Публій Карнелій Тацыт: Розніца паміж версіямі

== Біяграфія ==

 

 

Сапраўднае першае імя ({{нп3|Рымскія імёны|прэномен|ru|Римские имена}}) Тацыта дакладна невядомае. Сучаснікі звалі яго проста Карнеліем (па номену) ці Тацытам (па [[Рымскія імёны|кагномену]]). У [[V стагоддзе|V стагоддзі]] {{нп3|Сідоній Апалінарый|Сідоній Апалінарый|ru|Сидоний Аполлинарий}} памянуў яго пад імем Гай, але сярэднявечныя рукапісы яго складанняў падпісаны імем Публій<ref name=irl.242 />. У сучаснай гістарыяграфіі яго часта завуць Публіем<ref name=irl.242 />.

Яго продкі, хутчэй усяго, паходзілі з Італіі ці Паўднёвай Францыі. [[Рымскія імёны|Кагномен]] «Тацыт» характэрны для прынцыпаў утварэння імёнаў у лацінскай мове<ref name=syme.798 />. Ён паходзіць ад дзеяслова ''taceō'' — маўчаць, быць ціхім<ref>''de Vaan M.'' Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. — Leiden—Boston: Brill, 2008. — P. 604—605</ref>. Найболей часта кагномен «Тацыт» сустракаецца ў Цызальпійскай і Нарбонскай Галіі<ref name=knabe.60 /><ref name=patriaoftacitus.145>''Gordon M. L.'' The Patria of Tacitus // The Journal of Roman Studies. — Vol. 26, Part 2 (1936). — P. 145</ref>, таму цалкам імаверныя кельцкія карані сямейства<ref name=patriaoftacitus.150>''Gordon M. L.'' The Patria of Tacitus // The Journal of Roman Studies. — Vol. 26, Part 2 (1936). — P. 150</ref>. Нягледзячы на сведчанне Плінія пра тое, што Карнеліі Тацыты былі [[Вершнікі, Старажытны Рым|вершнікамі]] (прадстаўнікамі [[Плебс|плебейскіх]] галін роду {{нп3|Карнеліі|Карнеліяў|ru|Корнелии}}), існуе версія, што насамрэч ён паходзіў з [[Патрыцыі|патрыцыянскай]] галіны Карнеліяў<ref name=syme.797>''Syme R.'' Tacitus. Vol. 2. — Oxford, 1958. — P. 797</ref>. Некаторыя навукоўцы мяркуюць, што Тацыты былі нашчадкамі [[вольнаадпушчанік]]аў і, магчыма, паходзілі ад некага з дзесяці тысяч рабоў, якім дараваў волю [[Луцый Карнелій Сула]]<ref name=patriaoftacitus.145 />. Але ў сучаснай гістарыяграфіі больш пашырана думка, што продкі Тацыта атрымалі рымскае грамадзянства прыкладна за сто-дзвесце гадоў да яго нараджэння пры падтрымцы нейкага рымскага магістрата Карнелія<ref name=lifeanddeath.233to234>''Birley A. R.'' The Life and Death of Cornelius Tacitus // Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. — Bd. 49, H. 2 (2nd Qtr., 2000). — P. 233—234</ref>.

 

 

На падставе аналізу дэталёвых апісанняў гісторыкам розных правінцый Рымскай імперыі Г. С. Кнабе выказаў дапушчэнне, што можна пазнаць раёны, дзе ён рос. Паводле яго думкі, імі былі Белгіка, [[Ніжняя Германія, рымская правінцыя|Ніжняя Германія]], паўночна-усходняя частка [[Нарбонская Галія|Нарбонскай Галіі]] і даліна ракі [[Рака По|По]]<ref name=knabe.57>{{Knabe.tac}} 57</ref>. Р. Сайм, зрэшты, паказвае на тое, што падрабязнае апісанне Тацытам асаблівасцей правінцыйнай геаграфіі было вынікам выкарыстання добрых крыніц<ref name=syme.806>''Syme R.'' Tacitus. Vol. 2. — Oxford, 1958. — P. 806</ref>. Калі памянёны Плініем Карнелій Тацыт — бацька гісторыка і пракуратар правінцыі, то яго дзяцінства павінна было прайсці ў горадзе Аўгуста Трэвераў ({{lang-la|Augusta Treverorum}}; сучасны [[Горад Трыр|Трыр]] ці ў калоніі Клаўдыя алтара Агрыпіны ({{lang-la|Colonia Claudia Ara Agrippinensium}}; сучасны [[Горад Кёльн|Кёльн]]<ref name=knabe.58>{{Knabe.tac}} 58</ref><ref name=syme.614>''Syme R.'' Tacitus. Vol. 2. — Oxford, 1958. — P. 614</ref>.

