Вікіпедыя

Маньчжурская мова: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Тэг: сумесь раскладак у тэксце
 
др clean up, replaced: сьбі → сбі (10), Лябіял → Лабіял, пісм → пісьм (2), словаў → слоў (5), ксым → ксім, носб → носьб (8), каментар → камент using AWB
Радок 20:
|ISO3=mnc
}}
{{Старамангольская пісьмовасцьпісьменнасць}}
'''Маньчжу́рская мова''' (саманазва: ᠮᠠᠨᠵᡠ ᡤᡳᠰᡠᠨ, [[транслітарацыя|трансл.]] ''manǯu gisun'') — мова [[тунгуса-маньчжурскія мовы|тунгуса-маньчжурскай галіны]] [[алтайскія мовы|алтайскае]] моўнай сям'і, на якой размаўляюць у паўночна-ўсходнім [[Кітай|Кітаі]] (правінцыя [[Хэйлунцьзян]]). Першапачаткова — мова тунгуса-маньчжурскага народа [[маньчжуры|маньчжураў]], які дысперсна жыве на паўночным усходзе Кітая. На цяперашні момант колькасць маньчжураў складае прыкладна 10 млн чал., аднак на маньчжурскай мове размаўляе менш за 70 чалавек (без уліку носьбітаў [[сібо, мова|сібінскай мовы]], якая можа лічыцца дыялектам маньчжурскай мовы), што звязана з гістарычна працяглай і трывалай кітаізацыяй маньчжураў, пры якой яны захавалі нацыянальную ідэнтычнасць, але страцілі мову. Дыялектам маньчжурскай мовы можа лічыцца сібінская мова, на якой размаўляе прыкладна 40 тыс чал., аднак яе носьбіты жывуць у іншай частцы Кітая (заходняя частка [[СУАР]]) і маюць этнічныя адрозненні ад маньчжураў<ref>{{Кніга|аўтар = Ma, Yin.|частка = |загаловак = Die nationalen Minderheiten in China|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Beijing|выдавецтва = Verlag für fremdsprachige Literatur|год = 1990|том = |старонкі = 250|старонак = |серыя = |isbn = 7-119-00010-1|тыраж = }}</ref>.
 
У [[марфалогія, лінгвістыка|марфалагічным]] дачыненні адносіцца да [[аглютынацыйныя мовы|аглютынацыйных моў]], з фанетычнага пункту гледжання дэманструе абмежаваную [[сінгарманізм|гармонію галосных]].
 
Паходзіць ад [[чжурчжэньская мова|чжурчжэньскай мовы]], якая фактычна з'яўляецца храналагічным этапам развіцця маньчжурскай мовы (змена назвы звязаная з успрыняццем сярэднявечнымісярэдневяковымі чжурчжэнямі этноніму ''маньчжуры''). Мае запазычанні [[мангольская мова|мангольскага]] і [[кітайская мова|кітайскага]] паходжання. ПісьмовасцьПісьменнасць мовы запазычаная ад [[старамангольская пісьмовасцьпісьменнасць|старамангольскай]] і запісваецца зверху ўніз з размяшчэннем вертыкальных радкоў злева направа.
 
Маньчжурская мова не май катэгорыі роду ў адрозненне ад [[індаеўрапейскія мовы|індаеўрапейскіх моў]] (напрыклад, [[беларуская мова|беларускай]]), аднак некаторыя словы з палавымі паказчыкамі адрозніваюцца паводле адпаведнасці галоснага ''a'' аднаго слова галоснаму ''e'' ў іншых словах: напрыклад, ''ama'' («бацька») — ''eme'' («маці»).
 
== Пісьменнасць ==
== Пісьмовасць ==
З [[1599]] года была ўведзена пісьмовасцьпісьменнасць на аснове старамангольскай пісьмовасціпісьменнасці, у [[1632]] годзе яна была рэфармавана згодна з асаблівасцямі маньчжурскай мовы. Для словаўслоў маньчжурскай мовы існуе лацінізацыя, распрацаваная нямецкім лінгвістам Паўлем Георгам фон Мелендофрам падчас апісання ім маньчжурскае [[граматыка|граматыкі]].
 
