Вікіпедыя

Інжынерная справа: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
др троху арф.
Радок 1:
[[Файл:STS-134 International Space Station after undocking.jpg|thumb|360px|[[Міжнародная касмічная станцыя]]  — вынік навуковай і інжынернай дзейнасці міжнароднага калектыву спецыялістаў]]
[[Выява:Maquina vapor Watt ETSIIM.jpg|thumb|250px|справа|[[Парасілавая ўстаноўка|Паравы рухавік]] [[Джэймс Ват|Вата]], які стаў сімвалам [[прамысловая рэвалюцыя|прамысловай рэвалюцыі]]]]
[[Выява:Mir on 12 June 1998.jpg|thumb|250px|[[Мір, арбітальная станцыя|Станцыя «Мір»]] 12 чэрвеня 1998]]
'''Інжынерная справа''', '''інжынерыя''' (ад [[Французская мова|фр.]] ''ingénierie''; [[Сінонімы|сін.]] '''''інжынерыя, інжынерная дзейнасць, інжынерна-тэхнічная дзейнасць'''''; '''''інжынірынг''''' ад [[Англійская мова|англ]]. ''engineering'' ← ад [[Лацінская мова|лац]]. ''ingenium''  — «па-майстэрску» і лац. ''ingeniare''  — «злаўчыцца, распрацаваць»  — «вынаходлівасць», «выдумка», «веды», «майстэрскі»)— вобласць чалавечай інтэлектуальнай дзейнасці, дысцыпліна, [[прафесія]], мэтай якой з'яўляецца скарыстанне дасягненняў [[Навука|навукі]], тэхнікі, выкарыстанне законаў і прыродных рэсурсаў для вырашэння канкрэтных праблем, мэтаў і задач чалавецтва.
 
Інакш кажучы, інжынерыя ўяўляе сабой сукупнасць прац прыкладнога характару, якая ўключае перадпраектныя тэхніка-эканамічныя даследаванні і абгрунтаванні планаваных капіталаўкладанняў, неабходную лабараторную і эксперыментальную дапрацоўку тэхналогій і прататыпаў, іхную прамысловую прапрацоўку, а таксама наступныя паслугі і кансультацыі. Спецыялістамі, які займаюцца інжынерай справай называюць [[інжынер]]ам. Шырокая інжынерная дысцыпліна ўключае ў сябе шэраг больш спецыялізаваныя паддысцыпліны, кожная з якіх мае больш канкрэтны акцэнт на пэўныя вобласці навукі і тэхналогіі.
Радок 9:
Інжынерыя існуе са старажытных часоў, калі людзі зрабілі фундаментальныя [[вынаходства|вынаходствы]], як то вынаходства [[шкіў|шківа]], [[рычаг]]а і [[кола]]. Кожнае з гэтых вынаходстваў, у адпаведнасці з сучасным вызначэннем тэхнікі, выкарыстоўвае асноўныя механічных прынцыпы для распрацоўкі карысных інструментаў і аб'ектаў.
 
Тэрмін «інжынерыя» сам па сабе мае значна больш познюю [[этымалогія|этымалогію]], якая вынікае са слова «інжынер», якое ў сваю чаргу ўзыходзіць да [[1325]] года, калі слова ''engine'er'' (у літаральным сэнсе  — «той, хто прыводзе ў дзеянне рухавік»), першапачаткова азначала «канструктара ваенных машынаўмашын». Такім чынам паняцце «рухавік» ставіўся да ваеннай машыны, гэта значыць да механічнага збудавання, якое выкарыстоўвалася ў вайне, як то [[катапульта]]. На сённяшні дзень гэтае вызначэнне слова «інжынерыя» састарэла, аднак прыкметным выключэннем састарэлага выкарыстання і па сённяшні дзень ёсць ваенна-інжынерныя корпусы, як то [[інжынерны корпус арміі ЗША]].
 
