|
}}
[[Image:Gorczyca sluzowanie 2.jpg|thumb|220px|Шлюз Горчыца (Польшча)]]
'''Аўгустоўскі канал''' — гідратэхнічнае збудаванне 19 ст., на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] ([[Гродзенскі раён]]) і [[Польшча|Польшчы]]. Даўжыня 101,2 км, у межах Беларусі 22 км. Глыбіня 1,8 м. Праходзіць з [[Рака Нараў|р. Нараў]] па рэках [[Рака Бебжа|Бебжа]], [[Рака Нета|Нета]], далей праз азёры [[Возера Сайна|Сайна]], [[Возера Нецка|Нецка]], [[Возера Белае|Белае]], [[Возера Сцюдзёнае|Сцюдзёнае]], па [[Рака Чорная Ганча|р. Чорная Ганча]] ў [[Рака Нёман|Нёман]]. Беларуская частка канала налічвае 3 шлюзы — [[Шлюз Нёмнава|Нёмнава]], [[Шлюз Дамброўка|Дамброўка]], [[Шлюз Валкушак|Валкушак]] ([[шлюз Кужынец -]] — на мяжы Беларусі з Польшчай) і 2 плаціны. Шлюз у Нямнове самы вялікі - — трохкамерны, даўжыня яго трох камер - — 43,5 м. Астатнія шлюзы адна- і двухкамерныя.
План па пабудове канала належаў [[Францішак Друцкі-Любецкі|Францішку Друцкаму-Любецкаму]] для стварэння воднага шляху з басейнаў [[Рака Вісла|Віслы]] і Нёмана да расійскіх портаў на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]] ў абход тэрыторыі [[Каралеўства Прусія]], якое ўвяло вялікія правазныя пошліны. Праект, які атрымаў назву "«Аўгустоўскі канал"», быў цалкам распрацаваны ў [[1824]] і прадугледжваў канцавым пунктам канала порт Віндавы (цяпер [[Горад Вэнтспілс|Вэнтспілс]]). У тым жа годзе прект ухваліў расійскі імператар Алякандр І. Паводле першапачатковага праекта, агульная даўжыня канала ад р. Бебжа да порта Віндавы мусіла скласці 395 км, але пабудавана было толькі 101,2 км, бо другая лінія канала па рэках Нёман—[[Рака Дубіса|Дубіса]]—Віндава (цяпер [[рака Вента|р. Вента]]) не была пабудаваная, паколькі ў канцы 19 ст. пачаў бурна развівацца чыгуначны транспарт.
Праект распрацоўваўся і канал будаваўся пад кіраўніцтвам ваеннага інжынера [[Ігнацій Прандзінскі|Ігнація Прандзінскага]], які разлічваў, што будаўніцтва мусіла быць закончана праз 10 гадоў, а першыя судны маглі пачаць курсіраваць ужо праз 3-4 гады. Асноўныя работы былі выкананы да [[1830]] г. Будаўніцтва перапынялася за часам [[Паўстанне 1830-1831|паўстання 1830–18311830—1831]] г. і аднавілася (пад кіраўніцтвам інжынера [[Тэадор Урбанскі|Тэадора Урбанскага]]) ў 1833, закончылася ў 1839 г. На канале было 18 шлюзаў, мноства мастоў, плацінаў, службовых будынкаў. Шлюзы Аўгустоўскага канала - — сапраўдныя шэдэўры інжынернага мастацтва, пабудаваныя надзвычай дабротна і надзейна.
[[Image:Kanal augustowski 3.jpg|thumb|220px|злева|Аўгустоўскі канал паблізу г. Аўгустаў (Польшча)]]
Канал выкарыстоўваўся для перавозкі мукі, солі, збожжа, крэйды, гіпсу і г.д. У [[Горад Аўгустаў|Аўгуставе]] быў пабудаваны буйны порт і спецыяльныя дарогі для коней, каб цягнуць баржы ўверх па цячэнні. Водная траса была разлічана на праход суднаў да 40 м у даўжыню, да 5 м у шырыню і здольных перавозіць да 10 тон (? неяк мала) грузу. З сяр. 19 ст. канал пачаў паступова прыходзіць у заняпад. З 1852 па ім сплаўлялі толькі лес, а з сярэдзіны 1860-х канал закінулі. Падчас Другой сусветнай вайны нямецкія войскі ўзарвалі тры шлюзы, каля дзясятка мастоў і восем плацінаў. Пасля Другой сусветнай вайны польская частка канала была адрэстаўраваная. Беларуская частка канала за доўгія гады ператварылася ва ўнікальную экасістэму. У 1970-я на гэтай тэрыторыі быў створаны дзяржаўны [[Батанічны заказнік Сапоцкінскі|батанічны заказнік "«Сапоцкінскі"»]].
{{Гісторыка-культурная каштоўнасць Рэспублікі Беларусь|410Г000146}}
== Літаратура ==
* Блакiтная кнiга Беларусi: Энцыкл. / БелЭн; Рэдкал.: Н. А. Дзiсько i iнш. — Мн.: БелЭн, 1994.
== У СецівеСпасылкі ==
{{commons|Category:Augustów Canal|выгляд=міні}}
* [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2101/ Аўгустоўскі Канал на сайце UNESCO]
* [http://www.suwalszczyzna.pl/eng_ver/eng06.htm Польская частка Канала на польскім сайце]
* [http://www.belta.by/ru/articles/dossier/Avgustovskij-kanal---zhemchuzhina-inzhenernoj-mysli_i_891.html Августовский канал - — жемчужина инженерной мысли]
[[Катэгорыя:Аўгустоўскі канал| ]]
| 