Продкі маньчжураў, чжурчжэні, выкарыстоўвалі асобную пісьмовасцьпісьменнасць, што паходзіць праз [[кідані|кіданьскую]] пісьмовасцьпісьменнасць ад [[кітайскае пісьмо|кітайскіх іерогліфаў]], з-за чаго між сучаснай маньчжурскай пісьмовасцюпісьменнасцю і пісьмовасцюпісьменнасцю чжурчжэняў не існуе ніякай сувязі.
 
Для транслітарацыі маньчжурскай мовы таксама могуць выкарыстоўвацца элементы кітайскай пісьмовасціпісьменнасці<ref>{{Кніга|аўтар = Wm. H. Allen & Company.|частка = |загаловак = The Asiatic Journal and Monthly Miscellany|арыгінал = |спасылка = http://books.google.by/books?id=ebdAAQAAIAAJ&pg=PA197&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 1837|том = 23|старонкі = 197|старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. Пры гэтым варыянце транслітарацыі ўсе маньчжурскія галосныя, а таксама склады, што пачынаюцца з зычнага, пазначаюцца адным сімвалам; у выпадку, калі склад сканчваецца на гукі ''r'', ''k'', ''s'', ''t'', ''p'', ''I'', ''m'', выкарыстоўваюцца асаблівыя двайныя спалучэнні з прычыны адсутнасці ў кітайскай мове падобных складоў. Нягледзячы на алфавітны характар маньчжурскай пісьмовасціпісьменнасці, раней маньчжуры вывучалі асобныя склады маньчжурскай мовы, што тлумачылася пісьмовым кітайскім уплывам.
 
== Гісторыя ==
[[Выява:Northeast China.svg|thumb|250px|справа|Паўночна-ўсходні Кітай. Чырвоным — правінцыі Хэйлунцьзян, Гірын, Ляанін. Ружовым — частка аўтаномнага раёна [[Унутраная Манголія|Унутраная Манголія]].]]
[[Выява:Kangxi-Lugou-rebuilding-stele-text-fragment-3582.jpg|thumb|250px|справа|Стэла часоў імператара [[Кансі]] на маньчжурскай мове з кітайскім перакладам.]]
Гістарычна маньчжурская мова, апрача народнага ўжытку, з'яўлялася галоўнай мовай імператарскага двару дынастыі [[Цын]], аднак з цягам часу маньчжурскія чыноўнікі сталі ўспрымаць кітайскую культуру як культуру большасці насельніцтва імперыі Цын, з-за чаго пачаўся працэс заняпаду мовы. Спрабуючы захаваць маньчжурскую ідэнтычнасць, цынскі ўрад увёў моўныя курсы і экзамены для ваенных, прапаноўваючы разнастайныя ўзнагароды для тых, хто атрымліваў поспехі пры вывучэнні мовы. Так, ужо пяты маньчжурскі імператар Юнчжэн выказваў думку, што ў выпадку адсутнасці заахвочвання вывучэння мовы, маньчжурская мова не будзе перадавацца наступным пакаленням<ref name=rhoads>{{Кніга|аўтар = Edward J. M. Rhoads.|частка = |загаловак = Manchus & Han: Ethnic Relations and Political Power in Late Qing and Early Republican China, 1861–1928|арыгінал = |спасылка = http://books.google.com.au/books?id=QiM2pF5PDR8C|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = University of Washington Press,|год = 2000|том = |старонкі = 52-54|старонак = |серыя = |isbn = 0-295-98040-0|тыраж = }}</ref>. Тым не менш, серад цынскіх ваенных выкарыстанне мовы стала значна скарачацца ўжо ў [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. Гістарычна задакументавана, што ў [[1776]] годзе імператар Цяньлун быў вельмі ўзрушаны чыноўнікам Гуаэрмінам, які, нягледзячы на сваё паходжанне з маньчжурскіх тэрыторый, не разумеў маньчжурскага маўлення імператара<ref>{{Кніга|аўтар = Yu Hsiao-jung.|частка = |загаловак = Manchu Rule over China and the Attriion of the Manchu Language|арыгінал = |спасылка = http://lacito.vjf.cnrs.fr/colloque/diaporamas/yu2.pdf|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. На перыяд [[19 стагоддзе|ХІХ]] ст. вольнае валоданне мовай страцілі чыноўнікі пры імператарскім двары. Так, імператар Цьзяцын, які кіраваў з [[1796]] па [[1820]] гады, скардзіўся, што яго чыноўнікі не могуць чытаць і пісаць па-маньчжурску<ref name=rhoads/>. Архівы атраду Хулань, што на поўначы правінцыі Хэйлунцьзян, паказвалі, што толькі 1% яго членаў маглі чытаць па-маньчжурску, не больш за 0,2% маглі размаўляць на мове<ref name=rhoads/>.
 
