Хрысціянства: Розніца паміж версіямі

'''Хрысціянства''' (ад {{lang-el|Χριστός}}  — «памазанік», «месія»)  — [[манатэізм|манатэістычная рэлігія]], разам з [[іўдаізм]]ам і [[іслам]]ам уваходзіць у групу [[аўраамічныя рэлігіі|аўраамічных рэлігій]]. Хрысціянства зарадзілася на тэрыторыі сучаснага Ізраіля ў I стагоддзі н.э. Заснавальнікам з'яўляецца [[Ісус Хрыстос]]. У цяперашні час хрысціянства з'яўляецца адной з самых распаўсюджаных сусветных рэлігій.

Ва ўсім свеце налічваецца тры найбуйнейшыя групы хрысціянскіх паслядоўнікаў, як то [[Каталіцкая Царква|Рымска-Каталіцкая царква]], [[Праваслаўная царква]], а таксама розныя кірункі [[пратэстантызм]]у. Рымска-каталіцкая і праваслаўная цэрквы раздзяліліся ў [[1054]] годзе падчас [[Вялікая схізма|Вялікай расколу]], а пратэстантызм з'явіўся падчас пратэстанцкай [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] ў Еўропе, адкалоўшыся ад Рымска-каталіцкай царквы<ref>S. T. Kimbrough, ed. (2005). [http://books.google.com/books?id=q-vhwjamOioC&pg=PA23&dq=anagignoskomena#v=onepage&q=anagignoskomena&f=true «Orthodox and Wesleyan Scriptural understanding and practice»]. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-301-4.</ref>. У пачатку [[XXI стагоддзе|XXI стагоддзя]] хрысціянства мае каля 2,2  млрд паслядоўнікаў<ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html «World»]. CIA world facts.</ref><ref name="foreignpolicy">[http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=3835 «The List: The World’sWorld's Fastest-Growing Religions»]. foreignpolicy.com.</ref><ref>[http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx «Global Christianity»]. Pewforum.org.</ref>. Хрысціяне складаюць каля трэці насельніцтва свету, што робіць хрысціянства найбуйнейшай рэлігіяй у свеце<ref>Zoll, Rachel. [http://www.guardian.co.uk/world/feedarticle/10003271 «Study: Christian population shifts from Europe»]. Guardian.co.uk</ref>. Гэтая рэлігія з'яўляецца культураўтваральным фактарам для [[Еўропа|Еўропы]], [[Амерыка|Амерыкі]], асобных тэрыторый [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] і [[Каўказ]]а.

Дагматыка хрысціянскай Царквы дакладна фармулявалася і зацвярджалася на [[Сусветныя саборы|Сусветных саборах]] ([[4 стагоддзе|IV]]—[[8 стагоддзе|VIII]] стагоддзі). На іх былі асуджаны разнастайныя [[ерась|ерасі]], што ўзнікалі ў Царкве ў тыя часы, прыняты [[Сімвал Верыверы]] і дадатковыя дагматычныя і кананічныя азначэнні. Не прыняўшы саборных вырашэнняў, ад сусветнай царквы адпалі [[нестарыянства|нестарыяне]], [[Армянская Апостальская царква|Армянская]] і [[Копцкая царква|Копцкая]] цэрквы і некаторыя іншыя абшчыны. У [[1054]] годзе адбыўся [[Раскол хрысціянскай царквы 1054 года|Вялікі раскол]] паміж усходняй і заходняй часткамі Царквы, які быў выкліканы як непагадненнямі ў дагматыцы, так і прычынамі палітычнага характару. Заходняя царква прыняла назву [[каталіцтва|Каталіцкай]], усходняя  — [[Праваслаўе|Праваслаўнай]]. Раскол канчаткова замацаваўся пасля ўзяцця [[крыжакі|крыжакамі]] [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]] ў [[1204]] годзе. У [[1596]] годзе была заключана [[Берасцейская унія]], паводле якой істотная частка праваслаўных [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] перайшла пад юрысдыкцыю [[Рымскі папа|Рымскага папы]], утварыўшы [[уніяцтва|Грэка-каталіцкую (уніяцкую) царкву]].