Слова «рухавік» у сваю чаргу ёсць яшчэ больш старажытнымстаражытнае, і ў канчатковым рахункуўрэшце, янопаходзіць выніке зад лацінскага слова ''ingenium'' (каля [[1250]] года), што азначае «прыроджаная якасць, асабліва разумовыя здольнасці»<ref>«Ingenium»  — Random House Unabridged Dictionary, Random House, Inc. 2006.</ref>.
 
Пазней, для канструявання грамадзянскіх структур, як то [[мост|мастоў]] і [[будынак|будынкаў]], сфарміраваўся новы паняцце «[[цывільная інжынерыя]]»<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/eb/article-9105842/engineering «Engineers' Council for Professional Development»]. Encyclopaedia Britannica</ref>, які ўвайшоў у лексікон як спосаб правесці адрозненне паміж той дысцыплінай, якая спецыялізуецца на будаўніцтве неваенных праектаў і той, якая ставіцца да ваеннай тэхнікі.
Радок 18:
 
Сучаснае разуменне інжынернага справы мае на ўвазе мэтанакіраванае выкарыстанне навуковых ведаў у стварэнні і эксплуатацыі інжынерных тэхнічных прылад, якія з'яўляюцца вынікам преобразовательной дзейнасці інжынера, і ахоплівае тры выгляду інжынерна-тэхнічнай дзейнасці{{Sfn|Негодаев|1997}}:
# [[Прыкладныя даследаванні|Даследчая (навукова-тэхнічная)]] дзейнасць  — [[Прыкладныя даследаванні|прыкладныя навуковыя даследаванні]], тэхніка-эканамічнае абгрунтаванне запланаваных капіталаўкладанняў, планаванне;
# [[Праектаванне|Канструктарская (праектная)]] дзейнасць  — [[Канструяванне|канструяванне]] (праектаванне), стварэнне і выпрабаванне прататыпаў (макетаў, вопытных узораў) [[Тэхніка|тэхнічных прылад]]; распрацоўка [[Тэхналогія|тэхналогій]] іх вырабу (збудаванні), ўпакоўкі, перавозкі, захоўвання і інш. ; падрыхтоўка канструктарскай/праектнай дакументацыі;
# [[Вытворчасць|Тэхналагічная (вытворчая)]] дзейнасць  — арганізацыйная, кансультацыйная і іншая дзейнасць, накіраваная на ўкараненне інжынерных распрацовак у практычную дзейнасць эканамічных суб'ектаў з іх наступным суправаджэннем (тэхнічнай падтрымкай) і/або эксплуатацыяй па даручэнні заказчыка.
 
== Гісторыя ==
 
=== Антычнасць ===
[[Выява:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|140px|справа|Мадэль рымскага вадзянога збожжавага млына, апісаная [[Вітрувій|Вітрувіем]].]]
Радок 29 ⟶ 30:
Самым раннім вядомым інжынерам-будаўніком быў [[Імхатэп]]<ref name="britannica"/>. У якасці аднаго са службовых асоб фараона [[Джосер]]а, ён, верагодна, распрацаваў і кіраваў будаўніцтвам [[піраміда Джосера|піраміды]] ў [[Сакара|Сакары]] ў [[Старажытны Егіпет|Егіпце]] каля [[2630 да н.э.|2630]]—[[2611 да н.э.|2611 гадоў да н.э.]]<ref>Barry J. Kemp, Ancient Egypt, Routledge 2005, p. 159</ref>. Ён таксама быў адказным за першае вядомае выкарыстанне [[калона]]ў у архітэктуры.
 
