Бактэрыі: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др →Гл. таксама: выдаленне шаблона:FA, replaced: {{Link FA| → {{subst:Void| (9) using AWB |
JerzyKundrat (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 40:
Вядома больш за 2000 відаў, якія належаць да [[пракарыёты|пракарыётаў]], што не маюць аформленага клетачнага ядра. У сучаснай класіфікацыі на аснове сукупнасці марфалагічных, культуральных і фізіёлага-біяхімічных прыкмет усіх бактэрый падзяляюць на эўбактэрыі (сапраўдныя бактэрыі) і [[архебактэрыі]].
== Будова бактэрый ==
Бактэрыі маюць палачкападобную ([[бацылы]], [[кластрыдыі]], [[псеўдаманады]]), шарападобную ([[кокі]]), звілістую ([[вібрыёны]], [[спірылы]], [[спірахеты]]) форму: дыяметр 0,1—10 мкм, даўжыня 1—20 мкм, а ніткаватыя шматкяетачныя бактэрыі — 50—100 мкм. Некаторыя бактэрыі ўтвараюць споры. Многія рухомыя, маюць жгуцікі. Паводле спосабу жыўлення вылучаюць [[аўтатрофы]] і [[гетэратрофы]]. Залежна ад тыпу дыхання бактэрый падзяляюць на аэробы і анаэробы.▼
Гэта мікраскапічныя, часцей за ўсё аднаклетачныя арганізмы, якія маюць клеткі рознай формы і памераў. Вядома некалькі асноўных форм бактэрыяльных клетак. Акруглыя або авальныя клеткі — гэта [[кокі]]. Кокі могуць быць злучаны папарна або ў ланцужкі, а іх групы могуць мець выгляд шчыльных пачкаў або вінаграднай гронкі. Прамыя, выцягнутыя ў даўжыню бактэрыі — палачкі, [[бацылы]], [[кластрыдыі]], [[псеўдаманады]]. Падобныя на палачкі, але з адным выгнутым канцом — гэта [[вібрыёны]], а выгнутыя па ўсёй даўжыні — [[спірылы]], [[спірахеты]]. Дыяметр бактэрый 0,1—10 мкм, даўжыня 1—20 мкм, а ніткаватыя шматкяетачныя бактэрыі дасягаюць 50—100 мкм.
Клетка бактэрый складаецца з абалонкі і ўнутрыклетачнага змесціва. Абалонку клетак бактэрый складаюць цытаплазматычная мембрана і клетачная сценка. Галоўным умацавальным рэчывам клетачнай сценкі бактэрый з’яўляецца [[мурэін]]. Дзякуючы [[клетачная сценка|клетачнай сценцы]] клеткі бактэрый захоўваюць сваю форму і вытрымліваюць высокі асматычны ціск.
Удзельнічаюць у кругавароце рэчываў у прыродзе, ачышчэнні асяроддзя ад арганічных рэшткаў, фарміраванні структуры і ўрадлівасці глебы; падтрымліваюць запасы вуглякіслага газу ў атмасферы. Выкарыстоўваюцца ў харчовай, мікрабіялагічнай, хімічнай і іншых галінах прамысловасці. Патагенныя (хваробатворныя) бактэрыі — узбуджальнікі хвароб раслін, жывёл і чалавека.▼
У некаторых відаў бактэрый звонку ад клетачнай сценкі можа быць яшчэ адзін слой абалонкі, які называецца капсулай. Рэчывы капсулы злучаны менш трывала, чым у клетачнай сценцы, і ўтвараюць слізістую масу. Капсула ахоўвае клетку ад высыхання або (у хваробатворных бактэрый) ад згубнага ўздзеяння клетак крыві чалавека і жывёл.
Бактэрыі бываюць рухомыя і нерухомыя. У рухомых бактэрый ёсць адзін або некалькі жгуцікаў. Жгуцік уяўляе сабой тонкую ніць, ніжняя частка якой замацавана ў [[цытаплазматычная мембрана|цытаплазматычнай мембране]] і клетачнай сценцы. Тая частка жгуціка, якая выступае вонкі, па даўжыні перавышае даўжыню ўсёй клеткі. Яна можа вельмі хутка круціцца і адштурхоўваць вадкасць так, каб клетка магла плысці.
У састаў бактэрыяльнай клеткі таксама ўваходзяць [[цытаплазма]], [[арганоіды]] і адна [[храмасома]], якія знаходзяцца пад абалонкай.
Цытаплазма ўяўляе сабой вязкую вадкасць, якая складаецца з [[вада|вады]] і раствораных у ёй рэчываў. У ёй адсутнічаюць арганоіды, у састаў якіх уваходзяць мембраны. Ёсць толькі дробныя немембранныя арганоіды, якія служаць месцам утварэння найбольш важных для жыцця клеткі рэчываў — бялкоў. У адной бактэрыяльнай клетцы знаходзіцца некалькі дзясяткаў тысяч такіх арганоідаў.
У бактэрый адсутнічае [[клетачнае ядро]]. Таму адзіная храмасома бактэрый размяшчаецца непасрэдна ў цытаплазме.
== Жыццядзейнасць бактэрый ==
▲
== Значэнне ў прыродзе ==
▲
== Літаратура ==
| |||