Ва ўсім свеце налічваецца каля 2 мільярдаў вернікаў<ref name="cia"/><ref>[http://www.foreignpolicy.com/story/cms.php?story_id=3835 «The List: The World's Fastest-Growing Religions»]. foreignpolicy.com.</ref>, якія падзеленыя на 3 асноўныя галіны хрысціянства: [[каталіцтва]], [[пратэстанцтва]] і [[праваслаўе]]. Хрысціянства з'яўляецца найбуйнейшай рэлігіяй у свеце<ref>[http://www.adherents.com/Religions_By_Adherents.html «Major Religions Ranked by Size»]. Adherents.com.</ref>. Хрысціянская доля насельніцтва зямнога шара складае апошнія 100 гадоў каля 33  %, г. зн. кожны трэці жыхар [[планета Зямля|Зямлі]] з'яўляецца прыхільнікам хрысціянскай веры. Колькасць вернікаў павялічваецца кожны дзень прыкладна на 23 тысячы чалавек, у пераважнай большасці, дзякуючы насельніцтву краін трэцяга свету, у той час як у развітых краінах назіраецца істотнае зніжэнне колькасці прыхільнікаў прыкладна на 7,6 тысяч чалавек у дзень<ref>Werner Ustorf. «''A missiological postscript''», in McLeod and Ustorf (eds), The Decline of Christendom in (Western) Europe, 1750—2000, (Cambridge University Press, 2003) pp. 219-20.</ref>. Але хрысціянства па-ранейшаму з'яўляецца дамінуючай рэлігіяй у [[Еўропа|Еўропе]], [[Амерыка|Амерыцы]] і [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]]. У Азіі хрысціянства з'яўляецца дамінуючай рэлігіяй у [[Грузія|Грузіі]], [[Арменія|Арменіі]], [[Усходні Тымор|Усходнім Тыморы]] і [[Філіпіны|Філіпінах]].

Хрысціянства трывала зацвердзілася на вялікай частцы свету, асабліва ў [[Афрыка|Афрыцы]], [[Лацінская Амерыка|Лацінскай Амерыцы]] і [[Азія|Азіі]]<ref>Jeff Hadden (1997). [http://web.archive.org/web/20060427204250/religiousmovements.lib.virginia.edu/nrms/penta.html «Pentecostalism»].</ref><ref>Pew Forum on Religion and Public Life (2006-04-24). [http://pewforum.org/events/?EventID=109 «Moved by the Spirit: Pentecostal Power and Politics after 100 Years»].</ref>. Вядучы [[Саудаўская Аравія|аравійскі]] мусульманскі лідар шэйх [[Ахмад аль-Катані]] ў інтэрв'ю каналу [[Аль-Джазіра]] паведаміў аб тым, што кожны дзень 16 тысяч афрыканскіх мусульман пераходзяць у хрысціянства. Ён сцвярджае, што [[іслам]] штогод губляе каля 6 мільёнаў афрыканскіх вернікаў на карысць хрысціянства<ref>[http://www.orthodoxytoday.org/articles6/AlJazeerahAfrica.php «Six Million African Muslims Convert to Christianity Each Year»]. Orthodoxytoday.org.</ref><ref>[http://www.americanthinker.com/blog/2006/05/six_million_african_muslims_le.html «Six million African Muslims leave Islam per year»]. American Thinker.</ref><ref>[http://mensnewsdaily.com/2006/12/31/over-a-million-muslim-converts-to-christianity/ «Over a Million Muslim Converts to Christianity  — MND»]. Mensnewsdaily.com.</ref>, у тым ліку мусульман у [[Алжыр]]ы, [[Францыя|Францыі]], [[Індыя|Індыі]], [[Марока]], [[Расія|Расіі]] і [[Турцыя|Турцыі]]<ref>[http://www.chowk.com/khadijabibi/iLogs/life/35000-Moslems-convert-into-Christianity-each-year-in-Turkey «35,000 Moslems convert into Christianity each year in Turkey»]. Chowk.com.</ref>. Ён таксама паведаміў, што хрысціянства з'яўляецца папулярным сярод людзей самага рознага паходжання ў [[Індыя|Індыі]], [[Малайзія|Малайзіі]], [[Манголія|Манголіі]], [[Нігерыя|Нігерыі]], [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэі]] і [[В'етнам]]е<ref>[http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/rsd/rsddocview.html?tbl=RSDCOI&id=437c9cdd2&count=0 «Annual Report on International Religious Freedom for 2005  — Vietnam»]. U.S. Department of State.</ref>.

