|
=== Лексіка ===
Мангольская мова характарызуецца наяўнасцю ў [[лексіка|лексіцы]] некаторых плястоўпластоў запазычванняўзапазычанняў, якія маюць не-[[мангольскія мовы|мангольскае]] паходжанне. Ужо ў СярэднявеччыСярэдневякоўі мангольская мова пачала засвойваць запазычваннізапазычанні з [[старажытнацюркская мова|старажытнацюркскай]] мовы, [[санскрыт]]у (праз пасярэдніцтвапасрэдніцтва [[уйгурская мова|ўйгурскайуйгурскай]]), [[персідская мова|персідскай]], [[арабская мова|арабскай]], [[тыбецкая мова|тыбецкай]], [[тунгуса-маньчжурскія мовы|тунгуса-маньчжурскіх]] і [[кітайская мова|кітайскаекітайскай]] моў<ref name=svantesson2/><ref name=temurcereng>{{Кніга|аўтар = Temürcereng, J̌.|частка = |загаловак = Mongγul kelen-ü üge-yin sang-un sudulul|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Kökeqota|выдавецтва = ÖMASKKQ|год = 2004|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 7-5311-5893-0|наклад = }}</ref>. Запазычанні новага часу маюць пераважна [[англійская мова|англійскае]], рускае ды кітайскае паходжанне, пры гэтым апошнія ўласцівыя для маўлення ЎнутранайУнутранай Манголіі<ref name=omys>{{Кніга|аўтар = Öbür mongγul-un yeke surγaγuli.|частка = |загаловак = Odu üy-e-yin mongγul kele|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Kökeqota|выдавецтва = ÖMAKQ|год = 2005 [1964]|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 7-204-07631-1|наклад = }}</ref>.
У сучаснай мангольскай мове Манголіі існуе практыка афіцыйнага моўнага [[пурызм, (лінгвістыка)|пурызму]], які ў асноўным можна ўбачыць у даслоўным перакладзе некаторых міжнародных тэрмінаў у супрацвагупроцівагу засваенню гэтых тэрмінаў, напрыклад: ''jerönhijlögč''{{efn|Тут і далей, як у папярэдніх раздзелах, словы, глёсыглосы ды марфемы пазначаюцца лацінскай транскрыпцыяй.}} («прэзыдэнтпрэзідэнт», літаральна — ''чалавек, які абагульняе, загадвае''), ''šar ajrag'' («піва», літаральна — «жоўты кумыс»). Сярод новай тэрміналогіі існуюць калькі іншамоўнага паходжання (прыкладам ''galt tereg'' — «цягнік», літаральна — ''вогненны воз''; ад кітайскага 火车 з тым жа літаральным значэннем)<ref name=omys/>. Іншыя падобныя калькаванні з кітайскай мовы закранаюць грамадска-палітычную сфэрусферу («рэспубліка», «насельніцтва») і гаспадарчую («кукуруза»).
Асаблівым чынам вылучаецца плястпласт запазычванняўзапазычанняў [[індаарыйскія мовы|індаарыйскага]] (санскрыт) паходжання, якія выкарыстоўваюцца ў халхаскім дыялекце ў галінах, звязаных, напрыклад, з рэлігіяй і грамадствам (у прыватнасці, вернікі-манголы гістарычна належаць да [[будызм]]у, у распаўсюджанні якога ўдзельнічаў санскрыт). Сярод запазычванняўзапазычанняў з санскрыту адзначаюцца таксама назвы некаторых [[планета|планет]]ў (''bud'' — बुध, «[[МэркурыйМеркурый, (планета)|МэркурыйМеркурый]]»; ''sugar'' — शुक्र, «[[ВэнэраВенера]]»; ''barhasvadi'' — वृहस्पति, «[[Юпітэр, (планета)|Юпітэр]]»; ''sanchir'' — शनि — «[[Сатурн, (планета)|Сатурн]]»). Кітайскія запазычанні адзначаюцца сярод назваў некаторых страў, галін гандлю і грамадства, а таксама некаторых прадметаў (''luuvan'' — 萝卜, «[[морква]]»; ''khuluu'' — 葫芦, «гарбуз»; ''chinjuu'' — 青椒, «перац»; ''tsai'' — 茶, «[[гарбата]]»; ''naimaa/maimaa'' — 买卖, «гандаль»; ''van'' — 王, «манарх»; ''gunj'' — 公主, «прынцэса»; ''gun'' — 公, «князь», ''shaazan'' — 烧瓷, «фарфор»).
У [[20 стагоддзе|ХХ]] ст. мангольская мова засвоіла вызначаную колькасць слоў з [[руская мова|рускае мовы]], якія сталі пазначаць назвы страў і прадметаў штодзённага выкарыстання. Да гэтых назваў адносяцца як першапачаткова рускія словы, так і міжнародныя тэрміны, што трапілі ў мангольскую пры пасярэдніцтвепасрэдніцтве рускай (''doktor'' — «доктар», ''ostol'' — «стол», ''shokolad'' — «шакалядшакалад», ''kalendar'' — «каляндар», ''yavlaga'' — «яблык», ''galavsaa'' — «каўбаса», ''podvoolk'' — «саколка»). У апошнімапошні часечас мангольская мова пачала ўспрымаць [[англійская мова|англійскую]] лексіку, звязаную з культурнымі ды сацыяльнымі пераўтварэннямі, некаторыя з гэтых слоў патрапілі ў афіцыйны ўжытак (''menejment'', ''computer'', ''fail'', ''marketing'', ''kredit'', ''onlain'', ''mesej''). Большасць падобных слоў паўсталапаявілася ў часы сучаснай Манголіі.
== Пісьменнасць ==
|
