Вікіпедыя

Дайнава (рэгіён): Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Значэнні|Спасылка=Дайнава}}
'''Дайнава''', '''Дайнова''' ({{lang-lt|Dainava}}) — гістарычная вобласць у [[Літва|Літве]] і на паўночным захадзе [[Беларусь|Беларусі]]; іншыя назвы: ''Судавія (Судава, Судува), Яцвезь (Ятвезь, Яцвягія, Ятвягія)''. Дайнова — назва аднаго з заходнябалцкіх плямён, якое разам з паляксянамі і [[яцвягі|ятвягамі]] складала адзіны племянны саюз<ref>Археалогія і нумізматыка Беларусі…</ref>. Першапачаткова Дайнава ўяўляла сабою, напэўна, тэрыторыю пляменнага княства, якое ў 2-й пал. XIII ст. ўвайшло ў склад [[ВКЛ]] і было паступова асімілявана: на поўначы [[літоўцы|літоўцамі]], на поўдні — [[Русіны, гістарычны этнонім|русінамі]], продкамі [[беларусы|беларусаў]].
 
== Лакалізацыя ==
Упершыню ўпамінаецца ў [[1255]] г. у грамаце [[Міндоўг]]а крыжакам (магчыма, падробленай). Першапачаткова Дайнава ўяўляла сабою, напэўна, тэрыторыю аднайменнага заходнебалцкага ([[яцвягі|яцвяжскага]]) пляменнага княства, якое ў 2-й пал. XIII ст. ўвайшло ў склад [[ВКЛ]] і было паступова асімілявана: на поўначы [[літоўцы|літоўцамі]], на поўдні — [[Русіны, гістарычны этнонім|русінамі]], продкамі [[беларусы|беларусаў]].
Асноўная тэрыторыя Дайнавы ахоплівала правабярэжжа [[Нёман]]а на паўночны ўсход ад [[Гродна]], у ніжнім цячэнні р. Мяркіс (суч. Варэнскі раён Літвы) і прылеглых частках сучасных [[Гродзенскі раён|Гродзенскага]], [[Шчучынскі раён|Шчучынскага]] і [[Воранаўскі раён|Воранаўскага]] раёнаў Беларусі, адкуль адбывалася рассяленне далёка на поўдзень (нават на левабярэжжа Нёмана) і на ўсход. У XIII—XIV ст. княства дайноўцаў займала тэрыторыі паміж Нёманам (правыя прытокі [[Дзітва]], [[рака Гаўя|Гаўя]] з р. [[Жыжма]]) і [[Вілія]]й, па р. [[Котра]] межавала з [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскім княствам]]<ref>ЭГБ ўу 6 т. Т. 3.</ref>.▼
 
Сляды пражывання дайноўцаў на землях Беларусі захаваліся ў шматлікіх тапонімах — Дзейнова, [[Дайнава]], [[Дайноўка]] і інш., якія лакалізаваны ў міжрэччы Віліі і Верхняга Нёмана і ў раёнах [[Валожын]]а, [[Гродна]], [[Івянец|Івянца]], [[Радашковічы|Радашковіч]], [[Слонім]]а.▼
▲Асноўная тэрыторыя Дайнавы ахоплівала правабярэжжа [[Нёман]]а на паўночны ўсход ад [[Гродна]], у ніжнім цячэнні р. Мяркіс (суч. Варэнскі раён Літвы) і прылеглых частках сучасных [[Гродзенскі раён|Гродзенскага]], [[Шчучынскі раён|Шчучынскага]] і [[Воранаўскі раён|Воранаўскага]] раёнаў Беларусі, адкуль адбывалася рассяленне далёка на поўдзень (нават на левабярэжжа Нёмана) і на ўсход. У XIII—XIV ст. княства дайноўцаў займала тэрыторыі паміж Нёманам (правыя прытокі [[Дзітва]], [[рака Гаўя|Гаўя]] з р. [[Жыжма]]) і [[Вілія]]й, па р. [[Котра]] межавала з [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскім княствам]]<ref>ЭГБ ў 6 т. Т. 3.</ref>.
 
== Гістарычны нарыс ==
У XIII ст. землі Дайновы падвергліся нашэсцю [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]]. Частка насельніцтва была сілай пераселена ў Прусію, частка мігрыравала на іншыя тэрыторыі.
Паводле летапісу «Манумента Германіка» вядома з 1217 гістарычная вобласць (зямля) Дайнова заселеная была яцвяжскім племем<ref>Гарады і вёскі Беларусі…</ref>. Упамінаецца ў [[1255]] у грамаце [[Міндоўг]]а крыжакам (магчыма, падробленай). 3 1259 цэнтр княства ў складзе дзяржавы [[Міндоўг]]а. У XIII ст. землі Дайновы падвергліся нашэсцю [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]]. Частка насельніцтва была сілай пераселена ў Прусію, частка мігрыравала на іншыя тэрыторыі.
 