Колькасць прыхільнікаў хрысціянства ў [[Еўропа|Еўропе]] па розных ацэнках складае ад 400 да 550 млн<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_95.html]</ref>, у [[Лацінская Амерыка|Лацінскай Амерыцы]]  — каля 380 млн<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/indexWhere.html]</ref>, у [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]]  — 180—250 млн ([[ЗША]]  — 160—225 млн <ref>[http://www.adherents.com/rel_USA.html]</ref>, [[Канада]]  — 25 млн<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_57.html]</ref>), у [[Азія|Азіі]]  — каля 300 млн <ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_19.html]</ref>, у [[Афрыка|Афрыцы]]  — 300—400 млн <ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_2.html]</ref>, у [[Аўстралія|Аўстраліі]]  — 14 млн <ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_23.html]</ref>.

Прыблізны лік прыхільнікаў розных хрысціянскіх канфесій: [[Каталіцызм|каталікоў]]  — каля 1  млрд, [[Пратэстанцызм|пратэстантаў]]  — каля 400 млн (у тым ліку 100 млн [[пяцідзесятнікі|пяцідзесятнікаў]], 70 млн [[метадыст]]аў, 70 млн [[баптыст]]аў, 64 млн [[лютэранства|лютэран]], каля 75 млн [[прэсвітэрыянства|прэсвітэрыян]] і блізкіх да іх плыней), [[Праваслаўе|праваслаўных]] і прыхільнікаў [[Старажытнаўсходнія Цэрквы|Старажытнаўсходніх цэркваў]]  — каля 240  млн, [[Англіканства|англікан]]  — каля 70  млн.<ref>[http://www.adherents.com/adh_branches.html#Christianity]</ref>

Цэрквы, якія не прынялі вызнанне веры, зацверджанае на [[Халкідонскі сабор|Халкідонскім саборы]] 451 года (IV Усяленскім), называюцца сёння старажытнаўсходнімі (арыентальнымі) праваслаўнымі ці нехалкідонскімі (гл. няпоўны спіс ніжэй). Яны не маюць еўхарыстычных зносін з праваслаўнымі цэрквамі візантыйскай традыцыі<ref>«Oriental Orthodox - — PETER C. BOUTENEFF»; цытуецца па «The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity» 2011 Blackwell Publishing Ltd</ref>.

Хрысціянства ад пачатку развівалася пад ганеннямі. У Старажытнасці найбольшаму цкаванню хрысціяне падвяргаліся пад уладай [[Рымская імперыя|рымскага імператара]] [[Нерон]]а ([[54]]—[[68]]). Стаўшы найбольш пашыранай на свеце, хрысціянская супольнасць застаецца найбольш гнанай. На [[2012]] год праследаванню за хрысціянскае веравызнанне падвяргалася звыш 200 мільёнаў [[чалавек]] у 60 [[краіна]]х свету. 75  % забітых за выравызнанне складалі хрысціяне. Найбольшую пагрозу неслі камуністычныя фанатыкі ва ўладзе. На працягу апошняга стагоддзя штогод за хрысціянскае веравызнанне забівалі прынамсі 150 тыс. вернікаў (450 штодня). Найбольш у [[СССР]] і Кітаі. У БССР за ўдзел у богаслужэнні [[Камітэт дзяржаўнай бяспекі]] пазбаўляў працаўладкавання і знявольваў хрысціян. У Паўночнай Карэі за вызнанне хрысціянства на 2012  г. у зняволенні знаходзілася звыш 50 тыс. чалавек. Апошнім часам мусульманскія фанатыкі Інданезіі знішчылі больш за 500 цэркваў. Найбольш шырокі пераслед хрысціян працягваецца ў Кітаі, [[Бангладэш]]ы, Індыі, [[Пакістан]]е, [[В'етнам]]е, Аб'яднаных Арабскіх Эміратах, [[Судан]]е, Сірыі і [[Іран]]е<ref>{{cite web | author = Рыгор Астапеня| last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 7 красавіка 2012| url = http://pda.nn.by/artykul/71540.html| title = 34-гадовага хрысціянскага пастара ў Іране чакае павешанне| format = | work = | publisher = [[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]]| date = 9 красавіка 2012 | language = | postscript = }}</ref>.