Тым не менш, у [[1906]]—[[1907]] гадах цынскія адукацыйныя і ваенныя чыноўнікі настойвалі на патрэбе вывучэння ў школах маньчжурскай мовы і працягвання вусных экзаменаў па мове серад чыноўнікаў, якія ацэньвалі ўменні салдат<ref>Rhoads (2000), ст. 95.</ref>, а афіцыйныя дакументы перыяду пачатку існавання дынастыі публікаваліся выключна па-маньчжурску<ref>{{Спасылка | аўтар = David Lague| прозвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | год = 17 сакавіка 2007| url = http://www.nytimes.com/2007/03/17/world/asia/18manchu_side.html?_r=2&oref=slogin&| копія = | дата копіі = | загаловак = Manchu Language Lives Mostly in Archives| фармат = | назва праектупраекта = The New York Times| выдавецтва = | дата = 28 снежня 2013 | мова = en| каментаркаментарый = }}</ref>. Выкарыстанне маньчжурскай мовы адзначаецца і ў другой паловепалавіне [[19 стагоддзе|ХІХ]] ст., калі на ёй аддаваліся каманды ў войску<ref name=rhoads/>.
 
У сучасных архівах захоўваецца значная колькасць маньчжурамоўных афіцыйных дакументаў, маньчжурскія надпісы дагэтуль захоўваюцца ўнутры [[Забаронены горад|Забароненага горада]], што ў [[Пекін]]е.
 
=== Замежныя даследаванні ===
Шэраг еўрапейскіх даследчыкаў [[18 стагоддзе|XVIII]] ст., сутыкнуўшыся з цяжкасцямі ў разуменні кітайскай пісьмовасціпісьменнасці, звярнулі ўвагу на маньчжурскія пераклады кітайскіх дакументаў і літаратурных твораў як альтэрнатыву для іх разумення. Серад іх адзначаюцца, у прыватнасці, французскія даследчыкі Жазэф-Ан-Мары дэ Майрыяк дэ Мая і Жан Жазэф Мары Аніё<ref name=cbww>{{Кніга|аўтар = Elijah Coleman Bridgman, Samuel Wells Willaims.|частка = |загаловак = The Chinese Repository|арыгінал = |спасылка = http://books.google.com.au/books?id=6wEMAAAAYAAJ|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 1844|том = 13|старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>.
 
У пачатку [[18 стагоддзе|XVIII]] ст., пасля заснавання расійскай духоўнай місіі ў Пекіне, маньчжурскую мову пачалі даследаваць рускія<ref>{{Кніга|аўтар = Liliya M. Gorelova.|частка = |загаловак = Manchu Grammar|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Leiden|выдавецтва = Brill|год = 2002|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 90-04-12307-5|тыраж = }}</ref>. Прыкладам, Іларыёнам Расохінам быў выдадзены пераклад працы «Гісторыя ў пяці частках пра заваяванне кітайскім ханам Канхіем калкаскага і элецкага народа, які качуе ў Вялікай Тартарыі», а таксама быў перакладзены шэраг прававых дакументаў і маньчжурска-кітайскі слоўнік. Напрыканцыу канцы 1830- гадоў Георгіем Розавым было перакладзенае апісанне гісторыі маньчжурскай дынастыі Цьзінь<ref name=czin>{{Кніга|аўтар = Российская академия наук, сибирское отделение.|частка = |загаловак = История золотой империи|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Новосибирск|выдавецтва = |год = 1998|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 5-7803-0037-2|тыраж = }}</ref>. З [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. у [[Іркуцк]]у існавала школа па навучанні перакладчыкаў з маньчжурскай мовы<ref name=czin/>.
 
