Леў Мікалаевіч Талстой: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Artificial123 (размовы | уклад)
Artificial123 (размовы | уклад)
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 132:
 
Каб пазбегнуць поўнага паўтарэння курса ён перайшоў на юрыдычны факультэт, дзе яго праблемы з ацэнкамі па некаторых прадметах працягнуліся. Пераходныя майскія экзамены 1846 года былі здадзеныя здавальняюча (атрымаў адну пяцёрку, тры чацвёркі і чатыры тройкі; сярэдні выснову атрымаўся тры), і Леў Мікалаевіч быў пераведзены на другі курс{{sfn|Бирюков П. Н.|2000|loc=Глава 6. Юность|с=}}. На юрыдычным факультэце Леў Талстой прабыў менш за два гады: «''Заўсёды яму было цяжка ўсякую навязаную іншымі адукацыю, і ўсяму, чаму ён у жыцці вывучыўся, — ён вывучыўся сам, раптам, хутка, узмоцненым цяжкасцю''», — піша С. А. Талстая ў сваіх «''Матэрыялах да біяграфіі Л. М. Талстога''»{{sfn|ЛМ|1978|loc=Том 1. Материалы к биографии Л. Н. Толстого и сведения о семействе Толстых и преимущественно гр. Льва Николаевича Толстого|с=34}}. У 1904 годзе ён успамінаў: «''…я першы год … нічога не рабіў. На другі год я стаў займацца… там быў прафесар Меер, які … даў мне працу — параўнанне „Наказа“ [[Кацярына II|Кацярыны]] з ''Esprit des lois'' <«{{нп3|Дух законаў|Духам законаў|fr|De l'esprit des lois}}»> [[Шарль Луі дэ Мантэск'ё|Мантэск'ё]]. … мяне гэтая праца захапіла, я з'ехаў у вёску, стаў чытаць Мантэск'ё, гэта чытанне адкрыла мне бясконцыя гарызонты; я стаў чытаць [[Жан-Жак Русо|Русо]] і кінуў універсітэт, менавіта таму, што захацеў займацца''»{{sfn|Эйхенбаум Б. М.|1969|loc=|с=97}}.
 
=== Пачатак літаратурнай дзейнасці ===
[[Файл:Diary of Leo Tolstoy.jpg|thumb|right|225px|Свой дзённік Л. М. Талстой вёў з юных гадоў да канца жыцця. Запісы з сшыткі 1891—1895 гг.]]
З 11 сакавіка 1847 года Талстой знаходзіўся ў казанскім шпіталі, 17 сакавіка ён пачаў весці {{нп3|дзённік|дзённік|ru|Дневник}}, дзе, пераймаючы [[Бенджамін Франклін|Бенджаміна Франкліна]], ставіў перад сабой мэты і задачы па самаўдасканаленні, адзначаў поспехі і няўдачы ў выкананні гэтых заданняў, аналізаваў свае недахопы і ход думак, матывы сваіх учынкаў<ref>{{cite web| author =Алексеева Г., Пешкова М.| date =2010-09-19| url =http://www.echo.msk.ru/programs/time/711331-echo/ | title =Лев Толстой. Американские диалоги | work = |publisher =Эхо Москвы| accessdate = 2013-03-28| lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Fd7NKL7q|archivedate=2013-04-04}}</ref>. Гэты дзённік з невялікімі перапынкамі ён вёў на працягу ўсяго свайго жыцця.
 
Скончыўшы лячэнне, вясной 1847 года Талстой пакінуў вучобу ва ўніверсітэце і з'ехаў у Ясную Паляну, якая дасталася яму па раздзелу<ref>{{кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Краткий биографический очерк, написанный со слов графа Л. Н. Толстого его женой гр. С. А. Толстой 25 октября 1878 года |спасылка =http://feb-web.ru/feb/litnas/texts/l691/ln1-5104.htm |адказны = |месца = |выдавецтва = |год =1910 |том = |старонкі = 510|isbn = }}</ref>; яго дзейнасць там збольшага апісана ў творы «''Раніца памешчыка''»: Талстой спрабаваў наладзіць па-новаму адносіны з сялянамі. Яго спроба чым-небудзь згладзіць пачуццё віны маладога памешчыка перад народам адносіцца да таго ж году, калі з'явіліся «''Антон-Гаротнік''» {{нп3|Дзмітрый Васілевіч Грыгаровіч|Д. В. Грыгаровіча|en|Dmitry Grigorovich}} і пачатак «''{{нп3|Запіскі паляўнічага|Запісак паляўнічага|ru|Записки охотника}}''» [[Іван Сяргеевіч Тургенеў|І. С. Тургенева]].
 