У [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] былі створаны машыны, як у грамадзянскай, гэтак і ў ваеннай галінах інжынерыі. [[Механізм Антыкітэра]] з'яўляецца першым вядомым [[механічны камп'ютар|механічным камп'ютарам]]<ref>[http://www.antikythera-mechanism.gr/project/general/the-project.html «The Antikythera Mechanism Research Project»], The Antikythera Mechanism Research Project.</ref><ref>[http://www.nytimes.com/2008/07/31/science/31computer.html?hp Discovering How Greeks Computed in 100 B.C.]. New York Times.</ref>, а механічных вынаходствы [[Архімед]]а з'яўляюцца прыкладамі ранняга [[машынабудаванне|машынабудавання]]. Некаторыя з вынаходстваў Архімеда, а таксама механізм Антыкітэра патрабуюць глыбокія ведаў [[дыферэнцыял, тэхніка|дыферэнцыяльнай перадачы]] або [[планетарная перадача|планетарнай перадачы]], два ключавых прынцыпы ў машыннай тэорыі, з дапамогаўдапамогай якіх былі распрацаваны [[зубчастая перадача|зубчастых перадачы]] ў [[прамысловая рэвалюцыя|прамысловай рэвалюцыі]], і да гэтага часу шырока выкарыстоўваецца сёння ў самых розных галінах, як то [[робататэхніка]] і аўтамабільная тэхніка<ref>Wright, M T. (2005). "«Epicyclic Gearing and the Antikythera Mechanism, part 2"». Antiquarian Horology 29 (1 (September 2005)): 54–6054-60.</ref>.
 
Кітайскія, грэчаскія і рымскія войскі выкарыстоўвалі складаную ваенную тэхніку і вынаходствы, як то [[артылерыя|артылерыю]], якая была распрацавана грэкамі каля [[IV стагоддзе да н.э.|IV стагоддзя да н.э.]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/244231/ancient-Greece/261062/Military-technology Greek civilization in the 5th century Military technology]. Encyclopaedia Britannica</ref>, [[трырэма|трырэмы]], [[баліста|балісты]] і [[катапульта|катапульты]]. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] ваеннымі інжынерамі быў распрацаваны [[трэбушэ]].
Радок 40 ⟶ 41:
З ростам інжынерыі як прафесіі ў [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] тэрмін інжынерная справа стаў прымяняцца да больш вузкай практычнай сферы навукі, у цеснай сувязі з [[матэматыка]]й і [[натуральная навука|натуральнымі навукамі]]. Акрамя таго, у дадатак да ваенна-грамадзянскай сферы да паняцця было далучана [[механістычнае мастацтва]].
 
=== ДальнейшыДалейшы шлях інжэнернайінжынернай справы ===
Наступным этапам развіцця інжынернага справы можна лічыць з'яўленне мануфактурныхмануфактурнай вытворчасцяўвытворчасці. Мноства спецыялізаваных вытворчасцяўвытворчасцей: тэкстыльная, металургічная, металаапрацоўчая, судавытворчаясуднавытворчая, вытворчасць паперы і шкла, гарбарная і іншыя  — патрабавалі разнастайных інструментаў і механізмаў, станкоў і будынкаў. Падзел працы на кожнай мануфактуры прыводзіла да яшчэ вялікім патрэбам.
 
Развіцце фабрычнай прамысловасці і увядзенне патэнтнай сістэмы прыводзіць да ўсплеску інжынернага творчасці. Растушчым вытворчасцям патрабаваліся ўсё новыя і новыя вынаходкі, і якая-небудзь добрая тэхнічная ідэя была здольная прынесці вынаходніку немалы даход. Далейшае развіцце прыводзіць да злучэння інжынернай справы з навуковым прагрэсам, без ідэй якога сучасная інжынерная справа немагчыма.▼
 
▲РазвіццеРазвіццё фабрычнай прамысловасці і увядзенне патэнтнай сістэмы прыводзіць да ўсплескуўсплёску інжынернага творчасці. РастушчымУзрасталым вытворчасцям патрабаваліся ўсё новыя і новыя вынаходківынаходствы, і якая-небудзь добрая тэхнічная ідэя была здольная прынесці вынаходніку немалы даход. Далейшае развіццеразвіццё прыводзіць да злучэння інжынернай справы з навуковым прагрэсам, без ідэй якога сучасная інжынерная справа немагчыма.
<br />
{| class="wide" align=center style="padding:5px;"
Радок 56:
== Інжынерная справа як прафесія ==
 