У [[1844]] годзе адным з еўрапейскіх аўтараў было заўважана, што транскрыпцыя кітайскіх словаўслоў маньчжурскай пісьмовасцюпісьменнасцю, якую можна было адшукаць у кітайска-маньчжурскіх слоўніках, была больш паслядоўнай і правільнай за супярэчлівыя раманізацыі, якія ў тыя часы выкарыстоўваліся ў англійскіх або французскіх кнігах<ref name=cbww/>.
 
== Сучасная сітуацыя ==
На цяперашні момант застаецца вельмі невялікая колькасць носьбітаў маньчжурскай мовы, тэрыторыя гістарычнай Маньчжурыі з'яўляецца поўнасцю кітаізаванай. Паводле стану на [[2007]] год, у вёсцы Санцьзяцьзі павету Фуюй правінцыі Хэйлунцьзян пражывае васямнаццаць носьбітаў мовы пажылога ўзросту<ref>{{Спасылка | аўтар = David Lague| прозвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | год = 18 сакавіка 2007| url = http://www.nytimes.com/2007/03/18/world/asia/18manchu.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Chinese Village Struggles to Save Dying Language| фармат = | назва праектупраекта = The New York Times| выдавецтва = | дата = 28 снежня 2013 | мова = en| каментаркаментарый = }}</ref>. Партал Ethnologue падае лічбу ў 20 чалавек паводле саслоўя на гэты ж год, спасылаючыся на (Bradley 2007)<ref>[http://www.ethnologue.com/language/mnc Manchu | Ethnologue]</ref>. Некалькі носьбітаў мовы таксама пражываюць у сяле Даўцьзя раёну Айхуэй акругі Хэйхэ правінцыі Хэйлунцьзян.
 
Даволі стабільным застаецца становішча [[сібінская мова|сібінскай мовы]], распаўсюджанай у Ілі-Казаскай аўтаномнай акрузе Сіньцьзян-Уйгурскага аўтаномнага раёна і на якой размаўляюць [[сібо]] — група маньчжураў, адпраўленая на гэтыя тэрыторыі ў [[1764]] годзе ў якасці членаў ваеннага гарнізону. Сучасная сібінская мова даволі блізкая да маньчжурскай, хоць між імі і маюцца некаторыя адрозненні ў пісьмовасціпісьменнасці і вымаўленні. Мова выкладаецца ў мясцовых навучальных установах, існуюць тэлеперадачы па-сібінску, на мове выходзіць газета ''Чапчал серкін''. У Ілі-Казаскай аўтаномнай акрузе Сіньцьзян-Уйгурскага аўтаномнага раёна існуе Чапчал-Сібінскі аўтаномны павет.
 
За апошнім часам органы ўлады правінцый [[Ляанін]], [[Гірын]] і [[Хэйлунцьзян]], якія месцяцца на тэрыторыі гістарычнай Маньчжурыі, арганізуюць дапамогу па выкладанні маньчжурскай мовы ў школах<ref>http://www.ln.chinanews.com/html/2012-03-20/457675.html</ref><ref>http://www.chinanews.com/edu/2011/10-29/3423577.shtml</ref><ref>http://edu.sina.com.cn/zxx/2012-03-22/1435332134.shtml</ref>. Існуе вывучэнне мовы ў вышэйшых навучальных установах, а таксама ў некаторых прыватных школах<ref name=ijohnson>{{Спасылка | аўтар = Ian Johnson.| прозвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | год = | url = http://online.wsj.com/news/articles/SB125452110732160485| копія = | дата копіі = | загаловак = In China, the Forgotten Manchu Seek to Rekindle Their Glory| фармат = | назва праектупраекта = The Wall Street Journal| выдавецтва = | дата = 28 снежня 2013 | мова = en| каментаркаментарый = }}</ref>.
 