У сваім дзённіку Талстой сфармуляваў сабе вялікую колькасць жыццёвых правілаў і мэтаў, але атрымоўвалася прытрымлівацца толькі іх нязначнай часткі. Сярод тых, якія здаліся — сур'ёзныя заняткі [[англійская мова|англійскай мовай]], музыкай, [[юрыспрудэнцыя]]й. Акрамя таго, ні ў дзённіку, ні ў лістах не адбіўся пачатак занятак Талстым педагогікай і дабрачыннасцю, хоць у 1849 годзе ён упершыню адкрыў школу для сялянскіх дзяцей. Асноўным выкладчыкам быў Фока Дземідовіч, {{нп3|Прыгоннае права|прыгонны|ru|Крепостное право}}, але і сам Леў Мікалаевіч часта праводзіў заняткі<ref name="Никитина"/>.
 
У сярэдзіне кастрычніка 1848 года Талстой з'ехаў у Маскву, пасяліўшыся там, дзе пражывалі многія яго сваякі і знаёмыя, — у раёне Арбата. Ён спыніўся ў доме Івановай у Ніколапескаўскім завулку. У Маскве ён збіраўся пачаць падрыхтоўку да здачы кандыдацкіх экзаменаў, аднак заняткі так і не былі пачаты. Замест гэтага яго прыцягнуў зусім іншы бок жыцця — свецкае жыццё. Акрамя захаплення свецкім жыццём, у Маскве у Льва Мікалаевіча ў зіму 1848—1849 гадоў упершыню з'явілася захапленне {{нп3|картачная гульня|картачнай гульнёй|ru|Card game}}. Але так як ён гуляў вельмі азартна і не заўсёды абдумваючы свае хады — часта прайграваў{{sfn|Гусев Н. Н. 1828 — 1855|1954|loc=Глава шестая. От выхода из университета до отъезда на Кавказ (1847—1851) VII|с=251—253}}.
 
З'ехаўшы ў [[Пецярбург]] у лютым [[1849]] года, праводзіў час у гулянкі з К. А. Іславіным — дзядзькам сваёй будучай жонкі («''Любоў мая да Іславіна сапсавала для мяне цэлых 8 месяцаў жыцця ў Пецярбургу''»). Увесну Талстой пачаў здаваць экзамен на кандыдата правоў; два экзамены, з крымінальнага права і крымінальнага [[суд]]аводства, здаў шчасна, аднак трэці экзамен ён здаваць не стаў і з'ехаў у вёску{{sfn|Эйхенбаум Б. М.|1969|}}.
 
Пазней прыязджаў у Маскву, дзе часта праводзіў час у азартных гульнях, што нярэдка адмоўна адбівалася на яго фінансавым становішчы. У гэты перыяд жыцця Талстой асабліва горача цікавіўся музыкай (ён сам нядрэнна іграў на раялі і вельмі цаніў любімыя творы ў выкананні іншых). Захапленне музыкай заахвоціла яго пазней да напісання «''Крэйцаравай санаты''»<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://www.slovarus.ru/?di=21026 | title =Биографический словарь | work =Толстой Лев Николаевич |publisher =Slovarus.ru | accessdate = 2013-03-29| lang =|archiveurl=http://www.webcitation.org/6Fd7XqLtE|archivedate=2013-04-04}}</ref>.
 
