Геліягабал: Розніца паміж версіямі

| веравызнанне = пакланенне [[Фінікія|фінікійскаму]] [[бог]]у Сонца Элагабалу (Геліягабалу)

'''Марк Аўрэлій Антанін Геліягаба́л''' ці '''Элагаба́л''' ({{lang-la|Marcus Aurelius Antoninus Heliogabalus}}; [[204]]  — {{ДС|11|3|222}}) — [[рымскі імператар]] з [[Дынастыя Севераў|дынастыі Севераў]], які кіраваў з [[8 чэрвеня]] [[218]] па [[11 сакавіка]] [[222]] года.

Пасля гібелі Каракалы, калі на прастол уступіў [[Макрын]], Саэмія з маці і сястрой, [[Юлія Мамея|Юліяй Мамеяй]], пасяліліся ў Эмесе. Тут сын Саэміі быў пасвечаны ў галоўныя жрацы Элагабала. Пад імем гэтага бога (дзе «[[Эль, бог|эл]]»  — семіцкае «бог»  — з-за [[народная этымалогія|ілжывайпамылковай этымалогіі]] часта замянялася на грэчаскае «[[геліяс]]»  — сонца) стаў вядомы і сам імператар, хоць афіцыйна не насіў такога імя.

Прыгожы хлопчык у пышным жрэцкім адзенні падабаўся сірыйскім легіёнам, і дзякуючы золату і інтрыгам бабкі ён быў імі абвешчаны імператарам пад імем Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст у чатырнаццацігадовым узросце. Пасля перамогі над военачальнікам Макрына Юліянам, а затым і над самім Макрынам Геліягабал накіраваўся ў [[Рым]]. Па дарозе да сталіцы ён ужо праявіў сваё самаўладства  — вынік выхавання ў духу ўсходняга дэспатызму: не чакаючы сенацкага рашэння, ён прыняў тытулы Pius Felix Proconsul tribunicia potestate.

[[Выява:The Roses of Heliogabalus.jpg|thumb|left|«[[Ружы Геліягабала]]». Карціна [[Лоўрэнс Альма-Тадэма|Лоўрэнса Альма-Тадэмы]] (1888), якая ілюструюілюструе сумніўнае апавяданне «[[Гісторыя аўгустаў|Гісторыі аўгустаў]]» пра тое, што падчас баляў Геліягабал загадваў рассыпаць са столі ружы ў такой колькасці, што людзі затыхаліся]]

У перыяд праўлення Геліягабала адбылося шмат паўстанняў  — [[Селеўк, узурпатар|Селеўка]], Кварціна і Таўрына. Сенат пры Геліягабале быў зусім зняважаны ўключэннем у яго склад масы выхадцаў з Азіі; магістратура зрабілася здабыткам акцёраў, вольнаадпушчанікаў і слугаўслуг.

Афіцыйнай рымскай [[рэлігія|рэлігіі]] быў нанесены моцны ўдар увядзеннем культу сірыйскага сонечнага бога, у гонар якога быў выбудаваны храм на [[Палацін]]е. Тут былі сабраны самыя свяшчэнныя для рымлян прадметы: [[паладыум]], анцыліі (шчыты Саліяў), агонь [[Веста|Весты]], якім зараз прыйшлося адступіць на другі план перад выявай чорнага каменя, які пазначаўабазначаў сонечнага бога. Тут імператар, які зваў сябе sacerdos amplissimus dei invicti Solis Elagabali, кожны дзень здзяйсняў набажэнства ў сірыйскім касцюме, з падведзенымі вачамі і бровамі, з набеленымі і нарумяненымі шчокамі, у прысутнасці ўсіх службовых асоб Рыма. НапрыканцыУ канцы імператар выконваў свяшчэнны танец пад [[акампанемент]] інструментаў і спеў хора дзяўчын, якія суправаджалі гімны аргіястычнымі рухамі цела і вярчэннем вакол [[алтар]]оў. Не здавольваючыся звычайнымі рэлігійнымі цырымоніямі, Геліягабал уладкаваў урачысты шлюб свайго бога з прывезенай з Карфагена багіняй [[Таніт]].

Асабістае жыццё імператара была напоўнена распустай: ён хваліўся, што ніводная прадажная жанчына не мела столькі палюбоўнікаў, колькі ён. З палюбоўнікаў Геліягабала рымскія гісторыкі асобаасобна адзначаюць [[Гіерокл, каляснічы|Гіерокла]] і Зотыка, якія аказвалі на яго моцны ўплыў. Тым не менш самым страшным аспектам кіравання Геліягабала былі чалавечыя ахвяры, якія прыносілі па ўсёй [[Італія|Італіі]].

Вар'яцтваяцтвы юнага імператара прымусілі Юлію Месу задумацца аб перадачы прастола іншаму ўнуку, Алексіяну Басіяну, сыну Юліі Мамеі, які дзякуючы грэка-рымскаму выхаванню і высокаму ўзроўню адукаванасці быў поўнай супрацьлегласцю Геліягабала. ВысілкаміНамаганнямі Юліі Месы Басіян стаў цэзарам і суправіцелем пад імем [[Аляксандр Север]]. Калі Геліягабал паспрабаваў ліквідаваць стрыечнага брата, салдаты паднялі мяцеж супраць імператара і забілі яго разам з маці. Труп Геліягабала выкінулі ў [[Тыбр]] (адна крыніца дадае, што перад гэтым яго кідалі ў [[Вялікая Клаака|Вялікую Клааку]]), забараніўшы каму-небудзь яшчэ прымаць імя Антанін, якое ён зганьбіў. Яго рэлігійныя дэкрэты былі адменены, а чорны камень бога Элагабала вернуты ў Эмесу.

Як заўсёды ў выпадках афіцыйнага асуджэння і [[damnatio memoriae]], крыніцы, якія дайшлі да нас, стракацяць разнастайнымі абвінавачваннямі ў адрас Геліягабала. Ёсць падставы лічыць, што многія з іх перабольшаны, асабліва тыя, што змяшчаюцца ў [[Аўтары жыццяпісаў Аўгустаў|Historia Augusta]], позняй кнізе, напісанай у канцы IV стагоддзя і багатай на адкрытай выдумкайвыдумкі аўтара (аўтараў); Шмат у чым пераказвае такія ж апавяданні пра [[Калігула|Калігулу]], [[Нерон]]а і іншых «дрэнных імператарахімператараў». Большага даверу заслугоўваюць сачыненні сучаснікаў Геліягабала  — [[Дыян Касій|Дыяна Касія]] і [[Герадыян]]а.