Вікіпедыя

Піза: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дрНяма тлумачэння праўкі
крыніца — be-x-old:Піза
Радок 9:
|шырыня герба =
|шырыня сцяга =
|выява = Lungarno-pisa.jpg
|подпіс =
|lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 43|lat_sec =
Радок 18:
|памер карты рэгіёна =
|памер карты раёна =
|від рэгіёна = Рэгіён
|рэгіён = Таскана
|від раёна = Правінцыя
|раён = правінцыя = Піза{{!}}Піза
|карта краіны =
|карта рэгіёна =
Радок 63:
|add3 =
}}
'''ПізаПі́за''' ({{lang-it|Pisa}}) — старажытны горад у [[Італія|Італіі]], заснаваны [[этрускі|этрускамі]] пры зліцці рэк Аусера (сучасн. Серкіо) і Арно, у [[180 да н.э.|180 годзе да н.э.]] стаў рымскай калоніяй. У сярэднявеччы Піза зрабілася значным марскім гандлёвым горадам, рака Арно ў той час была суднаходная. Завязаўшы шырокія гандлёвыя сувязі па ўсім [[Міжземнамор'е|Міжземнамор'і]], Піза ператварылася ў багатую [[Пізанская рэспубліка|Пізанскую рэспубліку]].
 
Горад шырока вядома за кошт сваёй [[Пізанская вежа|вежы]], які нахілена ў бок і здаецца нібыта збіраецца паваліцца. У горадзе на [[2014]] год налічвалася крыху больш за 89 тысяч чалавек, пры гэтым у метраполіі пражывала каля 200 тысяч чалавек. У горадзе знаходзяцца больш за 20 цэркваў, шмат мастоў і палацаў.
== Вядомыя асобы ==
== Геаграфія ==
Горад знаходзіцца на вышыні 4 [[метр]]ы над узроўнем мора. Займае плошчу 185 [[кіламетр|км²]]. У горадзе працякае рака [[рака Арно, упадае ў Лігурыйскае мора|Арно]]. У ім пражывае 87353 жыхароў ([[2008|2008]]). Шчыльнасць насельніцтва 472 чал/км².
 
=== Клімат ===
Для Пізы, як і для ўсёй цэнтральнай і паўднёвай Італіі, характэрны міжземнаморскі клімат.
{{Клімат мясцовасці
| Шырыня =
| Становішча =
| Месца_род =
| Крыніца = Servizio Meteorologico. Тэмпература і ападкі, 1971-2000.<ref name=Servizio>{{cite web|url= http://clima.meteoam.it/AtlanteClim2/pdf/(158)Pisa%20S.Giusto.pdf|publisher =Servizio Meteorologico|title= PISA/S.GIUSTO|accessdate=26 красавіка 2014}}</ref>
 
| Сту_ср = 6.8 | Сту_сяр_апад = 63.4
| Лют_ср = 7.6 | Лют_сяр_апад = 57.5
| Сак_ср = 9.8 | Сак_сяр_апад = 59.8
| Кра_ср = 12.5 | Кра_сяр_апад = 89.1
| Май_ср = 16.4 | Май_сяр_апад = 61.5
| Чэр_ср = 20.0 | Чэр_сяр_апад = 47.8
| Ліп_ср = 23.1 | Ліп_сяр_апад = 25.4
| Жні_ср = 23.4 | Жні_сяр_апад = 49.4
| Вер_ср = 20.0 | Вер_сяр_апад = 101.5
| Кас_ср = 15.8 | Кас_сяр_апад = 140.3
| Ліс_ср = 10.7 | Ліс_сяр_апад = 123.5
| Сне_ср = 7.6 | Сне_сяр_апад = 74.4
| Год_ср = 14.48 | Год_сяр_апад = 893.6
 
| Сту_сяр_мін = 2.2 | Сту_сяр_макс = 11.4
| Лют_сяр_мін = 2.5 | Лют_сяр_макс = 12.6
| Сак_сяр_мін = 4.4 | Сак_сяр_макс = 15.2
| Кра_сяр_мін = 7.2 | Кра_сяр_макс = 17.8
| Май_сяр_мін = 10.7 | Май_сяр_макс = 22.2
| Чэр_сяр_мін = 14.1 | Чэр_сяр_макс = 26.0
| Ліп_сяр_мін = 16.7 | Ліп_сяр_макс = 29.4
| Жні_сяр_мін = 17.2 | Жні_сяр_макс = 29.5
| Вер_сяр_мін = 14.3 | Вер_сяр_макс = 25.7
| Кас_сяр_мін = 10.7 | Кас_сяр_макс = 20.9
| Ліс_сяр_мін = 6.1 | Ліс_сяр_макс = 15.3
| Сне_сяр_мін = 3.4 | Сне_сяр_макс = 11.8
| Год_сяр_мін = 9.13 | Год_сяр_макс = 19.82
 
| Сту_а_мін = -13.8 | Сту_а_макс = 17.6
| Лют_а_мін = -8.4 | Лют_а_макс = 21.0
| Сак_а_мін = -8.2 | Сак_а_макс = 24.0
| Кра_а_мін = -3.2 | Кра_а_макс = 27.9
| Май_а_мін = 2.8 | Май_а_макс = 30.9
| Чэр_а_мін = 5.8 | Чэр_а_макс = 35.0
| Ліп_а_мін = 8.8 | Ліп_а_макс = 37.8
| Жні_а_мін = 8.2 | Жні_а_макс = 38.8
| Вер_а_мін = 3.8 | Вер_а_макс = 36.2
| Кас_а_мін = 0.3 | Кас_а_макс = 30.2
| Ліс_а_мін = -7.2 | Ліс_а_макс = 24.0
| Сне_а_мін = -7.2 | Сне_а_макс = 20.4
| Год_а_мін = -13.8 | Год_а_макс = 38.8
 
| Сту_вада =
| Лют_вада =
| Сак_вада =
| Кра_вада =
| Май_вада =
| Чэр_вада =
| Ліп_вада =
| Аўг_вада =
| Вер_вада =
| Кас_вада =
| Ліс_вада =
| Сне_вада =
| Год_вада =
}}
 