Ва ўсходнім Кітаі існуюць групы энтузіястаў, якія спрабуюць адрадзіць мову з дапамогай наяўных слоўнікаў і падручнікаў і нават візітаў у Чапчальскі павет<ref name=ijohnson/>. З'яўляюцца маньчжурскія добраахвотнікі, якія пачынаюць выкладаць мову з мэтай яе адраджэння<ref>http://www.mzb.com.cn/zgmzb/html/2011-07/29/content_78793.htm</ref><ref>http://big5.ifeng.com/gate/big5/news.ifeng.com/gundong/detail_2011_12/12/11251077_0.shtml</ref><ref>http://i.syd.com.cn/content/2011-12/05/content_25882720.htm</ref><ref>http://bjwb.bjd.com.cn/html/2012-03/03/node_17.htm</ref>, а таксама людзі, якія зноў вывучылі мову дзякуючы прынятым захадам<ref>http://liaoning.nen.com.cn/liaoning/178/3607178.shtml</ref><ref>http://bjwb.bjd.com.cn/html/2012-03/03/content_55839.htm</ref>.
Радок 86:
У гукавым ладзе маньчжурскай мовы адзначаецца 20 [[зычны]]х гукаў. Іх ужыванне мае некаторыя асаблівасці.
 
Зычны /p/ сустракаецца рэдка, узнікаючы ў асноўным у запазычаннях або гукаперайманнях. У старажытных формах мовы таксама існавала спалучэнне /ps/, якое з цягам часу спрасцілася да зычнага /f/. Гук /ŋ/ сустракаецца толькі ў запазычаннях з кітайскай мовы і гукаперайманнях. Для гэтага гуку ў маньчжурскай пісьмовасціпісьменнасці не існуе асобнага сімвала, з прычыны чаго ён пазначаецца спалучэннем сімвалаў для [n] і [k]. Палатальны насавы [ɲ] пазначаецца спалучэннем сімвалаў для [n] і [i] і часта разглядаецца як фанематычная паслядоўнасць /n/ і /j/. У тунгуса-маньчжурскім гістарычным мовазнаўстве існуе меркаванне пра даўні гістарычны характар гэтага гуку.
 
У раннім перыядзе развіцця мовы супрацьпастаўленне звонкіх ''b'', ''d'', ''g'', ''j'' і глухіх ''p'', ''t'', ''k'', ''c'' засноўвалася на прыдыханні або напружанасці, што асаблівым чынам апісвалася ў ранніх апісаннях мовы носьбітамі моў Еўропы.
Радок 97:
|-
! colspan="2" |
! Лабіяльныя
! Лябіяльныя
! Зубныя
! Палатальныя
Радок 132:
|
|-align=center
! colspan="2" |АпраксымантыАпраксіманты
|
| {{IPA|l}}
Радок 143:
Сістэма галосных у маньчжурскай мове мае шэраг вызначаных асаблівасцей.
 
Так, толькі два галосныя гукі, [i] і [u] могуць з'яўляцца побач з любым іншым галосным або галоснымі гукамі. Галосны пярэдняга шэрагу [e] (таксама можа рэалізоўвацца як /ɤ/) не можа ўзнікаць у словах з галоснымі задняга шэрагу [o], [a]. Галосны, які транскрыбуецца як [ū], у некаторых выпадках з'яўляецца побач з галосным пярэдняга шэрагу [e], аднак вымаўленне гэтага галоснага падвяргаецца дыскусіям. Эрых Гаўэр, нямецкі сінолаг і маньчжурыст, мяркуе, што гэты галосны рэалізуецца як агублены галосны пярэдняга шэрагу ў пачатку словаўслоў і як неагублены галосны задняга шэрагу ў сярэдзіне<ref>Li (2000), ст. 17.</ref>. Уільям Осцін лічыць, што гэты галосны з'яўляецца агубленым галосным сярэдняга ўздыму<ref>{{Кніга|аўтар = Austin, William M.|частка = Indiana University Publications, Vol. 13|загаловак = The Phonemics and Morphophonemese of Manchu|арыгінал = |спасылка = |адказны = Nicholas Poppe|выданне = American Studies in Altaic Linguistics|месца = |выдавецтва = Bloomington IN|год = |том = Uralic and Altaic Series|старонкі = 17|старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. У сібінскай мове гэты гук рэалізоўваецца як [u].
 
