Ардовікскі перыяд: Розніца паміж версіямі

'''АрдовікскіАрдовіцкі перыяд''' - ардовік, другая знізу сістэма палеазойскай групы, якая адпавядае другому перыяду [[Палеазой|палеазойскай эры]] геалагічнай гісторыі Зямлі. Падсьцілаецца [[Кембрыйскі перыяд|кембрыйскія]] і перакрываецца [[Сілурскі перыяд|сілурыйскай сістэмамі]]. Пачаўся 485,4 ± 1,9 гадоў таму, скончыўся 443,4 ± 1,5 млн гадоў таму. Працягваўся, такім чынам, каля 42 млн гадоў.

Назву прапанаваў англійскі геолаг Чарльз Лапуорс (1879), які паказаў у якасці тыпавога разрэз ў раёне Арэніга і Балю ў [[Уэльс|Уэльсе]]. Паходзіць ад імя старажытнага племя ардовікаў, якая прыжылася на тэрыторыі Уэльса. Ардовік прыняты ў якасці самастойнай сістэмы ў 1960 годзе, на 21-й сесіі Міжнароднага геалагічнага кангрэса. Да гэтага ў многіх краінах ардовікскаяардовіцкая сістэма разглядалася ў якасці ніжняга (ардовікскагоардовіцкага) аддзела сілурыйскай сістэмы.

Вывучэнне ардовікскайардовіцкай сістэмы на тэрыторыі СССР звязана з імёнамі Ф. Б. Шміта, В. В. Ламанскаго, В. Н. Вебера, Б. С. Сакалова, Т. Н. Аліхавай, А. І. Нікіфаравай, А. М. Обута , Р. М. Мяніля, А. К. Рыымусокса і многіх іншых. Вядомыя працы замежных даследчыкаў: ангельскіх геолагаў (Ч. Лапуорс, Р. Мурчысан, Х. Б. Уіцінгтан, А. Уільямс), чэшскіх (Й. Барранд, В. Гаўлічэк), амерыканскіх (Дж. Хол, Г. А. Купэр, М. Кей), шведскіх (В. Яануссон), японскіх (Т. Кобаясі) і іншых вучоных.

== Характарыстыка ардовікскайардовіцкай сістэмы ==

Агульная характарыстыка ардовікскайардовіцкай сістэмы выдзелена на ўсіх [[Кантынент|кантынентах]] (акрамя [[Антарктыда|Антарктыды]]). Яна ўдзельнічае ў будынку чахла большасці платформаў і шырока распаўсюджаная ў складчатых збудаваннях. Максімальнае пашырэнне марскіх прастор - трансгрэсія мора на платформах - прыпадае на сярэдні ардовік. У далейшым зноў наступае этап рэгрэсіі. У адносна плыткіх эпікантынентальных морах, якія пакрывалі ў ардовіку значныя плошчы платформаў Паўночнага паўшар'я, назапашваліся пераважна маламагутныя (у сярэднім да 500 м) вапнавыя, радзей пясчана-гліністыя ападкі. У пераходных галінах паміж платформамі і геасінкліналямі (у міагеасінклінальных зонах Апалачаў, Урала і ін.) магутнасці ападкаў ардовікскайардовіцкай сістэмы ўзрастаюць (месцамі да 3500 м); разам з вапнякамі шырока распаўсюджаныя адклады. Ва ўнутраных частках геасінклінальных паясоў (эвгеасінклінальныя зоны Магог і Фрэйзер Паўночнай Амерыкі, каляданіды Вялікабрытаніі і Казахстана і ін.) магутнасці адкладаў ардовікскайардовіцкай сістэмы дасягаюць 10 тыс. м. Тут распаўсюджаныя як плыткія, так і глыбакаводныя ападкі. Паводле тэорыі тэктонікі пліт у палеазойскай эры, у тым ліку і ў ардовікскайардовіцкай сістэме, кантыненты Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі былі збліжаныя з Еўропай і Афрыкай, а Аўстралія прымыкала да Афрыкі і паўднёвай частцы Азіі. Адзін з палюсоў, па-відаць, быў размешчаны ў паўночным сектары Ціхага акіяна, а другі - у Паўночнай Афрыцы або ў прылеглай часткі [[Атлантычны акіян|Атлантычнага акіяна]].

У ардовікскімардовіцкім перыядзе, як і ў кембрыі, панавалі [[Бактэрыі|бактэрыі]]. Працягвалі развівацца [[сіне-зялёныя водарасці]]. Пышнага развіцця дасягаюць вапнавыя зялёныя і чырвоныя водарасці, што жылі ў цёплых морах на глыбіні да 50 м. Аб існаванні ў ардовікскімардовіцкім перыядзе наземнай расліннасці сведчаць рэшткі споравых і рэдкія знаходкі адбіткаў сцеблаў, верагодна, якія належалі сасудзістым раслінам.

З жывёл ардовікскагаардовіцкага перыяду добра вядомыя толькі насельнікі мораў, акіянаў, а таксама некаторыя прадстаўнікі прэсных і саланаватых вод. Існавалі прадстаўнікі амаль усіх тыпаў і большасці класаў марскіх бесхрыбтовых. Тады ж жылі першыя добра вывучаныя бясссківічныя пазваночныя (арандаспіды). Тоўшчы вод акіянаў і мораў насялялі планктонныя радыёлярыі і фарамініферы. Цеплаводныя моры насялялі каралы. Сярод слімакоў было, у прыватнасці, шмат бэлерафанаў. Акрамя таго, у ардовіку былі распаўсюджаныя ракаскарпіёны, трылабіты, брахіяподы, мшанкі, губкі, грапталіты, мечахвосты і многія іншыя жывёлы.

Ардовікам заканчваецца буйны этап развіцця старажытна-палеазойскайга арганічнага свету. Да пачатку сілура выміраюць многія сямействы сярод грапталітаў, брахіяпод, каралаў, галаваногіх малюскаў і [[Трылабіты|трылабітаў]], а таксама шэраг іншых жывёлаў, характэрных толькі для ардовікскагаардовіцкага перыяду.

* [http://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/084/882.htm АрдовікскаяАрдовіцкая сістэма (перыяд)]