытавую праблематыку, у спробах асэнсаваць некаторыя надзённыя з'явы сацыяльна-гістарычнай рэчаіснасці<ref name="Грынчык"/>. У «Стаўроўскіх дзядах» (2-я частка «Вечарніц») побач са звычаёвымі рэаліямі выразна гучаць агульнагуманістычныя і сацыяльныя матывы. Ідэя маральнай чысціні народа выяўлена ў вершаванай аповесці «Купала». 3 пазіцый народнай этыкі зыходзіў аўтар і ў паэме «Гапон», паказаўшы барацьбу героя за асабістае шчасце, шырыню яго натуры, моцнае пачуццё чалавечай годнасці. У творы адлюстраваны і характэрныя сацыяльна-псіхалагічныя з'явы часу
Ідэя абнаўлення жыцця на больш гуманных, дэмакратычных прынцыпах выразна выяўлена ў «Халімоне на каранацыі»<ref name="Грынчык"/> (нап. 1857, апубл. 1946). Твор праўдзіва адлюстраваў супярэчнасці ў свядомасці сялянскай масы напярэдадні рэформы [[1861]] года: нягледзячы на расчараванне спадарожнікаў Халімона пасля каранацыі, у іх усё ж застаецца вера ў «добрага» цара.
Радок 57:
У распрацоўцы жанру балады паэт апіраўся на багатыя традыцыі рамантызму славянскіх літаратур, яе вытокі бачыў у народнай творчасці<ref name="Грынчык"/>. Пра шырыню і плённасць творчых інтарэсаў В. Дуніна-Марцінкевіча сведчаць яго вершаваныя апавяданні на польскай мове, прысвечаныя актуальным з'явам грамадскага жыцця («Благаславёная сям'я», 1856), гістарычным падзеям («Славяне ў XIX стагоддзі», 1856, «Люцынка, або Шведы на Літве», нап. 1857). Пра арыентацыю на здабыткі [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] і яго рамантычнай школы сведчаць і творы на польскай мове, і пераклад на беларускую мову [[Пан Тадэвуш|«Пана Тадэвуша»]] (1859), забароненыя царскай цэнзурай (выйшлі толькі 2 «быліцы»).
У 1860-я
Пачаўшы пісаць, ён сутыкнуўся з тымі самымі цяжкасцямі, што і ўсе літаратары гэтага перыяду
Творчае станаўленне В. Дуніна-Марцінкевіча складанае. Ён паэтызаваў жыццё і побыт селяніна як носьбіта высокіх маральных і эстэтычных каштоўнасцей, што садзейнічала нараджэнню новых дэмакратычных ідэй у беларускай літаратуры. Вялікая заслуга В. Дуніна-Марцінкевіча ў развіцці беларускай літаратурнай мовы, сілабічнага вершаскладання, у выпрацоўцы новых жанрава-стылістычных форм (ідылія, вершаванае апавяданне і аповесць, балада, камедыя). Значная частка яго твораў, у тым ліку камедыі, не ўбачылі свету пры жыцці аўтара.
== Тэатр Дуніна-Марцінкевіча ==
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч арганізаваў тэатральную трупу
Выступленні прымяркоўваліся да свят і ўрачыстасцей. Для гэтага пісьменнік спецыяльна пісаў новую п'есу (большасць не збераглася). У спектаклях ужываліся руская, беларуская і польская мовы. У Мінску паказаны «Рэкруцкі яўрэйскі набор» (1841) і «Сялянка» («Ідылія», 9.2.1852; у ролях Іагана Бенатана і Навума Прыгаворкі раскрыўся яркі камедыйны талент В. Дуніна-Марцінкевіча).
Радок 71:
== Памяць ==
Польскі пецярбургскі часопіс «Kraj» («Край») у некралогу В. Дуніна-Марцінкевіча напісаў: «Удзячна і сардэчна ўспомняць яго некалі
На пачатку ХХ стагоддзя невялікая кагорта беларусаў-адраджэнцаў адзначыла 25-ю гадавіну смерці пісьменніка. Газета [[Наша ніва (1906)|«Наша ніва»]] прысвяціла яму асобны нумар. Побач з артыкуламі [[Рамуальд Зямкевіч|Рамуальда Зямкевіча]] «Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыццё і літаратурнае значэнне», [[Альгерд Бульба|Альгерда Бульбы]] «Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча», [[Ядвігін Ш.|Ядвігіна Ш.]] «В. Дунін-Марцінкевіч у практычным жыцці», вершам [[Янка Купала|Янкі Купалы]] «Памяці Вінцука Марцінкевіча» быў змешчаны рэдакцыйны матэрыял, у якім адзначалася:
{{Цытата|
Усе культурныя нацыі вельмі шануюць памяць найбольш заслужаных сыноў сваіх і ў гадаўшчыну іх ураджэння, смерці і т.п. успамінаюць іх заслугі. Такія нацыянальныя памінкі маюць вялікую вагу: асвячаюць перад народам жыццё і працу лепшых грамадзян, яны паказваюць моц і сілу ўсяе нацыі, каторая такіх сыноў узгадавала, развіваюць у народзе паважанне да сябе самога, будзяць нацыянальную свядомасць, а разам з гэтым заахвочваюць кожнага да працы для грамадзянства, даводзячы жывым прыкладам, што раней ці пазней родны край ацэніць тую працу павэдлуг справядлівасці.
Радок 106:
* Кісялёў Г. Спасцігаючы Дуніна-Марцінкевіча. — Мн., 1988.
* Навуменка І. Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч. — Мн., 1992.
* Рагойша В. Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч // Беларуская літаратура: вучэб. дапам. для 9-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. і рус. мовамі навучання / пад рэд. В.
* Янушкевіч Я. Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч // Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX ст. / НАН Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. I. Мархель, В.
== Спасылкі ==
|