Публій Карнелій Тацыт: Розніца паміж версіямі

 

=== Тацыт пра хрысціянства ===

 

У кнізе XV «Аналаў» Тацыт надае адзін абзац апісанню пераследаў і пакаранняў смерцю хрысціянаў пры [[Нерон]]е. Ужо ў час [[Вялікі пажар Рыма|Вялікага пажару Рыма]] ў 64 годзе імператар пачаў шукаць вінаватых, і ў якасці ахвярных казлоў яго выбар упаў на хрысціян Рыма.

У канцы XIX стагоддзя ў вывучэнні гісторыі рэлігіі склаліся два кірункі — {{нп3|Міфалагічная школа|міфалагічны|ru|Мифологическая школа}} і гістарычны. Навукоўцы, якія працавалі пад уплывам міфалагічнай школы, адмаўлялі гістарычнасць Ісуса, а сведчанні пра яго і хрысціянаў у рымскіх аўтараў I—II стагоддзяў н. э., зазвычай, лічылі ўстаўкамі сярэднявечных манахаў-перапісчыкаў. У прыватнасці, нямецкі навуковец {{нп3|Артур Дрэўс|Артур Дрэўс|ru|Древс, Артур}} лічыў згадванне Тацытам Хрыста пазнейшай падробкай<ref name=iai.149>''Немировский А. И.'' Германская историография античности // Историография античной истории. Под ред. В. И. Кузищина. — {{М.}}: Высшая школа, 1980. — С. 149</ref>. Аднак высновы міфалагічнай школы былі падвергнуты крытыцы, і да 1940-га года яна галоўным чынам страціла ўплыў у заходняй гістарыяграфіі<ref>Нехристианские свидетельства о Христе // ''Мень А.'' Библиологический словарь. В трёх томах. — {{М.}}: Фонд имени Александра Меня, 2002.</ref>. У савецкай гістарычнай навуцы ўяўленні, падобныя з высновамі міфалагічнай школы, захоўвалі ўплыў і пазней, да ўвядзенння ў зварот {{нп3|Кумранские рукапісы|Кумранских рукапісаў|ru|Кумранские рукописи}}.

 

 

Навукоўцы, якія працавалі ў рамках гістарычнай школы, паспрабавалі выняць максімум інфармацыі з параўнальна невялікага пасажу Тацыта. Гэта стала магчымым у выніку доваду арыгінальнасці гэтага фрагмента Тацыта; у сучаснай гістарыяграфіі прынята лічыць аповед рымскага гісторыка праўдзівым<ref name=rmartin.182>''Martin R. H.'' Tacitus. — Berkeley: University of California Press, 1981. — P. 182</ref><ref name=vv.44 />. У 1902 годзе філолаг Георг Андрэсен выказаў дапушчэнн, што ў арыгінале рукапісу «Медыцэйская II» — адзіным, у якой захаваўся гэты фрагмент — слова, што пазначае хрысціянаў, спрадвечна было напісана па-іншаму, а потым выпраўлена. Паводле яго назіранняў, паміж літарамі ''i'' і ''s'' у слове ''christianos'' знаходзіцца незвычайна вялікі разрыў (гл. справа), што нехарактэрна для сярэднявечных перапісчыкаў — яны імкнуліся эканоміць дарагі пергамент. Пазней з дапамогай вывучэння арыгінала манускрыпта пад ультрафіялетавымі праменямі было ўсталявана, што спачатку ў рукапісы было напісана ''chrestianos'', але потым літару ''e'' выправілі на ''i''. Пры гэтым імя самага Хрыста ў манускрыпце адназначна паказана як ''Christus''<ref name=vv.44 />. Сучасныя выданні тэксту Тацыта і даследаванні звычайна паўтараюць арыгінальнае чытанне рукапіса (''chrestianos'', але ''Christus'')<ref name=vv.43>''Van Voorst R.'' Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence. — Grand Rapids: Wm. B. Eerdemans, 2000. — P. 43</ref>. Прычына розначытання застаецца нявысветленай.