Кхуздул: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Радок 7:
 
== Гісторыя стварэння Кхуздула ==
Толкін пісаў, што кхуздул "быў створаны ў накідах, з некаторымі дэталямі структуры і вельмі маленькім слоўнікам"<ref>{{Кніга HC|Two|Late Writings|300}}</ref>. Гэта, безумоўна, адбылося ў трыццатыя гады. Кхуздульскія словы Khazaddûm i Gabbilgathol з'яўляюцца ў раніх версіях «Сільмарыліёна»<ref>{{Кніга УтП|Two|Valinor and Middle-Earth before the Lord of thr rings|274}}</ref>. Відавочна, што асновай для мовы былі [[семітскія мовы]]. Але Толкін не пакінуў падрабязных матэрыялаў па мове, і ўсё, што вядома - асобныя фразы аб структуры і невялікі лексікон слоў і выразаў. Мы ведаем некалькі назваў, імёнаў, надпіс на магіле Баліна («Balin Funinul uzbad KhazaddumuKhazaddûmu» - «Балін, сын Фундзіна, уладар Морыі») і баявы вокліч Гімлі («Baruk Khazâd! Khazâd ai-mênu!» — «Сякеры Гномаў! Гномы ідуць на вас!»). Але ёсць звесткі, што ў чарнавых накідах Толкіна, ёсць поўная граматыка Кхуздула, але яна не апублікаваная і знаходзіцца ў архіве аднаго з лінгвістычных толкіністскіх часопісаў.
 
Шмат хто з даследчыкаў Арды цікавіліся кхуздулам, але амаль ніхто сур'ёзна не займаўся рэканструкцыяй мовы ці распрацоўкай граматыкі. Так што, падручніка па кухуздулу, па якому яго магчыма было вывучыць, скласці пакуль нельга.
[[Image:Cirth.png|thumb|Так выглядаюць руны Ангертас, якія выкарыстоўваюць гномы для пісьменства на кхуздуле|250px]]
 
== Структура Кхуздула ==
У вядомых кхуздульскіх словах прыстунічалі наступныя зычныя: дзьве выбухныя аспіраты - kh i th, гэта значыць, «к» і «т» з прыдыханнем. У кхуздуле таксама ёсць неаспірыраваныя зычныя, падобныя да «к» і «т», але, у адрозненне ад іншых моў, k i t -гэта самастойныя фанэмы, якія трэба адрозніваць ад kh i th. Таксама ў кхуздуле сутракаюцца звонкія выбухныя b, d, g, глухія спіранты f, sh i s, звонкія спірантыz i gh, бакавы l, вібрант r, насавыя n, m, паўгалосныя w i y, гартанны h.
 
Кароткмія галосныя фарміруюць класічную сістэму з пяці гукаў: a, i, e, o, u. Дакладна існаване доўгіх галосных: â, ê, î, û, ô. Ёсць дыфтонг ai. Таксама ёсць скарочаныя варыянты галосных /a/ i /e/, азначаемыя ə.
 
Таксама, зыходзячы з табліцы рун Ангертас Морыя, у кхуздуле верагодна могуць быць і іншыя гукі — зычныя j, cg, v, mb, hw, dh, nj, ng, kw, gw, ghw, ngw, nw, rh, lh, nd, ps, ts, кароткія галосныя ö, ü. Таксама ёсць сімвал +h, яки мае аобную руну, які мажліва азначаў аспіраванне (аглушэнне) зычных.
 
Базавая структура кхуздула падобна да структуры семітскіх моў. Асновы, ад якіх утвараюцца словы, самі не з'яўляюцца вымаўляемымі словамі, а складаюцца толькі з зычных. Назоўнікі, прыметнікі, дзеясловы і г. д. утвараюцца шляхам устаўляння пэўных галосных паміж зычнымі асновы (Khuzd(ul) - Khazâd - Khizd(in) ад верагоднага караня Kh-Z-D), а зрэдку - верагодна шляхам падваення адной з зычных.
 
== Пісьменства ==