Швейцарскі паход Суворава: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Новая старонка: {{вызнч|1=Швейцарскі паход Суворава}} (10(21).9 — 27.9(8.10).1799): пераход расійскага войска пад началам ... |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
{{вызнч|1=Швейцарскі паход Суворава}} (10(21).9 — 27.9(8.10).1799): пераход расійскага войска пад началам [[А. В. Сувораў|Суворава]] з Паўночнай Італіі праз Альпы ў Швейцарыю ў час [[вайна 2-й кааліцыі з Францыяй|вайны 2-й кааліцыі з Францыяй]] ([[1798]] — [[1802]]).
Пераход скончыўся вымушаным адступленнем войска Суворава
== Кампанія ==▼
Пасля ачышчэння Паўночнай Італіі ад французскіх войскаў, войска Суворава (21,5 тыс.ч., у т.л. 4,5 тыс. аўстрыйскага войска)<ref name="fn1">Паводле ВЭС-83.</ref> было скіраванае ў Швейцарыю<ref name="fn2">Адзначаецца, прынамсі, у расійскіх і савецкіх крыніцах, што больш перспектыўны варыянт наступлення ў Паўднёвую Францыю быў адкінуты пад націскам саюзнікаў (гл. Другая вайна кааліцыі — пасля кампаніі ў Паўночнай Італіі).</ref>. Там планавалася злучыцца з рас. корпусам А. М. Рымскага-Корсакава (24 тыс.ч.) і з аўстрыйскім войскам, пасля чаго наступаць на Францыю. Аднак аўстрыйскае камандаванне пакінула ў Швейцарыі толькі частку свайго войска (23 тыс.ч.), што стварыла для саюзных сіл у Швейцарыі небяспеку разбіцця па частках франц. арміяй А. Масены (84 тыс.ч.). З гэтай прычыны Сувораў пастанавіў прарывацца ў Швейцарыю найкарацейшым шляхам праз Альпы. Яго армія авалодала перавалам Сен-Готард і перайшла Чортаў мост. Аднак тымчасам корпус Рымскага-Корсакава быў разбіты ў [[Цурыхская бітва, 1799|Цурыхскай бітве]]. Сувораў, падыйшоўшы да Люцэрнскага возера, дзе ўсе сродкі пераправы былі забраныя праціўнікам, і атрымаўшы весткі пра Цурыхскае паражэнне, быў вымушаны павярнуць на ўсход. Ва ўмовах 3-разовай колькаснай перавагі праціўніка, з абмежаванай колькасцю боепрыпасаў і харчавання, армія Суворава з баямі пераадолела некалькі перавалаў і неразбітае выйшла на тэрыторыю Аўстрыі.
▲== Кампанія ==
[[Выява:Suvorov na vershine Sen-Gotarda.jpg|thumb|183px|left|[[Адольф Іосіфавіч Шарлемань|А. І. Шарлемань]]. «Фельдмаршал Сувораў на вяршыні Сен-Гатарда 13 сенября 1799 года»]]
Рускія войскі за шэсць сутак прайшлі 150 км ад [[Алессандрыя|Алессандрыі]] да [[Таверна]]. Па прыбыцці ў Таверна, выявілася, што аўстрыйцы ў парушэнні дасягнутых дамоўленасцяў даставіць туды 1429 мулаў, неабходных для перавозкі правіянта і артылерыі, не зрабілі гэтага. Паміж тым, сваю артылерыю і абозы рускае войска адправіла іншым шляхам. Мулы былі дастаўлены толькі праз 4 дня і ўсяго 650 штук. Аўстрыйскія афіцэры далі таксама няправільныя звесткі аб колькасці французскага войска (амаль на траціну яе пераменшыўшы) і аб тапаграфіі маршруту (сцвярджаючы, што ўздоўж Люцэрнскага возера ідзе пешаходная сцяжынка, якой насамрэч не было.