Спецыяліст, які займаецца інжынернай справай, называецца [[інжынер|'''інжынерам''']]. У сучаснай эканамічнай сістэме, дзейнасць інжынера  — гэта сукупнасць [[Паслуга|паслуг]] у вобласці інжынерна-тэхнічнай дзейнасці. Дзейнасць інжынера ў адрозненне ад дзейнасці іншых прадстаўнікоў творчай інтэлігенцыі (настаўнікаў, лекараў, акцёраў, кампазітараў і інш.) па сваейсваёй ролі ў грамадскім вытворчасці з'яўляецца прадукцыйнай працай, якая непасрэдна ўдзельнічае ў стварэнні нацыянальнага даходу{{Sfn|Негодаев|1997}}. З дапамогай інжынернай дзейнасці, інжынер рэалізуе свае навуковыя веды і практычны вопыт для вырашэння якой-небудзь тэхнічнай задачы на розных этапах [[ЖыццевыЖыццёвы цыкл вырабывырабу|жыццевагажыццёвага цыклацыклу прадукцыі]].
 
З пашырэннем і паглыбленнем навуковых ведаў адбылася прафесійная спецыялізацыя інжынернай прафесіі па дысцыплінах. У цяперашні час прадуктыўная інжынерная дзейнасць магчымая выключна ў рамках калектыву інжынераў, кожны з якіх спецыялізуецца ў пэўнай вобласці інжынерыі. На рынку інжынерных паслуг дзейнічаюць [[Інжынірынгавая кампанія|інжынерныя арганізацыі]], якія могуць прымаць форму навукова-даследчых інстытутаў, праектна-канструктарскія бюро, [[Навукова-вытворчае аб'яднанне|навукова-вытворчых аб'яднанняў (нда)]] і г. д. Ва ўмовах рынку, якія аказваюцца інжынернымі арганізацыямі паслугі разнастайныя па спецыялізацыі, зместу і якасці. Многія інжынерныя арганізацыі аказваюць комплекс паслуг, часцяком які ўключае паслугі, якія выходзяць за рамкі традыцыйнай інжынерыі ў вобласць рэалізацыі інжынерных распрацовак. Так, акрамя навукова-даследчых, праектна-канструктарскіх і кансультацыйных паслуг, многія буйныя інжынерныя арганізацыі таксама аказваюць паслугі ў галіне [[Будаўніцтва|будаўніцтва будынкаў і іншых будаўнічых збудаванняў]], [[Упраўленне праектамі|кіравання праектамі]], абслугоўвання і аператыўнага кіравання складанымі інжынерна-тэхнічнымі аб'ектамі на стадыі іх эксплуатацыі і ў іншых галінах.
 
Некаторыя інжынерныя арганізацыі па сваейсваёй структуры і характару дзейнасці з'яўляюцца інжынерна-вытворчымі; у такіх арганізацыях асноўная дзейнасць інжынерных падраздзяленняў арганізацыі накіравана ў першую чаргу на задавальненне вытворчых патрэб самой арганізацыі, у той час як аказанне інжынерных паслуг замежным заказчыкам з'яўляецца другараднай дзейнасцю. Такога тыпу арганізацыі асабліва распаўсюджаныя ў сферы высокіх тэхналогій.
 
;Найбуйнейшыя ў свеце інжынерныя і інжынерна-вытворчыя арганізацыі
Радок 80:
* [[Прамысловая інжынерыя]]
* [[Інжынірынг ў галіне рэсурсазберажэння]]
 
== Гл. таксама ==
* [[Тэхналогія]]
* [[Тэхнічныя навукі]]
 
{{Інжынерыя}}▼
{{зноскі}}
 
Радок 91:
* [http://www.asee.org/ American Society for Engineering Education (ASEE)] {{ref-en}}
 
▲{{Інжынерыя}}
{{sci-stub}}
{{tech-stub}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Інжынерная_справа"