{{main|Агрыкала, Тацыт}}

 

 

У [[98]] годзе Тацыт напісаў біяграфію свайго цесця [[Гней Юлій Агрыкала|Гнея Юлія Агрыкалы]] з акцэнтам на яго ваенных кампаніях на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] — «''De vita et moribus Iulii Agricolae''». У наш час «Агрыкала» часцей усяго лічыцца першым творам Тацыта<ref name=knabe.108>{{Knabe.tac}} 108</ref><ref name=bir.>''Birley A. R.'' The Agricola // The Cambridge Companion to Tacitus. Ed. by A. J. Woodman. — Cambridge, 2009. — P. 48</ref> і датуецца 98 годам<ref name=cct.31>''Woodman A. J.'' Tacitus and the contemporary scene // The Cambridge Companion to Tacitus. Ed. by A. J. Woodman. — Cambridge, 2009. — P. 31</ref><ref>''Mellor R.'' The Roman Historians. — London—New York: Routledge, 1999. — P. 78</ref>, хоць існуюць і іншыя датаванні<ref name=cv.411 /><ref name=ivl.483>{{Gasp.ivl.1ad}} 483</ref>. Даследчыкі адзначаюць вызначанае падабенства «Агрыкалы» з ''laudatio'' — урачыстымі пахавальнымі прамовамі, якія звычайна прамаўлялі на пахаваннях шляхетных рымлянаў<ref name=knabe.109>{{Knabe.tac}} 109</ref><ref name=mellor.143 />. Магчыма, гэты твор быў напісаны замест пахавальнай прамовы, якую Тацыт не змог прамовіць з-за адсутнасці ў Рыме<ref>''Тронский И. М.'' История античной литературы. — {{Л.}}: Учпедгиз, 1946. — С. 467</ref>.

{{main|Германія, Тацыт}}

 

 

Другім творам Тацыта стала складанне «''De origine, situ, moribus ac populis Germanorum''» («Пра паходжанне, размяшчэнне, норавы і насельніцтва Германіі») — геаграфічны і этнаграфічны нарыс пра жыццё старажытных германцаў і пра размяшчэнне асобных плямён. Гэта праца была напісана неўзабаве пасля «Агрыкалы», у тым жа 98 годзе — на гэта паказвае згадванне пра другое консульства Траяна<ref name=cct.31 /><ref name=sob.253 />. «Германія» ўмоўна падзяляецца на дзве часткі — агульную і адмысловую. У першым радзеле Тацыт апісвае германцаў цаліком, у другім — кожнае племя ў асобнасці<ref name=sob.252 /><ref name=mfa.1200>{{Albrecht.2}} 1200</ref>. Тацыт падрабязна апісвае норавы германцаў, якіх шануе досыць высока (ён піша не толькі пра недахопы германскіх плямён, але і пра іх перавагі ў параўнанні з рымлянамі). Мэта напісання складання незразумелая — або гэта было простае азнаямленне з жыццём паўночных суседзяў, або гісторык пераследаваў нейкую вызначаную мэту (жаданне паўплываць на Траяна і пераканаць яго не пачынаць вайну з ваяўнічымі плямёнамі; указанне на небяспеку, што зыходзіць з поўначы, і гэтак далей)<ref name=sob.253 />.