Любімымі кампазітарамі Талстога былі [[Іаган Себасцьян Бах|Бах]], [[Георг Фрыдрых Гендэль|Гендэль]] і [[Фрыдэрык Шапен|Шапэн]]. Развіццю любові Талстога да музыкі садзейнічала і тое, што ў час паездкі ў Пецярбург ў 1848 годзе ён сустрэўся ў вельмі мала прыдатнай абстаноўцы танцкласа з адораным, але злямчаным з шляху немцам-музыкам, якога пазней апісаў у аповесці «''Альберт''». У 1849 годзе Леў Мікалаевіч пасяліў у сябе ў Яснай Паляне музыканта Рудольфа, з якім гуляў у чатыры рукі на раялі. Захапіўшыся ў той час музыкай, ён па некалькі гадзін у дзень гуляў творы [[Роберт Шуман|Шумана]], Шапэна, [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарта]], [[Фелікс Мендэльсон|Мендэльсона]]. У канцы 1840-х гадоў Талстой у суаўтарстве са сваім знаёмым Зыбіным злажыў вальс, які ў пачатку 1900-х гадоў выканаў пры кампазытара С. І. Танеева, які зрабіў нотны запіс гэтага музычнага твора (адзiнага, складзенага Талстым)<ref>{{кніга |аўтар=Эйгес И. Р.|частка= |спасылка частка= |загаловак=Воззрение Толстого на музыку |арыгінал= |спасылка=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/critics/est/est-241-.htm |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= |старонкі=242—245|старонак=308 |серыя= |isbn= |тыраж=}}</ref>. Шмат часу сыходзіла таксама на гулянкі і паляванне.
 
Узімку 1850-1851 гг. пачаў пісаць «''Дзяцінства''». У сакавіку 1851 года напісаў «''Гісторыю учорашняга дня''». Праз 4 гады пасля таго, як ён пакінуў універсітэт, у Ясную Паляну прыехаў брат Льва Мікалаевіча Мікалай, які служыў на Каўказе. Ён запрасіў малодшага брата далучыцца да ваеннай службы на Каўказе. Леў пагадзіўся не адразу, пакуль буйны пройгрыш у Маскве не паскорыў канчатковае рашэнне. Біёграфы пісьменніка адзначаюць значные і станоўчы ўплыў брата Мікалая на юнага і неспрактыкаванага ў жыццёвых справах Льва. Старэйшы брат у адсутнасць бацькоў быў яму сябрам і настаўнікам{{sfn|Толстой С. М.|1990|loc=Глава VIII. Николай Николаевич Толстой|с=166—169}}.
 
Каб расплаціцца па даўгах, трэба было скараціць свае выдаткі да мінімуму — і ўвесну [[1851]] года Талстой паспешліва з'ехаў з Масквы на Каўказ без пэўнай мэты. Неўзабаве ён вырашыў паступіць на ваенную службу, але для гэтага яму не хапала неабходных дакументаў, пакінутых у Маскве, у чаканні якіх Талстой пражыў каля пяці месяцаў у [[Пяцігорск]]у, у простай хаце. Значную частку часу ён праводзіў на паляванні, у грамадстве казака Япішкі, прататыпа аднаго з герояў аповесці «''Казакі''», які фігуруе там пад імем Ярошкі<ref name="ЭСБЕ">{{кніга |аўтар=Венгеров С. А.|частка=Толстой Лев Николаевич |спасылка частка=http://www.bibliotekar.ru/bet/237.htm |загаловак=Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона |арыгінал= |спасылка= |адказны= |выданне= |месца= СПб|выдавецтва= АО «Ф. А. Брокгауз — И. А. Ефрон»|год=1901 |том=33|старонкі=448—457 |старонак=478 |серыя= |isbn= |тыраж=}}</ref>.
[[Файл:Leo Tolstoy and his brother Nikolai.JPG|thumb|left|200px|Талстой і яго брат Мікалай перад адпраўленнем на Каўказ, 1851 год.]]
 