== Гісторыя ==
[[Файл:Leaning tower of pisa 2.jpg|thumb|220px|злева|Знакамітая [[Пізанская вежа]]]]
Да прыходу рымлян, верагодна, мясцовасць сучаснага горада была населена [[лігурыйцы|лігурыйцамі]]. Пасля [[180 да н.э.|180 года да н.э.]] горад уваходзіў у склад [[Рымская рэспубліка|Рымскай рэспублікі]] і была адной з яе ваенна-марскіх базаў. Аб існаванні [[Пізанскае епіскапства|Пізанскай епіскапіі]] вядома з [[313]] года. У [[7 стагоддзе|VII стагоддзі]] праз Пізу адпраўляліся ваенныя экспедыцыі да візантыйскай [[Равена|Равены]]. Гэтыя напады здзяйсняліся з дапамогаў папы [[Рыгор I, Папа Рымскі|Рыгора I]]. Піза была адзіным цэнтрам візантыйскай Тасканы, якая мірна перайшла да ўлады [[лангабарды|лангабардаў]]. Праз некаторы час Піза стала галоўным портам паўночнай часткі [[Тырэнскае мора|Тырэнскага мора]] і стала галоўным гандлёвым цэнтрам паміж Тасканай, [[Корсіка]]й, [[Сардзінія]]й і паўднёвымі берагамі [[Францыя|Францыі]] і [[Іспанія|Іспаніі]].
 
Пасля таго як [[Карл Вялікі]] разграміў лангабардаў пад камандаваннем [[Дэзідэрый|Дэзідэрыя]] ў [[774]] годзе, Піза перажывала крызіс, які неўзабаве хутка скончыўся. Палітычна горада стала часткай [[герцагства Лука]]. У [[860]] годзе Піза была захоплена [[вікінгі|вікінгамі]] на чале з [[Б'ёрн Жалезнабокі|Б'ёрнам Жалезнабокім]]. У [[930]] годзе Піза стала павятовым цэнтрам у межах маркі [[Тусцыя]].
 
У [[12 стагоддзе|XII]]—[[13 стагоддзе|XIII стагоддзях]] горад вёў вялікае будаўніцтва ў раманскім стылі, гэта значыць над яго ўпрыгожваннем працавала сямейства таленавітых мастакоў і рамеснікаў Пізы, у гэты час расквітае Пізанская школа жывапісу. Нягледзячы на ​​тое, што пізанскія грамадзяне заручыліся падтрымкай імператараў [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] і ўмацавалі свае пазіцыі ў гады [[крыжовыя паходы|крыжовых паходаў]], канец залатому веку Пізанскай дзяржаўнасці паклала паражэнне ад генуэзцаў у [[бітва пры Мелорыі|бітве пры Мелорыі]] ў [[1284]] годзе. Прычынай паслаблення марской моцы горада стала заіленаванне ракі [[Арна]]. Змена рэчышча ракі канчаткова адрэзала Пізу ад марскога гандлю.
 
== Архітэктура ==
У той час як званіца сабору, вядомая як [[Пізанская вежа]], з'яўляецца самым вядомым вобразам гораду. Адным з многіх твораў мастацтва і архітэктуры з'яўляецца гарадская плошча [[П'яцца дэі Міраколі]] ({{lang-it|Piazza dei Miracoli}} — «Плошча цудаў»), якая знаходзіцца на поўначы ад гістарычнага цэнтра горада.
 
== Гарады-пабрацімы ==
* {{Сцяг|Ізраіль}} [[горад Ака|Ака]], [[Ізраіль]]
* {{Сцяг|Данія}} [[Кольдынг]], [[Данія]]
* {{Сцяг|Іспанія}} [[Сант'яга-дэ-Кампастэла]], [[Іспанія]]
* {{Сцяг|Францыя}} [[Анжэ]], [[Францыя]]
* {{Сцяг|Палесцінская аўтаномія}} [[Ерыхон]], [[Палесцінская аўтаномія]]
* {{Сцяг|ЗША}} [[Корал-Гейблс]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]
* {{Сцяг|Германія}} [[Уна]], [[Германія]]
* {{Сцяг|Італія}} [[Кальяры]], [[Італія]]
* {{Сцяг|ЗША}} [[Акала]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]
 
== Вядомыя асобы ==
* [[Фібаначы]]
* [[Арацыо Джэнтылескі]]
 
== Гл. таксама ==
 
* [[Пізанская вежа]]
* [[Dictatus papae]]
{{зноскі}}
== Спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://portale.pisaonline.it/ Гарадскі партал]
* [http://www.stilepisano.it/ Гістарычны партал Пізы]
 
[[Катэгорыя:Горад Піза|*]]
[[Катэгорыя:Камуны правінцыі Піза]]
[[Катэгорыя:Гарады Італіі]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Піза"