Вікіпедыя

Энцыклапедыя: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Sp.Shut (размовы | уклад)
144 праўкі
арфаграфія
выпр. арфагр.
Радок 10:
Раннімі сапраўды энцыклапедычнымі працамі сталі творы [[Пліній Старшы|Плінія Старшага]], з яго вялізарнай "Historia naturalis" ([[77]] ПХ), што ўяўляе сабой паслядоўную анталогію з тэмамі прысвечанымі [[батаніка|батаніцы]], [[металургія|металургіі]] і [[касмаграфія|касмагрфіі]].
 
Манументальная кампіляцыя, надзвычай цяжка распрацаваны класіфікацыйна каркас, панаваў ад [[антычнасць|антычных]] часоў да вынаходжання больш рухомых формаў у ХV стагоддзі. Гэтыя працы былі напісаны [[лацінская мова|па-лацінску]] і прызначаліся для абмежаванай публікі. Іх дыяпазон розніўся ад Маркуса Тэрэтыўса Варро з яго "Disciplinarium libri IX" (к.50 ДХ) да працаў Баэцыя і Ісідора з СівіллыСівілы. Кульмінацыяй стала "Speculum majus" Вінсэнта Б’еваіса, скончаная ў [[1244]] годзе. Гэта велізарны збор сачыненняў, пакінутых свету ад энцыклапедый, за мноства сотняў год. "Li livres dou tresor" Брунэта Лаціні (к. [[1266]]), тым не менш, уяўляе значны крок, бо яна напісана [[французская мова|па-французску]] і была арыентавана на італьянскі вышэйшы пласт грамадства. Гэта было выключна ўдалым праэктам, з пункту гледжання фінансавай спрыяльнасці і наступнае выданне было створана ў [[1530]] годзе.
 
=== XVI–XVIII стст. ===
[[Image:1708-harris-ttlpg.jpg|thumb|Harris' ''[[Lexicon Technicum]]'', тытульны лiст 2га выдання, [[1708]]]]
У сярэдзіне XVI стагоддзя стаў папулярным энцыклапедычны слоўнік, адрэдагаваны Карлам Эцьенам ([[1504]]-[[1564]]), што даказвала, што чытачы аддавалі перавагу алфавітнаму парадку. Калі б не дзейнасць немецкага пісьменніка Паўля Скаліха, магчыма, што тэрмін «энцыклапедыя» ніколі б не ўсталяваўся цвёрда. "Encyclopaedia, seu Orbis disciplinarum" («Энцыклапедыя, або веды пра свет», [[1559]]) вяртае гэты тэрмін да вядомасці і ўжывання.
Сярод даведнікаў [[XVII]] ст., што былі ўжо даволі роднаснымі да сучасных энцыклапедый, з’яўляецца "Le grand dictionnaire historique" («Вялікі гістарычны Слоўнік», [[1674]]) Луіса Марэры, якая прайшла праз 20 выданняў. Гэтая энцыклапедыя больш адпавядае грамадскім патрэбам чым яе папярэднікі, уключае ў сябе [[геагафія|геаграфічныя]] і [[біяграфія|біяграфічныя]] дадзеныя, якія размешчаны ў [[алфавіт]]ным парадку і напісаны зразумелым тэкстам. Іншыя энцыклапедысты ў [[Англія|Англіі]], [[Германія|Германіі]] і ў іншых краях, бралі энцыклапедыю Марэры як ўзор. Джон Харрыс ([[1666]]–[[1719]]) стварыў першую параўнальную працу на [[англійская мова|англійскай мове]]. Яго "Lexicon Technicum" («Тэхнічны лексікон»), або "Universal English Dictionary of Arts and Sciences" («Універсальны англійскі слоўнік па мастацтвах і навуках») ([[1704]]), уключалаулучала дадзеныя біяграфіі і зніжала лексікаграфічны элемент, але трымала пільную ўвагу на [[матэматыка|матэматыцы]], [[фізыка|фізыцы]] і на тэхналогіях. Тэкст таксама змяшчаў дадзеныя пра гравіроўку па метале і мноства практычных парад. Наступнай, і вельмі значнай, стала "Ephraim Chambers's Cyclopaedia", або "Universal Dictionary of Arts and Sciences" («Універсальны слоўнік мастацтваў і навук») ([[1728]]). Яна змяшчала крыжаваныяперакрыжаваныя спасылкі і загалоўкі і была першай энцыклапедыяй, цесна звязанай з сучаснымі. Яна натхніла іншаземных імітатараў.
 
На працягу гэтага перыяду, папярэднікі аднатомных энцыклапедый пачалі з’яўляцца ў [[Германія|Германіі]]. Сюды ўваходзіць Йохан Хабнэр, з яго "Reales Staats- und Zeitungs-Lexikon" ([[1704]]), Йохан Мэнке і яго "Compendioses Gelehrten-Lexikon" ([[1715]]), і С. Г. Ёхер з "Allgemeines Gelehrtenlexikon" ([[1750]]-[[1751]]). Унёсак [[Францыя|Францыі]] ў гэты час меў розны характар. Піэр Байле з яго "Dictionnaire historique et critique" («Гістарычны і крытычны слоўнік», [[1697]]) прапаноўваў новыя асаблівасці ў структуры. Яго знакавасць ў скептычным тоне. Ён абмежаваў біяграфічныя дадзеныя, але дадаў крытычныя каментары.
Радок 78:
Вызначаныя характарыстыкі, звязаныя з паспяховымі энцыклапедыямі:
 
#Алфавіттны парадак, падтрымка ды поўны аналітычны індэкс асоб, мясцін і прадметаў і крыжаваныяперакрыжаваныя перасылкі ўнутры самога тэксту.
#У вялікія і значныя артыкулы падпісаны крыніцамі і аўтарам.
#Спецыялісты па тым альбо іншым прадметам наймаюцца, альбо прымаюць удзел у рэдакцыі.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Энцыклапедыя"