дапаўненне на аснове БелЭн
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Адхілена апошняя 1 змена (87.252.227.48) і адноўлена версія 2010249 Чаховіч Уладзіслаў |
дапаўненне на аснове БелЭн |
||
Радок 1:
'''Літві́ны''', ці '''ліцві́ны''' ([[старабеларуская мова|стар.-бел.]] ''литвины'') — назва жыхароў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пераважна заходніх [[беларусы|беларусаў]] і ўсходніх [[літоўцы|літоўцаў]] у 14—18 ст.
'''Ліцві́ны''', або '''літві́ны''' (гістар. ''литвины'') — этнічная і гістарычная назва, якой <!--нічога няма па саманазве. Відаць, абавязкова трэба ўзяць хоць бы з Чаквіна ў БелЭн.?-->ў перыяду [[Сярэднявечча]] і [[новы час|новага часу]] азначалі жыхароў [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]] — літоўцаў і беларусаў. Так, у маскоўскім дакуменце 17 ст.: «''Приехал ис Полотцка ко Пскову торговой литвин Спиридонка; родом он литвин, белорусец Мстиславского повету''». У пагранічных з Беларуссю раёнах Расіі такая назва існавала да сярэдзіны 20 ст.▼
Упершыню сустракаецца ў польскіх гістарычных крыніцах 14 ст.
У [[беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісах]] і іншых дакументах 14—16 ст. назва «літвіны» звязвалася ў этнагенетычным аспекце з легендарнымі [[Старажытны Рым|рымскімі]] перасяленцамі на чале з князем [[Легенда аб Палемоне|Палемонам]], а тэрытарыяльна — з землямі першапачатковай лакалізацыі тапоніма Літва — на Захад ад [[Мінск]]а ў міжрэччы [[Нёман]]а і [[Вілія|Віліі]], дзе існавала змешанае балта-славянскае насельніцтва (гл. [[летапісная Літва]]). У канфесіянальным аспекце нярэдка звязвалася з [[каталіцтва]]м.
У 16—18 ст. назва «літвіны» набыла гучанне [[палітонім]]а — дзяржаўнага палітычнага вызначэння ўсяго насельніцтва ВКЛ, аднак адрознівалася ад саманазвы менавіта літоўцаў ([[аўкштайты]] і [[жэмайты]]), усходніх беларусаў [[праваслаўе|праваслаўнай веры]] (русіны, руськія) і [[палешукі|палешукоў]]. Жыхароў [[Белая Русь|Белай Русі]] называлі літвінамі-беларусцамі (гл. [[беларусцы]]).
▲
У 19 — пачатку 20 ст. арэал існавання назвы «літвіны» звузіўся. У наш час ужываецца як [[экзаэтнонім]] у [[палякі|палякаў]] для вызначэння [[літоўцы|літоўцаў]], а таксама як лакальны [[этнікон]] невялікіх груп [[беларусы|беларускага]] насельніцтва (у раёне [[горад Бяроза|Бярозы]], [[Івацэвічы|Івацэвіч]], [[Косаў|Косава]], [[Пружаны|Пружан]], [[Навагрудак|Навагрудка]], [[Гарадскі пасёлак Воранава|Воранава]], [[Гродна]], [[Паставы|Паставаў]], [[Браслаў|Браслава]] і інш.), некаторых раёнаў беларуска-ўкраінскага [[Палессе|Палесся]] (раёны [[Столін]]а, {{нп4|Ракітнае, Ровенская вобласць|Ракітнага|ru|Рокитное}}, {{нп4|Кастопаль|Кастопаля|ru|Костополь}}, {{нп4|Сарны|Сарнаў|ru|}}, [[Оўруч]]а) і часткова беларускамоўнага насельніцтва паўночнай [[Чарнігаўшчына|Чарнігаўшчыны]] і [[Кіеўшчына|Кіеўшчыны]], заходняй [[Браншчына|Браншчыны]] і [[Смаленшчына|Смаленшчыны]].
== Гл. таксама ==
* [[Русіны, гістарычны этнонім]]
* [[Беларусцы]]
== Літаратура ==
* Літвіны // {{Крыніцы/БелЭн|9к}} С. 314.
* БелСЭ. Т.6, С. 411;
* [[Ігар Марзалюк|Марзалюк І.]] [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/09/16.htm Тэрміналогія этнічнай гісторыі Беларусі 14-17 ст.: набліжэнне да рэаліяў, ці стварэнне новых міфаў?] // Гістарычны альманах.
* [[В. Л. Насевіч|Насевіч В. Л.]] [http://vln.by/node/53 Да пытання пра саманазву беларусаў у перыяд ВКЛ] // Беларусіка
* Насевіч В. [http://vln.by/node/16 Літвіны] // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя ў 2 тамах. Т.2.
* {{крыніцы/ЭЛіМБел|3}} С. 287.
* Левшун Л. [http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_347097.pdf Концепт «Литвы» в этнокультурном самосознании белорусов] // Беларуская думка.
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
{{Belarus-hist-stub}}
{{Беларусы}}
| |||