Вікіпедыя

Чэмпіянат свету па футболе: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др clean up, replaced: па футболу → па футболе (105) using AWB
вікіфікацыя
Радок 13:
Чэмпіянат свету — не самае першае футбольнае спаборніцтва ў сусветнай футбольнай гісторыі. Аматарскі футбол стаў часткай праграмы [[Алімпійскія гульні|Алімпійскіх гульняў]] з [[1908]] года.
 
У [[1909]] годзе ў [[горад Турын|Турыне]] сэр [[Томас Ліптан]] арганізаваў турнір, які пазней звалі «Самы першы чэмпіянат свету». Італьянцы, немцы і швейцарцы даслалі на гэты турнір найбольш прафесійныя клубы, аднак [[Англійская федэрацыя футболуфутбола]] ў адказ на прапанову зрабіць тое ж самае адказала адмовай. Разумеючы, што без удзелу родапачынальнікаў футболуфутбола брытанцаў турнір не можа лічыцца сур'ёзным, Ліптан запрасіў для ўдзелу ў турніры аматарскі футбольны клуб з паўночнага ўсходу [[Англія|Англіі]] пад назвай «Уэст Окленд» (''West Auckland FC''). Вялікую частку гэтай каманды складалі працоўныя вугальных шахтаў, аднак «Уэст Окленд» выйграў турнір з удзелам прафесіяналаў з кантыненту. У [[1911]] годзе англічане вярнуліся ў [[Італія|Італію]] абараняць тытул, заваяваны дзвюма гадамі раней, і ізноў выйгралі турнір, перамогшы ў фінале «[[Ювентус Турын|Ювентус]]» з разгромным лікам 6:1.
 
Футбольны турнір на Алімпійскіх гульнях, на якіх маглі ўдзельнічаць футбалісты розных краін, быў адзіным афіцыйным спаборніцтвам. У [[1924]] і [[1928]] гадах абодва разы выйграла [[Зборная УругваюУругвая па футболе|каманда УругваюУругвая]]. Шырокае развіццё прафесійнага спорту і імклівае нарастанне разрыву паміж узроўнем гульні «профі» і аматараў прымусіла ФІФА прыступіць да арганізацыі чэмпіянату свету.
 
На кангрэсе [[ФІФА]] [[1926]] года [[Анры ДэлёнеДэланэ]] заявіў: «Сёння ўжо немагчыма трымаць футбол за сценамі Алімпійскіх гульняў». Тады ж выканкам [[ФІФА]] ўтварыў камісію і даручыў ёй вывучыць магчымасць арганізацыі Кубка свету. Канчатковае рашэнне аб сусветным чэмпіянаце прыняў кангрэс ФІФА ў [[Амстэрдам]]е [[29 мая]] [[1928]] года. «За» выказалася 25 дэлегатаў, 5 — «супраць».
 
=== Першы чэмпіянат ===
{{main|Чэмпіянат свету па футболе 1930}}
Дзякуючы перамогам на двух папярэдніх чэмпіянатах [[Алімпійскія гульні|Алімпійскіх гульнях]] [[Уругвай]] стаў месцам правядзення першага афіцыйнага чэмпіянату свету пад эгідай [[ФІФА]]<ref name="FIFA1930I">[http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/p/pwc/1930.html Уругвай 1930 — Афіцыйны сайт Чэмпіянату свету ФІФА]</ref>. Спачатку прэтэндэнтаў на правядзенне першага чэмпіянату свету было пяць — [[Італія]], [[Іспанія]], [[Швецыя]], [[Нідэрланды]] і Уругвай. У выніку, большасць прагаласавала за Уругвай. Федэрацыя УругваюУругвая дала цвёрдае абяцанне выканаць усе фінансавыя ўмовы ФІФА.
 