Увосень [[1851]] года Талстой, здаўшы ў [[Тыфліс]]е экзамен, паступіў юнкерам у 4-ю батарэю 20-й артылерыйскай брыгады, якая стаяла ў казачай станіцы Старагладаўскай на беразе [[Рака Церак|Церака]], пад [[Горад Кізляр|Кізлярам]]. З некаторымі зменамі падрабязнасцей яна намаляваная ў аповесці «''Казакі''». Аповесць прайгравае карціну ўнутранага жыцця уцекача ад маскоўскага жыцця маладога пана. У казачай станіцы Талстой зноў стаў пісаць і ў ліпені 1852 года адаслаў у рэдакцыю найбольш папулярнага ў той час часопіса «''Сучаснік''» першую частку будучай аўтабіяграфічнай трылогіі — «''Дзяцінства''»<ref name="ЭСБЕ" />, падпісаную толькі ініцыяламі «''Л. Н. Т.''». Пры адпраўленні рукапісу ў часопіс Леў Талстой прыклаў ліст, у якім гаварылася: «''…я з нецярпеннем чакаю вашага прысуду. Ён ці заахвоціць мяне да працягу любімых заняткаў, або прымусіць спаліць усё пачатае''».<ref name="КЛС">{{cite web |url=http://www.bibliotekar.ru/pisateli/59.htm |title=Лев Николаевич Толстой (1828—1910)|author=Калюжная Л. С. |authorlink= |coauthors= |quote= |date= |format= |work= Великие писатели|publisher= |accessdate=2013-05-03 |lang= |description= |deadlink= |archiveurl=http://www.peeep.us/9079be43 |archivedate=2013-05-03 }}</ref>.
 
Атрымаўшы рукапіс «''Дзяцінства''», рэдактар «''Сучасніка''» [[Мікалай Аляксеевіч Някрасаў|М. А. Някрасаў]] адразу прызнаў яе літаратурную каштоўнасць і напісаў аўтару ветлівы ліст, які падзейнічаў на яго вельмі падбадзёрваючым чынам. У лісце І. С. Тургеневу Някрасаў адзначыў: «''Гэта талент новы і, здаецца, надзейны''»<ref>''[[Мікалай Аляксеевіч Някрасаў|Некрасов Н. А.]]'' Полн. собр. соч. и писем, т. 10. — М., «Правда», 1952, с. 179</ref>. Рукапіс пакуль яшчэ невядомага аўтара быў апублікаваны ўжо ў верасні таго ж года. Між тым натхнёны аўтар узяўся за працяг тэтралогіі «''Чатыры эпохі развіцця''», апошняя частка якой — «''Маладосць''» — так і не адбылася. Ён абдумваў фабулу «''Раніцы памешчыка''» (скончаны аповяд ўяўляў сабой толькі фрагмент «''Рамана рускага памешчыка''»), «''Набега''», «''Казакоў''». Надрукаванае ў «''Сучасніку''» 18 верасня 1852 года «''Дзяцінства''» мела надзвычайны поспех; пасля публікацыі аўтара адразу сталі адносіць да карыфеяў маладой літаратурнай школы нароўні з І. С. Тургеневым, [[Іван Аляксандравіч Ганчароў|Ганчаровым]], Д. В. Грыгаровічам, [[Аляксандр Мікалаевіч Астроўскі|Астроўскім]], якія карысталіся ўжо тады гучнай літаратурнай вядомасцю. Крытыкі {{нп3|Апалон Аляксандравіч Грыгор'еў|Апалон Грыгор'еў|ru|Григорьев, Аполлон Александрович}}, {{нп3|Павел Васілевіч Анненкаў|Анненкаў|ru|Анненков, Павел Васильевич}}, {{нп3|Аляксандр Васілевіч Дружынін|Дружынін|ru|Дружинин, Александр Васильевич}}, [[Мікалай Гаўрылавіч Чарнышэўскі|Чарнышэўскі]] ацанілі глыбіню псіхалагічнага аналізу, сур'ёзнасць аўтарскіх намераў і яркую выпукласць рэалізму<ref name="ЭСБЕ" />.
 
Параўнальна позні пачатак нівы вельмі характэрны для Талстога: ён ніколі не лічыў сябе прафесійным літаратарам, разумеючы прафесійнасць не ў сэнсе прафесіі, якая дае сродкі да жыцця, а ў сэнсе перавагі літаратурных інтарэсаў. Ён не прымаў блізка да сэрца інтарэсы літаратурных партый, неахвотна гутарыў пра літаратуру, аддаючы перавагу размовам аб пытаннях веры, маралі, грамадскіх адносін<ref name="ЭСБЕ" />.
 
