Цытаплазма: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 14:
13) [[Цэнтрасома]]
]]
'''Цытаплазма''' (ад {{lang-el|κύτος}} «клетка» і {{lang-el2|πλάσμα}} «змесціва») — вадкае змесціва [[клетка|клеткі]] ([[цэля|цэлі]]).
 
Яна складаецца пераважна з [[вада|вады]], у якой раствораны розныя арганічныя і неарганічныя рэчывы. Уключае ў сябе [[гіялаплазма|гіялаплазму]] — асноўнае празрыстае рэчыва цытаплазмы, у ёй знаходзяцца абавязковыя клеткавыя кампаненты — арганелы, а таксама розныя непастаянныя структуры — ўключэнні. Паколькі яна змяшчае шмат арганічных рэчываў, цытаплазма больш густая і вязкая, чым вада.
 
Без удзелу цытаплазмы немагчымы ніякія працэсы жыццядзейнасці ў клетцы. Яна акружае [[клетачнае ядро|ядро]] і арганоіды і запаўняе ўсю прастору ўнутры клеткі. Гэта забяспечвае магчымасць перамяшчэння ў клетцы розных рэчываў, якія паступаюць у яе з навакольнага асяроддзя або ўтвараюцца ў самой клетцы. Працяканне хімічных рэакцый магчыма менавіта таму, што рэчывы знаходзяцца ў цытаплазме ў раствораным стане. Таму цытаплазму называюць унутраным асяроддзем клеткі. Яе галоўная функцыя — гэта забеспячэнне ўмоў для працякання асноўных працэсаў жыццядзейнасці клеткі.
асяроддзя або ўтвараюцца ў самой клетцы. Працяканне хімічных рэакцый магчыма менавіта таму, што рэчывы знаходзяцца ў цытаплазме ў раствораным стане. Таму цытаплазму называюць унутраным асяроддзем клеткі. Яе галоўная функцыя — гэта забеспячэнне ўмоў для працякання асноўных працэсаў жыццядзейнасці клеткі.
 
У склад цытаплазмы ўваходзяць усе віды арганічных і неарганічных рэчываў. У ёй прысутнічаюць таксама нерастваральныя адходы абменных працэсаў і запасныя пажыўныя рэчывы. Аднак асноўнае рэчыва цытаплазмы — [[вада]].
 
Гіялаплазма — нутраное асяроддзе цэлі. Гэта складаная калоідная сістэма з улучанымі ў яе біяпалімерамі ([[бялкі|бялкамі]], нуклеінавымі кіслямі, поліцукрыдамі), здольная пераходзіць з золепадобнага (вадкага) стану ў гелепадобны і зваротна. У склад гіялаплазмы ўваходзяць галоўным чынам розныя глабулярныя бялкі, ферменты метабалізму цукраў, амінакісляў, ліпідаў, транспартньш РНК. У гіялаплазме вольныя рыбасомы сінтэзуюць бялкі, неабходныя для ўласных цэлевых патрэб.
 
Арганелы — абавязковыя для ўсіх цэляў мікраструктуры, якія прысутнічаюць пастаянна і выконваюць жыццёва важныя функцыі. Іх падзяляюць на мембранавыя ([[мітахондрыі]], [[эндаплазматычная сетка]], [[апарат Голвджы]], [[лізасомы]]), і немембранавыя арганелы ([[рыбасомы]] і палісомы, мікратрубачкі, цэнтрыолі і [[храмасомы]]).
 
== Літаратура ==
* Біялогія: вучэб. дапам. для 7-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / В. М. Ціхаміраў [і інш.]; пад рэд. В. М. Ціхамірава; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — Мн.: Нар. асвета, 2010. — 199 с. : іл. ISBN 978-985-03-1340-9
* [[Арцішэўскі А. А.]] Гісталогія з асновамі цыталогіі і эмбрыялогіі: Падручнік. — Мн.: Тэхналогія, 2000. — 311 с. іл. ISBN 985-458-026-1.
 
{{Арганелы}}