Іо (спадарожнік): Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
афармленне, вікіфікацыя |
др clean up, replaced: цьцё → ццё (3), асцяў → асцей, лянд → ланд, мэхані → механі using AWB |
||
Радок 30:
Паверхня Іо радыкальна адрозніваецца ад паверхні любога іншага цела [[Сонечная сістэма|Сонечнай сістэмы]]. Гэта было зусім нечаканым адкрыццём, зробленым навукоўцамі з дапамогай карабля «Вояджэр». Яны чакалі ўбачыць паверхню, пакрытую кратарамі, як на іншых целах з цвёрдай паверхняй, і ацаніць па іх узрост паверхні Іо. Але на Іо знойдзена вельмі мала кратараў, такім чынам, яго паверхня вельмі маладая.
==
[[File:Galileo.arp.300pix.jpg|thumb|left|150x|[[Галілеа Галілей]], адкрыў спадарожнік Іo]]
Іо з'яўляецца адным з найбуйнейшых спадарожнікаў [[Планета Юпітэр|Юпітэра]], адкрытых [[Галілеа Галілей|Галілеа Галілеем]] у [[1610]] г. Ён назваў іх Медіцэйскімі месяцамі ў гонар вялікага герцага Тасканскага Кудлы II [[Медычы]]. Аднак зацвердзіліся назвы, якія былі дадзены гэтым спадарожнікам [[Сімон Марыус|Сімонам Марыусам]] (1573—1624), які назіраў іх амаль адначасова з Галілеем і аспрэчваў прыярытэт іх адкрыцця. Ён выкарыстоўваў для спадарожнікаў міфалагічныя імёны ўлюбёнцаў [[Зеўс]]а ([[Юпітэр, міфалогія|Юпітэра]]): Іо, [[Еўропа, спадарожнік|Еўропа]], [[Ганімед, спадарожнік|Ганімед]] і [[Каліста, спадарожнік|Каліста]].
Радок 43:
=== Паверхня, узрост, склад, рэльеф ===
Паверхня Іо значна адрозніваецца ад паверхні іншых спадарожнікаў сонечнай сістэмы. Адсутнасць ударных [[метэарыт]]ных кратараў паказвае на тое, што паверхня з'яўляецца вельмі маладой — не больш за 1 млн гадоў. Іо складаецца галоўным чынам са скалістых парод з вельмі малой колькасцю жалеза. Склад прадуктаў вывяржэння — [[сера]] і розныя сульфіды. Тэмпература на паверхні вагаецца ад −183
Рэльеф Іа галоўным чынам раўнінны. Акрамя гор, у цэнтры комплексу Пеле маюцца яшчэ некалькі буйных масіваў. Гара Хемус каля паўднёвага канцавосся вышынёй да 10 км займае плошчу 150 х 80 км. Аднак існуе велізарная разнастайнасць ландшафту. Наменклатура Іо складаецца з 9 розных катэгорый рэльефу. Існуюць катэны (Catena, Сatenae) — ланцужкі ці лініі кратараў, дзейсныя [[вулкан]]ы (Eruptive Center), струмяні актыўнай [[лава|лавы]] (Fluctus), столавыя горы з абрывістымі краямі (Mensa) і парэзаныя горы (Mons, Montes) некалькі кіламетраў вышыні. Акрамя таго, часта сустракаюцца патэры (Patera, Paterae) — кратэры няправільнай формы, роўныя ўзвышшы ў выглядзе плато (Planum, Plana), розныя вобласці (Regio, Regiones), якія адрозніваюцца ад суседніх па
=== Фізічныя і хімічныя характарыстыкі ===
[[File:Io Earth Moon Comparison.png|thumb|left|200x|Іо ў параўнанні з Зямлёй і Месяцам]]
Іо — даволі масіўнае нябеснае цела (на 20 % больш масы [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]]), а сярэдняя шчыльнасць складае 3,53 г/см³. Дыяметр Іа 3630 км ([[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]] — 3476 км). Разлікі паказваюць, што паскарэнне свабоднага падзення на яго паверхні досыць вялікае, 1,81 м/с². Цяжкі сярністы газ, а таксама пары серы, выкінутыя з вулканічнай [[кальдэра|кальдэры]], з-за нізкай тэмпературы хутка кандэнсуюцца і ў такім выглядзе, як [[шаць]] і [[снег]], выпадаюць на паверхню Іо. Гэты працэс апярэджвае разбурэнне малекулы газу ўльтрафіялетавым выпраменваннем Сонца (фотадысацыяцыю). У той жа час паскарэнне свабоднага падзення недастаткова, каб утрымаць такую атмасферу, як у [[Марс]]а, хоць нейкія сляды атмасферы Іо мае. Выкід газу на вышыню некалькі сотняў кіламетраў патрабуе
=== Арбіта, тэорыя руху ===
Адзін зварот вакол планеты Іо здзяйсняе за 1,8 сутак (42,5 гадзіны). Іо рухаецца на рэзананснай арбіце, г.зн.
Да цяперашняга часу распрацаваны тры дакладныя тэорыі руху галілеевых спадарожнікаў Юпітэра. Гэта тэорыя Ліске, і дзве тэорыі В. Ленея (V.Lainey). У аддзеле нябеснай механікі ДАІШ<ref>http://lnfm1.sai.msu.ru/neb/nss/nssnsdcmr.htm Дзяржаўны астранамічны інстытут ім. Штэрнберга</ref> перакладзены на мову Сі і адаптаваны для ўжывання ўсе тры праграмы. Вылічэнне эфемерыд для назіранняў спадарожніка на любы момант можна правесці на сайце аддзела нябеснай
=== Вулканічная дзейнасць, радыёўсплёскі ===
|