[[11 верасня|31 жніўня (11 верасня)]] рускія войскі, нарэшце, выступілі. Пачаўся гераічны [[Швейцарскі паход Суворава]] [[1799]] года, які стаў буйным дасягненнем ваеннага мастацтвы. Першым буйным сутыкненнем з французамі стаў штурм перавала [[Сен-Гатард]], які адкрываў шлях у Швейцарыю. Узяўшы вёскі Урзерн і Госпіталь, рускія войскі пачалі штурм раніцай [[24 верасня|13 (24) верасня]]. З вялікай цяжкасцю з трэцяга прыступу перавал быў узяты. 14 (25) верасня рускія войскі, злучыўшыся ў адзін атрад зрушыліся да Швіцу, дзе на шляху ізноў неабходна было штурмаваць французскія ўмацаванні ў выключна цяжкіх умовах: у раёне Чортава маста, які быў перакінуты праз цясніну, па якой цякла рака Рэйс. Да маста выходзіў вузкі тунэль, прабіты ў вялізных практычна стромых уцёсах. [[Выява:ChertovMost.jpg|thumb|195px|right|Пераход Суворава праз Чортаў мост. Мастак [[Аляксандр Еўстаф'евич Кацэбу|А. Е. Коцебу]]]]Абыйдучы па дне цясніны французаў, рускія войскі здолелі адкінуць іх ад выхаду з тунэлю і бой завязаўся ўжо за сам [[Чортаў мост]]. З цяжкасцю яго атрымалася ўзяць, не дапусціўшы разбурэння. З баямі і цяжкай барацьбой з неспрыяльнымі прыроднымі ўмовамі войска рушыла далей. Найболей цяжкім выпрабаваннем на Сен-Гатардскай дарозе быў пераход праз найболей высокую і стромкую заснежаную гару Бінтнерберг, супраць і пасярэдзіне вадаспаду. Пры пераходзе загінула мноства рускіх салдат. Нарэшце, пяройдучы праз гару і ўступіўшы ў Альтдорф Сувораў выявіў адсутнасць дарогі ўздоўж Люцернского азёры, аб якой яму гаварылі аўстрыйцы, што рабіла немагчымым ісці на Швіц.
[[Выява:Suworow-denkmal.jpg|thumb|left|193px|Помнік Сувораву ў швейцарскіх Альпах]] Паміж тым пачаў канчацца правіянт, у Фірвальштэдскага возера канцэнтраваліся французскія войскі, і Сувораў прыняў рашэнне накіраваць сваю армію праз магутны горны хрыбет Расшток і, пяройдучы праз яго, выйсці ў Мутэнскую даліну, а адтуль ісці на Швіц. Падчас гэтага найцяжкага пераходу Сувораў (якому ўжо было больш за 70 гадоў) цяжка захварэў. Пераход праз Расшток заняў 12 гадзін. Спусціўшыся да вёскі Мутэн, якая была занята французамі, рускія пачалі яе штурм, што стала поўнай нечаканасцю для французаў. Да вечара [[30 верасня|19 (30) верасня]] усе сувораўскія войскі засяродзіліся ў Мутэнскай даліне і тут даведаліся аб поўным разгроме корпуса Рымскага-Корсакова, на дапамогу якому яны спяшаліся. Сувораўскія войскі апынуліся блакаванымі французамі.
Рускае войска здолела прадзерціся праз французскія пазіцыі і з баямі рушыла наперад праз заснежаныя горы і перавалы. Ужо практычна не засталося правіянта і патронаў, вопратка і абутак знасілася, шматлікія салдаты і афіцэры былі босы. Пасля таго, як апошняя аўстрыйская брыгада пакінула рускіх (у Гларысе) генералітэт рускага войска прыняў рашэнне прабівацца праз хрыбет Панкіс (Рынгенкопф) у даліну ракі Рэйн на злучэнне з астаткамі корпуса Рымскага-Корсакова. Гэта быў апошні і адзін з найболей цяжкіх пераходаў. Былі скінутыя ў прорву ўсе гарматы, страчана каля 300 мулаў. Французы напалі на ар'егард рускага войска, але, нават маючы запас куль і артылерыю, былі адкінутыя рускімі ў штыкавой атацы. Апошнім выпрабаваннем быў спуск з гары Панкіс (адлюстраваны на карціне Сурыкава «Пераход Суворава праз Альпы»). У пачатку кастрычніка [[1799]] года прыбыццём да автрийскому гораду Фельдкірху Швейцарскі паход Суворава завяршыўся.
За гэты беспрэцэндэнтны па цяжкасцях і гераічнасці паход Сувораў быў удастоены вышэйшага воінскага звання [[генералісімус]]а, стаўшы чацвёртым генералісімусам у Расіі.
{{зноскі}}
{{літ
|{{крыніцы/ВЭС-83}} і інш.
}}
| |||