|
[[Файл:Dyson Sphere Diagram-ru.svg|thumb|200px|Абалонка Дайсана {{lang-en|Dyson shell}}, варыянт сферы Дайсана, з радыюсамрадыусам 1 [[астранамічная адзінка|астранамічную адзінку]].]]
'''Сфера Дайсана''' — - гіпатэтычнаегіпатэтычны [[Астраінжынерныя збудаванні|астраінжынерны праект]] [[Фрымен Дайсан|Фрымена Дайсана]]<ref>{{cite journal|doi=10.1126./science.131.3414.1667|title=Search for artifical Stellar Source of Intra-Red Radiation|url=http://www.islandone.org/LEOBiblio/SETI1.HTM|author=[[Фрымен Дайсан|Freeman J. Dyson]]|year=1960|pages=1667-1668|volume=131|journal=[[Science]]|pmid=17780673|issue=3414|bibcode=1960Sci...131.1667D}}</ref>, у выглядзе адносна тонкай сферычнай абалонкі вялікага радыюсарадыуса (прыкладна з радыюсрадыус планетных арбіт) с зоркай у цэнтры.
Ёсць меркаванне, што тэхнічна развітая цывілізацыя можа выкарыстоўваць падобнае збудаванне для максімальна магчымага выкарыстоўвання энэргіі цэнтральнай зоркі і/ці вырашэння праблемы жыццёвай прасторы.
Згодна з тэарэтычнымі вылічэннямі, для будавання сферы Дайсана вакол Сонца неабходна рэчыва з масай каля масы [[ЮпітэрПланета (планета)Юпітэр|Юпітэра]].
Пошук сфер Дайсана - — перспектыўны накірунак праграмы [[SETI]]. Збудаванне гэткіх масштабаў можа быць выяўлена існуючымі астранамічнымі сродкамі па яго [[інфрачырвонае выпраменьванне|інфрачырвонаму выпраменьванню]] з нетыповым спектральным размеркаваннем (такім чынам, сфера Дайсана з'яўляецца ўсенакіраваным моцным выпраменьвальнікам). Для гэтых мэт плануецца выкарыстаць тэлескоп [[SIRTF]].
== Крытыка ==
Сфера Дайсана павінна пачаць абарачэнне вакол свёйсваёй восі, каб [[цэнтрабежная сіла]] ўраўнаважыла сілу прыцяжэння цэнтральнага свяціла. Але, паколькі цэнтрабежная сіла дасягае максімума на экватары, і раўняецца 0 на палюсах цела, якое абарочваецца, то на полюсах сферы Дайсана нішто не ўраўнаважвае сілы прыцягнення цэнтральнага свяціла., у выніку чаго сфера будзе непазбежна разбурана.
[[Станіслаў Лем]] у сваім творы «[[Сума тэхналогіі]]»<ref>Станіслаў Лем. Сума тэхналогіі. Заўвагі (VI).</ref> паказаў, што будаўніцтва сферы для вырашэння праблем жыццёвай прасторы для квадрыліёнаў разумных істот безсэнсоўна з кропкі гледжання логікі і сацыялогіі, таму што на алтар «сваоысвайго неабмежаванага размнажэння» (якаяякое незразумела чаму павінна застацца недатыкальнайнедатыкальным, замест яеяго абмежавання) трэатрэба ўскласці мноства іншых свабод (напрыклад, свабоду перамяшчэння, выбара прафесіі і г. д.), што ў выніку прывяло да краха культурных каштоўнасцяў і было скажэннем идэй прагрэса, яки прапануе их павелічэнне, а не змяньшэнне. Таксама Лем скептычна адносіўся да магчымасці існавання монакультуры з колькасцю насельніцтва каля некалькіх квадрыльёнаў<ref>Магчыма Лем меў на ўвазе ''некалькі квінцільёнаў'' (10<sup>18</sup>), таму што ён піша: «Паколькі ўнутраная паверхня гэтай сферы, звернутая да Сонца, прыкладна ў міліярд разоў больш за паверхню Зямлі, на ёй магло б размясціцца ў міліярд разоў больш людзей, чым гэта маагчыма на Зямлі.» а таксама «рост колькасці тых хто жыве да міліярдаў міліярдаў»</ref>. Аўтар лічыў сферу Дайсана аднім з найбольш выразных прыкладаў ортаэвалюцыйнай экстрапаляцыі развіцця тэхналогіі (маюцца на ўвазе гіпотэзы, згодна з якімі будучыня - — гэта толькі прымножаная сучаснасць)<ref>Станіслаў Лем. Сума тэхналогіі. Прадмова да першага выдання (1963).</ref>.
== Мадыфікацыі ==
Для прадухілення пагрзысамаразбурэнняпагрозы самаразбурэння сферы, ідэя змены яе канструкцыі была развіта ў некалькіх варыянтах:
* Жорсткае кольца адносна невялікай велічыні (каля працэнтаў дыяметра) - — гл. [[Свет-Кольца|Кольца Нівэна]].
* Жорсткае шырокае экватарыяльнае кольца, разамкнёнае каля палюсоў і выгнутае па паверхні абсалютнага значэння вектара ўскарэння савбоднагасвабоднага падзення, так, што вага пробнага цела аднолькавая ў любой кропке на ўнутраным баку Сферы. Такая паверхня нагадвае па форме цацку-ваўчок з цэнтральным патаўшчэннем. Большае прыцягненне зоркі каля экватара кампенсуецца за лік большай лінейнай хуткасці абарачэння ў неінэрцыяльнай сістэме адліка; у высокіх шыротах у сувязі з памяньшэннем гравітацыйнага ўздзеяння зоркі патрабуюцца меньшыя цэнтрабежная сіла і радыюсрадыус сячэння плоскасцю, перпендыкулярнай да восі абарачэння. Дадзеная паверхня не з'яўляецца эквіпатэнцыйнай для гравітацыйнага поля (якое складаецца з гравітацыйнага поля зоркі і поля цэнтрабежнай сілы) ва ўластнай абарочавючайся сістэме адліка канструкцыі, пагэтамму сіла цяжару накіравана не па нармалі да паверхні. Але ўнутраны бок Сферы можа быць сканструяваны ў выглядзе тэрас, а не гладкім, так каб лакальнае адхіленне сілы цяжару ад нармалі да паверхні тэрасы не еравышала зададзенага значэння.
* [[Ракавіна Пакроўскага]] - — мадыфікацыя, прапанаваная савецкім вучоным [[{{нп3|Георгій Іосіфавіч Пакроўскі|Г. І. Пакроўскім]]|ru|Покровский, Георгий Иосифович}}, з'яўляецца сукупнасцю колец.
* [[Структура Крысвела]] - — развіццё ідэі сферы Дайсана, але з фрахтальнай паверхняй для максімізацыі плошчы паверхні, якая ўспрымае выпраменьванне зоркі.
Усе такія варыянты ўжо нельга называць «сферай», але такая агульная назва захоўваецца гістарычна.
[[Файл:Ring World model.png|thumb|Сфера Дайсана - — варыянт з паверхнямі пастаяннага значэння вектара ўскарэння сабоднага падзення (мадэль паказана з сячэннямсячэннем).]]
== Гл. таксама ==
| 