Маньчжурскія галосныя:
Радок 150:
|-
! нейтральныя
! пярэдняга<br />шэрагу
! задняга<br />шэрагу
|-
| i
Радок 168:
* '''У запазычаннях''':
 
Для маньчжурскай мовы характэрнае ўспрыманне значнай колькасці гукаў кітайскай мовы, якія засвоіліся разам з запазычаннямі з гэтай мовы, у адрозненне ад іншых моў, якія пры запазычанні словаўслоў звычайна прыстасоўваюць гукі іншай мовы пад свой гукавы лад (як, напрыклад, у беларускай). Маньчжурская пісьмовасцьпісьменнасць мае асаблівыя сімвалы для адлюстравання падобных запазычаных гукаў з запазычанае [[лексіка|лексікі]]. Серад падобных сімвалаў — знак для пазначэння неагубленага галоснага высокага ўздыму (звычайна транслітаруецца як ''y'') у такіх словах як ''sy'' («будысцкі храм») і ''Sycuwan'' («[[Сычуань]]»). Маюцца знакі для асаблівых кітайскіх афрыкатаў у запазычаннях накшталт ''dzengse'' («апельсін», ад кітайскага ''chéngzi'') і ''tsun'' («[[цаля]]», ад кітайскага ''cùn'').
 
* '''Гармонія галосных''':
 
З'ява існавання ў маньчжурскай мове гармоніі галосных мае традыцыю тлумачэння ў межах кітайскай філасофскай традыцыі. Склады з галоснымі гукамі пярэдняга шэрагу атаясамліваліся з [[інь і ян|інь]], у той час як склады з галоснымі задняга шэрагу звязваліся з [[інь і ян|ян]]. Гэты сімвалізм узнікнуў з прычыны асаблівасці адрознівання мужчынскіх і жаночых назоўнікаў у маньчжурскай мове, у якой жаночыя назоўнікі звычайна змяшчаюць толькі галосныя пярэдняга шэрагу, мужчынскія назоўнікі — задняга. Такім чынам, у мове існуе шэраг словаўслоў, плоць якіх адрозніваецца толькі зменай адных галосных іншымі: ''hehe'' — «жанчына», ''haha'' — «мужчына»; ''eme'' — «маці», ''ama'' — «бацька» і г.д.
 
== У папулярнай культуры ==
Маньчжурская мова гучыць у [[Рэспубліка Карэя|карэйскім]] фільме «Вайна стрэлаў», на якой у фільме размаўлялі героі акцёраў Ру Сун-рона і Мон Хэ-вон. Таксама мова сустракаецца ў [[Кітай|кітайскімкітай]]скім фільме «Лятаючыя мячы драконавай брамы», дзе маньчжурская мова згадваецца як ''тартарская''.
 
У рамане ''The Way We Live Now'' англійскага пісьменніка Энтані Тролапа апісваецца сцэна, у якой кітайскі імператар, які ўдзельнічае ва ўрачыстым абедзе з нагоды кітайскага імператара ў [[Лондан]]е, вымушаны есці моўчкі праз адсутнасць маньчжурска-англійскага перакладчыка.
Радок 194:
* {{Кніга|аўтар = Paul Georg von Möllendorff.|частка = |загаловак = A Manchu Grammar: With Analysed Texts|арыгінал = |спасылка = http://books.google.by/books?id=KgkQAAAAYAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = American Presbyterian mission Press|год = 1892|том = |старонкі = |старонак = 52|серыя = |isbn = |тыраж = }}
* {{Кніга|аўтар = Thomas Taylor Meadows.|частка = |загаловак = Translations from the Manchu: with the original texts, prefaced by an essay on the language|арыгінал = |спасылка = http://books.google.by/books?id=zppFAQAAIAAJ&hl=ru&source=gbs_navlinks_s|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = Press of S.W. Williams|год = 1849|том = |старонкі = |старонак = 54|серыя = |isbn = |тыраж = }}
* [http://www.daicing.com/manchu/ Daicing.com] — раскладкі клавіятуры для пісьмовасцейпісьменнасцей некаторых моў Усходняй Азіі, у тым ліку і для маньчжурскай
* [http://www.omniglot.com/writing/manchu.htm Manchu alphabet and language], Omniglot (разам з графічным апісаннем сімвалаў маньчжурскай пісьмовасціпісьменнасці)
 
{{Зноскі}}
 
{{Тунгуса-маньчжурскія мовы}}
[[Катэгорыя:Выміраючыя мовы]]▼
 
▲[[Катэгорыя:Выміраючыя мовы]]
[[Катэгорыя:Тунгуса-маньчжурскія мовы]]
[[Катэгорыя:Мовы Кітая]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Маньчжурская_мова"