Друя: Розніца паміж версіямі

 

{{змест злева}}

Існуе шэраг меркаванняў аб паходжанні назвы паселішча. Большасць з іх зыходзяць з таго, што яна ўтварылася ад назвы ракі. Паводле фіна-угорскай версіі чаргаванне гукаў «д» і «р» можа азначаць у перакладзе «вада». Паходжанне тапоніма звязваюць таксама з балцкім ''druіaз'' — вялікі, шырокі. У літаратуры пач. 20 ст. сустракаюцца паралелі паміж назвай Друя і словам ''драць'' (нібыта дзякуючы стромкаму цячэнню ракі і падводным камяням у гэтым месцы абдзіраліся лодкі, плыты). Цікавым з'яўляецца меркаванне, выказанае ў часопісе «Крывіч» (1923), што слова ''друя'' ў беларускай мове азначае ''другая''. Так маглі назваць паселішча, перанесенае ў іншае, другое месца.

 

== Гісторыя ==

 

 

Пасля адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы 1565—1566 Друя ўвайшла ў склад Браслаўскага павета. 17.9.1579 у Друі пабываў С. Баторый, які з войскам вяртаўся з-пад Пскова. У 1600 канцлер літоўскі [[Л. І. Сапега]] набыў маёнткі Друя, Чурылавічы, Дзедзін, Залессе, а ў 1611 — частку горада. Асноўная ж частка Друі заставалася за Масальскімі. 8.8.1618 г. Я. С. Сапега падпісвае прывілей на заснаванне побач з Друяй новага горада пад назвай '''Сапежын''', разлічваючы ператварыць яго ў значны рамесны, гандлёвы і абарончы пункт. Сапежын атрымаў [[магдэбургскае права]]. Мясцовае кіраванне ажыццяўляў магістрат на чале з войтам, пасаду якога зацвярджалі аднак самі Сапегі. Герб Сапежына змяшчаў адлюстраванне віціны з ветразем на хвалях. Паводле прывілея справаводства ў магістраце павінна было весціся на лацінскай або польскай мовах. Прывілей Я. С. Сапегі неаднойчы пацвярджаўся вял. кн. літоўскімі ў 17—18 ст.

 

3 пераходам пад юрысдыкцыю Сапегаў усёй Друі магдэбургскае права пашырылася на іншыя часткі горада. Паводле інвентара 1643 у Друі выразна вылучалася некалькі частак. Найбольш старажытныя, у вусці Друйкі, налічвала 103 дымы. У Сапежыне мелася 108 дымоў, тут знаходзіліся рынак, ратуша і большасць з культавых збудаванняў Друі. Побач размяшчалася прадмесце з замкам. Існавала таксама задзвінская частка Друі — Прыдруйск (сучасны пасёлак Піедруя ў Латвіі). Усяго ў Друі налічвалася 306 дымоў, каля 100 корчмаў, каля 2 тыс. жыхароў. Сярод рамеснікаў былі рыбакі, ганчары, алейнікі, шаўцы, рымары, сядляр, каваль, кравец, цясляр і інш. Паводле магістрацкіх актаў 18 ст. вядомы таксама шапнікі, сніцары, ткачы, катляры, бляхары, мечнік, ліцейшчык і інш.

 

У 17—18 ст. Друя адносілася да сярэдніх гарадоў Беларусі, з'яўлялася значным рамесным і гандлёвым цэнтрам, дзе існавала цэхавая арганізацыя рамеснікаў. Гандлёвае значэнне Друі было абумоўлена Заходняй Дзвіной — важнейшай гандлёвай артэрыяй у сярэднявеччы. У 18 ст. праз Друю праходзіў таксама сухапутны гандлёвы шлях з Тарапца ў Кёнігсберг. У гэты перыяд Друя вядомая вытворчасцю і гандлем юфці. У 16—18 ст. у горадзе існавала мытная служба. Да ліку асноўных заняткаў жыхароў Друі адносілася таксама сельская гаспадарка. У 17—18 ст. Друя цэнтр латыфундыі — буйнога землеўладання Сапегаў (у 18 ст. называлася Друйскім графствам). Адметная роля Друі як культурнага асяродка. Адсюль паходзіць Друйскае Евангелле 16 ст. — адзін з шэдэўраў беларускай рукапіснай кнігі. Сярод рамеснікаў былі музыкі, скамарохі, муляры і багамазы. Тут нават навучалі іканапісу. За ўсю гісторыю Друі ў горадзе было пабудавана каля 20 храмаў. Многія з іх з'яўляліся выдатнымі помнікамі дойлідства. У горадзе дзейнічала некалькі манастыроў, у тым ліку бернардзінскі, дамініканскі, праваслаўны. Пры дамініканскім кляштары існаваў шпіталь, у якім у 1677 знаходзіўся кароткі час на вылячэнні вядомы харвацкі асветнік і энцыклапедыст [[Ю. Крыжаніч]].

 

[[File:Друя - Троицкий костел бернардинцев.jpg|thumb|Касцёл бернардзінцаў]]

У канцы 18 ст. праз Друю праходзіў паштовы тракт Пецярбург—Вена, у пачатку 19 ст. 27.2.1800 указам Сената Друі было пацверджана права на самакіраванне. Праект герба ад 1860 змяшчаў адлюстраванне яліны, трох шасціканцовых крыжоў і Пагоні. У 19 ст. уладальнікамі Друі былі Ігестромы, Мілашы. У час вайны 1812 году ў наваколлі Друі адбылося некалькі сутычак часцей корпуса П. Вітгенштэйна пад камандаваннем Я. Кульнева з французскай кавалерыяй. У 1825 у Друі налічваліся 2447 жыхароў, 426 драўляных дамоў, 15 камяніц, 54 лаўкі, 31 піцейны дом, дзейнічалі 3 манастыры. У 1864 16 малюнкаў з выглядам архітэктурных помнікаў і прадметаў даўніны Друі зрабіў мастак Дз. Струкаў. У 1875 замалёўку бернардзінскага касцёла зрабіў [[Н. Орда]]. У 1904 насельніцтва Друі складала 5472 чалавекі. Меліся 359 дамоў, 52 лаўкі, 13 культавых пабудоў, 3 гарбарныя заводы (10 рабочых), 275 рамеснікаў. Штогод праводзілася 8 кірмашоў. У пачатку 20 ст. ствараюцца першыя рабочыя арганізацыі.