[[Выява:Estadiocentenario.JPG|thumb|200px|«[[футбольны стадыён Сентэнарыа|Сентэнарыа]]» — першы стадыён, на якім праходзіў фінал ЧС]]
Аднак выбар УругваюУругвая згуляў з арганізатарамі злы жарт: вандраванне ў [[Уругвай]] з [[Еўропа|Еўропы]] атрымлівалася доўгім і дарагім, і ўсяго за 2 месяцы да пачатку турніру ні адна еўрапейская федэрацыя не планавала пасылаць сваю каманду на чэмпіянат. У выніку, грандыёзнымі высілкамі атрымалася схіліць да ўдзелу ў турніры 4 еўрапейскія каманды: зборныя [[Зборная Францыі па футболе|Францыі]], [[Зборная Бельгіі па футболе|Бельгіі]], [[Зборная Румыніі па футболе|Румыніі]] і [[Зборная Югаславіі па футболе|Югаславіі]]. У агульнай колькасці, у турніры прыняло ўдзел усяго 13 камандаў — сем з [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыкі]], 4 з Еўропы і 2 з [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]]. Гэты самы маленькі лік удзельнікаў чэмпіянату свету ў яго гісторыі (гэтулькі жа было ў фінальным турніры [[Чэмпіянат свету па футболе 1950|чэмпіянату свету 1950 года]]), і адзіны раз у гісторыі розыгрышаў, калі не паўстала неабходнасці ў адборачным турніры.
 
13 камандаў былі падзеленыя на чатыры групы. Пераможцы груп выходзілі ў паўфінал. Новы стадыён «[[футбольны стадыён Сентэнарыа|Сентэнарыа]]» быў пушчаны ў эксплуатацыю толькі на шосты дзень турніру. Да гэтага на матчах збіралася часам па 800—1000 гледачоў.
 
Першыя матчы ў гісторыі чэмпіянатаў свету былі адначасова выйграныя [[Зборная Францыі па футболе|Францыяй]] і [[Зборная ЗША па футболе|ЗША]], якія перамаглі [[Зборная Мексікі па футболе|Мексіку]] з лікам 4:1 і [[Зборная Бельгіі па футболе|Бельгію]] 3:0 адпаведна. Першы гол у гісторыі чэмпіянатаў свету быў забіты французам [[Люсьен Ларан|Люсьенам Ларанам]], першы [[хет-трык]] зрабіў [[Берт Патэна]] з зборнай ЗША ў матчы супраць [[Зборная ПарагваюПарагвая па футболе|Парагвая]] (ЗША атрымалі перамогу з лікам 3:0).
 
У фінале турніру, як і вынікала чакаць (паколькі самыя моцныя еўрапейскія зборныя ў турніры не ўдзельнічалі), сустрэліся дзве паўднёваамерыканскія каманды — у прысутнасці 93 тысяч гледачоў на стадыёне «Сентэнарыа» ў [[МонтэвідэаМантэвідэа]] [[Зборная УругваюУругвая па футболе|зборная УругваюУругвая]] стала першым чэмпіёнам свету, абгуляўшы [[Зборная Аргенціны па футболе|Аргенціны]] з лікам 4:2<ref name="FIFAorigin">[http://fifaworldcup.yahoo.com/releases/en/fwc_origin_en.pdf Вытокі Чэмпіянату свету ФІФА] Прэс-рэліз ФІФА.</ref>.
 
[[Летнія алімпійскіяАлімпійскія гульні 1932 года|Алімпійскія гульні 1932 года]] праводзіліся ў [[Лос-Анджэлес]]е, ЗША, дзе папулярнасць [[амерыканскі футбол|амерыканскага футболуфутбола]] значна пераўзыходзіла (і дагэтуль пераўзыходзіць) еўрапейскі, вядомы ў Паўночнай Амерыцы пад назвай ''сокер''. Адсутнасць цікавасці да еўрапейскага футбола з боку амерыканцаў, а таксама рознагалоссі паміж [[МАК]] і ФІФА ў пытаннях азначэння статусу гульцоў-прафесіяналаў, прывялі да таго, што футбол быў выключаны з праграмы Алімпійскіх гульняў 1932 года.
 
=== Развіццё ===
Галоўнымі праблемамі, з якімі сутыкаліся арганізатары пры правядзенні першых чэмпіянатаў свету, былі высокі кошт праезду да месца правядзення фінальнага турніру для каманд з іншых кантынентаў, і вайна: чэмпіянаты свету [[1942]] і [[1946]] гадоў былі адмененыя з-за [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]].
 
Родапачынальнікі футболуфутбола з Брытанскіх астравоў ігнаравалі першыя 3 чэмпіянаты свету. Упершыню брытанцы прынялі ўдзел у чэмпіянаце свету толькі ў [[Чэмпіянат свету па футболе 1950 года|1950]] годзе, пасля дасягнення дамовы з [[ФІФА]] аб сваім адмысловым статусе.
 