=== Ваенная служба ===
[[Файл:Stele in Memory of Leo Tolstoy's Stay on the 4th Bastion in Sevastopol.jpg|thumb|150px|Стэла ў памяць удзельніка абароны [[Горад Севастопаль|Севастопаля]] 1854—1855 гг. Л. М. Талстога ля чацвёртага бастыёна.]]
Будучы юнкерам, Леў Мікалаевіч заставаўся два гады на Каўказе, дзе ўдзельнічаў у многіх сутычках з горцамі, які ўзначальваліся [[Шаміль|Шамілём]], і падвяргаўся небяспекам ваеннага каўказскага жыцця. Ён меў права на {{нп3|Георгіеўскі крыж|Георгіеўскі крыж|ru|Георгиевский крест}}, аднак у адпаведнасці са сваімі перакананнямі «''саступіў''» яго калегу-салдату, палічыўшы, што істотнае палягчэнне ўмоў службы калегі стаіць вышэй асабістай ганарыстасці. З пачаткам [[Крымская вайна|Крымскай вайны]] Талстой перавёўся ў Дунайскую армію, удзельнічаў у бітве пры Ольтаніцы і ў аблозе [[Горад Сілістра|Сілістрыі]], а з лістапада 1854 па канец жніўня 1855 года быў у [[Горад Севастопаль|Севастопалі]]<ref name="ЭСБЕ" />.
 
Доўгі час жыў на 4-м бастыёне, які часта падвяргаўся нападу, камандаваў батарэяй ў {{нп3|Бітва на Чорнай рацэ|бітве пры Чорнай|ru|Сражение на Чёрной речке}}, быў пры бамбардзіроўцы падчас штурму {{нп3|Малахаў курган|Малахава Кургана|ru|Малахов курган}}. Талстой, нягледзячы на ўсе жыццёвыя нягоды і жахі аблогі, у гэты час напісаў апавяданне «''Рубка лесу''», у якім адбіліся каўказскія ўражанні, і першае з трох «''{{нп3|Севастопальскія апавяданняі|Севастопальскіх апавяданняў|ru|Севастопольские рассказы}}''» — «''Севастопаль у снежні 1854 г.''». Гэты аповяд ён адправіў у «''Сучаснік''». Ён быў хутка выдадзены і з цікавасцю прачытаны ўсёй Расіяй, зрушыў уражанне карцінай жахаў, якія выпалі на долю абаронцаў Севастопаля. Апавяданне было заўважана расійскім імператарам [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандрам II]]{{sfn|Бурнашева Н. И.|2002|}}<ref group="К">Сам Талстой пасля быў перакананы, што яго апавяданне чытаў Мікалай I, але Мікалай I памёр 18 лютага 1855 года, а апавяданне было надрукаванае ў чэрвеньскім нумары «''Сучасніка''» за 1855 год. Аднак Талстой дапускаў, што Мікалай мог чытаць аповяд у рукапісе. Біёграф пісьменніка П. І. Бірукоў ў 1905-1906 гадах, звяртаючыся да Талстога, пісаў: «Хочацца раз назаўжды вырашыць пытанне аб тым, ці чытаў Мікалай I Вашы „Севастопальскія апавяданні“; я схільны думаць, што не…»{{кніга |аўтар= Бурнашева Н. И. |частка= Комментарии. Севастополь в декабре месяце|спасылка частка=http://feb-web.ru/feb/tolstoy/texts/pss100/t02/T02-275-.htm |загаловак=Толстой Л. Н. Полное собрание сочинений: В 100 т. — Художественные произведения: В 18 т |арыгінал= |спасылка= |адказны= |выданне= |месца=М. |выдавецтва= Наука|год=2002 |том=II |старонкі=393—394 |старонак=567 |серыя= |isbn= |тыраж=}}</ref>; ён загадаў берагчы даравітага афіцэра<ref name="ЭСБЕ" />.
 