Мяркуецца, што з 1260-х гадоў дайноўцы, страціўшы сваіх князёў, запрасілі да сябе будучага вялікага князя літоўскага Трайдзеня ([[Трайдзен]]а)<ref>ЭГБ ўу 6 т. Т. 3.</ref>. Беларускі гісторык [[Вячаслаў Насевіч]] звяртае ўвагу, што прыкладна з часу Трайдзена дайнаўскія землі робяцца часткай [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]] — гэта лёгка тлумачылася б тым, што князь Дайнавы, стаўшы вярхоўным князем Літвы, зліў сваю вотчыну з уладаннямі папярэдняй дынастыі. У той жа час тэрыторыя [[ЯцвягіяЯцвягі|Яцвягіі]] імкліва сціскаецца крыжакамі з захаду, мазаўшанамі і валынцамі з поўдня. Для ўладальніка самага ўсходняга з яцвяжскіх княстваў, Дайнавы, прадбачліва было не чакаць, пакуль варожая хваля дасягне яго землі, а загадзя шукаць паратунку ў зліцці з суседняй, адносна маналітнай Літвой, дзе якраз выявіўся недахоп князёў<ref>[http://vln.by/node/63 Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы]</ref>.
 
Дайноўскае ўдзельнае княства ў ВКЛ упамінаецца ў XIII—XIV ст. У 1270 г. Дайноўскім княствам валодаў вялікі князь літоўскі [[Трайдзень]]. Па некаторых звестках яго сталіцай была цяперашняя вёска [[Вёска Дайнава, Бастунскі сельсавет|Дайнава]] ([[Воранаўскі раён]])<ref>Гарады і вёскі Беларусі…</ref>. У 1323 г. [[Гедымін]] перанес сталіцу княства ў [[Ліда|Ліду]], утварылася Лідскае княства; пры [[Вітаўт|Вітаўце]] ў канцы XIV ст. Лідскае княства ўключана ў склад Віленскага княства [[ВКЛ]]<ref>Гарады і вёскі Беларусі…</ref>. У XV ст. і пазней большасць гэтага абшару займала малазаселеная [[Дайнаўская пушча]] — традыцыйнае месца палявання вялікіх князёў літоўскіх<ref>БЭ ў 18 т. Т. 6.</ref>.
Для насельніцтва Дайнавы быў характэрны пахавальны абрад са стварэннем каменных курганоў, пазней — каменных магіл, які захаваўся і пасля асіміляцыі. На думку [[В. Сядоў|В. Сядова]], ім належаць каменныя могільнікі ў міжрэччы Нёмана і вярхоўях р. Віліі ([[Апонаўцы]], [[Вензаўшчына]], [[Клепачы]], [[Маркіняты]], [[Салапяцішкі]], [[Пузелі]] і інш.). ▼
 
== Культура ==
Дайноўскае ўдзельнае княства ў ВКЛ упамінаецца ў XIII—XIV ст. У XV ст. і пазней большасць гэтага абшару займала малазаселеная [[Дайнаўская пушча]] — традыцыйнае месца палявання вялікіх князёў літоўскіх.
▲Для насельніцтва Дайнавы быў характэрны пахавальны абрад са стварэннем каменных курганоў, пазней  — каменных магіл, які захаваўся і пасля асіміляцыі. На думку [[В. Сядоў|В. Сядова]], ім належаць каменныя могільнікі ў міжрэччы Нёмана і вярхоўях р. Віліі ([[Апонаўцы]], [[Вензаўшчына]], [[Клепачы]], [[Маркіняты]], [[Салапяцішкі]], [[Пузелі]] і інш.).
 
▲Сляды пражывання дайноўцаў на землях Беларусі захаваліся ў шматлікіх тапонімах — Дзейнова, [[Дайнава]], [[Дайноўка]] і інш., якія лакалізаваны ў міжрэччы Віліі і Верхняга Нёмана і ў раёнах [[Валожын]]а, [[Гродна]], [[Івянец|Івянца]], [[Радашковічы|Радашковіч]], [[Слонім]]а.
 
{{зноскі}}
Радок 22 ⟶ 23:
* Дайноўцы // {{Крыніцы/ЭГБ|3}} С. 195.
* ''[[В. Насевіч|Насевіч В.]]'' Дайнава // {{Крыніцы/БЭ|6}} С. 11.
* Дайнава // Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя. Т. 9. Гродзенская вобласць. Кн. 1 / рэдкал.: У. Андрыевіч і інш. — Мн.: БелЭн, 2015. ISBN 978-985-11-0839-4 С. 556—557.
 
[[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Беларусі]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Дайнава_(рэгіён)"