У фінальных турнірах чэмпіянатаў з [[Чэмпіянат свету па футболе 1934|1934]] па [[Чэмпіянат свету па футболе 1978|1978]] гады прымалі ўдзел 16 камандаў (акрамя рэдкіх выпадкаў, калі нейкія каманды адмаўляліся ад удзелу ў турніры ўжо пасля заканчэння кваліфікацыі). Большасць удзельнікаў пападала ў фінал з Еўропы і Паўднёвай Амерыкі, з невялікім дадаткам лепшых камандаў [[Афрыка|Афрыкі]], [[Азія|Азіі]] і [[Акіянія|Акіяніі]]. Звычайна гэтыя каманды станавіліся пастаўшчыкамі ачкоў для еўрапейцаў і паўднёваамерыканцаў, хоць былі і выключэнні — напрыклад, каманда [[Зборная КНДР па футболе|КНДР]] у [[Чэмпіянат свету па футболе 1966|1966]] года, якая выйшла ў чвэрцьфінал.
 
У [[Чэмпіянат свету па футболе 1982|1982]] годзе склад удзельнікаў фінальнага турніру быў пашыраны да 24 камандаў, а ў [[Чэмпіянат свету па футболе 1998|1998]] — да 32. Дадатковыя месцы ў асноўным аддаваліся прадстаўнікам [[Афрыка|Афрыкі]], [[Азія|Азіі]] і [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]]. На апошніх турнірах каманды з гэтых рэгіёнаў, якія раней лічыліся нефутбольнымі, сталі выступаць усё больш і больш паспяхова, напрыклад [[Зборная КамерунуКамеруна па футболе|Камерун]] у [[Чэмпіянат свету па футболе 1990|1990]] годзе, [[Зборная Паўднёвай Карэі па футболе|Паўднёвую Карэю]], [[Зборная СэнегалуСенегала па футболе|СэнегалСенегал]] і [[Зборная ЗША па футболе|ЗША]] на [[Чэмпіянат свету па футболе 2002|чэмпіянаце ў 2002 годзе]]. Чэмпіянаты свету сталі сапраўды змаганнем камандаў са ўсяго свету — 197 каманд прымалі ўдзел у адборачных спаборніцтвах да [[Чэмпіянат свету па футболе 2006|чэмпіянату свету 2006 года]], 204 прынялі ўдзел у [[Чэмпіянат свету па футболе 2010|чэмпіянату свету 2010]] і спіс фаварытаў чэмпіянату не абмяжоўваецца больш камандамі толькі з Еўропы і Паўднёвай Амерыкі.
 
== Формула правядзення ==
Радок 47:
Адборачныя, або кваліфікацыйныя, спаборніцтвы праводзяцца для таго, каб паменшыць колькасць удзельнікаў і адабраць самых моцных для ўдзелу ў фінальным турніры. Адзіны ЧС, перад якім не праводзілася кваліфікацыйных спаборніцтваў — самы першы [[Чэмпіянат свету па футболе 1930|чэмпіянат 1930 года]].
 
Адборачныя спаборніцтвы праводзяцца па занальным прынцыпе ў адпаведнасці з рэгіёнамі [[ФІФА]]: Афрыка, Азія, Паўднёвая Амерыка, Акіянія, Еўропа і Паўночная Амерыка); арганізацыяй адборачных турніраў займаюцца рэгіянальныя федэрацыі (у Еўропе, напрыклад, [[УЕФА]]) у адпаведнасці з агульнымі прынцыпамі ФІФА. Перад чарговым турнірам ФІФА вызначае лік месцаў у фінальным турніры, якія атрымлівае кожны рэгіён; асноўным крытэрам з'яўляецца «моц» футбола ў рэгіёне, але таксама ўлічваецца той факт, што дадатковыя месцы ў фінале ЧС стымулююць развіццё футболуфутбола ў рэгіёне, і, вядома, мае месца лабіяванне сваіх інтарэсаў рэгіянальнымі канфедэрацыямі.
 
Пачынаючы з [[Чэмпіянат свету па футболе 1938|1938]] года, краіна-арганізатар турніру аўтаматычна атрымлівае месца ў фінале. Больш таго, да [[Чэмпіянат свету па футболе 2002|2002]] года пераможца папярэдняга чэмпіянату свету таксама атрымліваў месца ў фінале без папярэдняга адбору. Падчас азначэння рэгламенту [[Чэмпіянат свету па футболе 2006|ЧС-2006]], аднак, гэта правіла было адменена, і чэмпіён свету 2002 года [[Зборная Бразіліі па футболе|Бразілія]] ўдзельнічала ў адборачным турніры на агульных падставах.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Чэмпіянат_свету_па_футболе"