Яшчэ пры жыцці імператара Мікалая I Талстой меркаваў выдаваць разам з афіцэрамі-артылерыстамі «''танны і папулярны''» часопіс «''Ваенны лісток''», аднак праект часопіса Талстому ажыццявіць не ўдалося: «''На праект мой Гасудар імператар Усяміласцівы зрабіў ласку дазволіць друкаваць артыкулы нашы ў „Інвалідзе“''», — горка іранізаваў Талстой з гэтай нагоды{{sfn|Бурнашева Н. И.|2002|}}.
{{пачатак цытаты}}
За знаходжанне падчас бамбардзіроўкі на Язаноўскім рэдуце чацвёртага бастыёна, стрыманасць і распарадчасць.
{{канец цытаты|{{sc|Из представления к ордену Святой Анны 4-й ст.<ref>[http://www.pirogov.com.ua/pirogov_-_uchasnik_krimskoy_kompanii_1853-1856_gg_ua.htm Мартынова З. С., Антощук К. Ф., Фоменко Л. И., Вихристюк Г. И. Н. И. Пирогов — участник Крымской кампании 1853—1856 гг. // Pirogov.com.ua.]</ref>}}}}
[[Файл:Военный листок.jpg|thumb|250px|left|Праект вокладкі няздзейсненага выдання Льва Талстога, 1854 год.]]
 
За абарону Севастопаля Талстой быў узнагароджаны [[Ордэн Святой Ганны|ордэнам Святой Ганны 4-й ступені]] з надпісам «''За адвагу''», медалямі {{нп3|Медаль «За ахову Севастопаля»|«''За ахову Севастопаля 1854-1855 гг.''»|ru|Медаль «За защиту Севастополя»}} і «''У памяць вайны 1853-1856 гг.''». Пазней яго ўзнагародзілі двума<ref>{{кніга|частка=Награды Крымской войны 1853–1856 гг.|аўтар=Кузнецов А. А., Чепурнов Н. И.|загаловак=Наградная медаль. В 2-х томах|месца=М.|выдавецтва=Патриот|год=1992|том=1 (1701—1917)|старонкі=<!--185—186-->|isbn=5-7030-0452-7}}</ref> медалями «''У памяць 50-годдзя абароны Севастопаля''»: срэбнай як удзельніка абароны Севастопаля і бронзавай як аўтара «''Севастопальскіх апавяданняў''»<ref name=hist>{{cite web|url=http://historymania.info/view_post.php?id=141|title=Historymania. Награды в честь обороны Севастополя в Крымской войне 1854-1856|publisher=historymania.info|accessdate=2012-11-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CJEhwpiL|archivedate=2012-11-20}}</ref>.
 
Талстой, карыстаючыся рэпутацыяй адважнага афіцэра і акружаны бляскам вядомасці, меў усе шанцы на кар'еру. Тым не менш, яго кар'ера аказалася сапсаванай напісаннем некалькіх сатырычных песень, стылізаваных пад салдацкія. Адна з гэтых песень была прысвечана няўдачы ў час бітвы ля рэчкі Чорнай {{OldStyleDate|16|жніўня|1855|4}} года, калі генерал Рэад, няправільна зразумеўшы загад галоўнакамандуючага, атакаваў Фядзюхіны вышыні. Песня пад назвай «''Як чацвёртага чысла, нас нялёгкая несла горы адбіраць''», якая кранала цэлы шэраг важных генералаў, мела велізарны поспех. За яе Льву Мікалаевічу прыйшлося трымаць адказ перад памочнікам начальніка штаба А. А. Якімахам. Адразу пасля штурму 27 жніўня ([[8 верасня]]) Талстой быў пасланы кур'ерам у Пецярбург, дзе ён скончыў «''Севастопаль ў маі 1855 года''» і напісаў «''Севастопаль у жніўні 1855 года''», апублікаваны ў першым нумары «''Сучасніка''» за 1856 год ужо з поўнай подпісам аўтара. «''Севастопальскія апавяданні''» канчаткова ўмацавалі яго рэпутацыю як прадстаўніка новага літаратурнага пакалення, і ў лістападзе 1856 года пісьменнік назаўжды пакідае ваенную службу<ref name="ЭСБЕ" />.
 
== Творчасць ==