Хрысціянства: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др вікіфікацыя, арфаграфія |
др афармленне |
||
Радок 24:
{{main|Гісторыя хрысціянства}}
=== Ранняе хрысціянства ===
[[Выява:Inside of Saint Ananias.jpg|thumb|230px|left|{{нп4|Дом Святога Ананіі|Капліца Святога Ананіі|en|House of Saint Ananias}} ў [[Дамаск]]у ([[Сірыя]]), ранні прыклад хрысціянскага малітоўнага дома; пабудавана ў 1 ст. н.э.]]
[[Выява:Ephesus IchthysCrop.jpg|thumb|230px|right|Ранні кругавы сімвал [[Іхтыс]], утвораны спалучэннем грэчаскіх літар [[ΙΧΘΥΣ]] у коле. [[Горад Эфес|Эфес]], [[Малая Азія]].]]
Хрысціянства зарадзілася ў I ст. на іўдзейскіх землях у кантэксце месіянскіх рухаў іўдаізму. Ужо ў часы [[Нерон]]а хрысціянства было вядома ў многіх правінцыях [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]].
Карані хрысціянскага веравучэння звязаныя з [[іўдаізм]]ам і вучэннем [[Стары запавет|Старога запавету]] (у іўдаізме — [[Танах]]). Паводле [[Евангелле|евангелляў]] і царкоўнага падання, Ісус (Іешуа) выхоўваўся як іўдзей, выконваў [[Тора|Тору]], наведваў сінагогу ў
Згодна з новазапаветным тэкстам Дзеянні апосталаў ([[Дзеян]].11:26), назоўнік ''«Χριστιανοί»'' — хрысціяне, прыхільнікі (або паслядоўнікі) Хрыста, упершыню ўвайшоў ва ўжытак для абазначэння прыхільнікаў новай веры ў сірыйска-эліністычным горадзе [[Антыёхія]] ў I стагоддзі.
Радок 32 ⟶ 35:
Першапачаткова хрысціянства распаўсюджвалася ў асяроддзі яўрэйскай [[Палесціна|Палесціны]] і міжземнаморскай дыяспары, але, ужо з першых дзесяцігоддзяў, дзякуючы пропаведзям апостала [[Павел, апостал|Паўла]] яно набывала ўсё больш паслядоўнікаў сярод іншых народаў («язычнікаў»). Да V стагоддзя распаўсюджванне хрысціянства адбывалася галоўным чынам у геаграфічных межах [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]], а таксама ў сферы яе культурнага ўплыву ([[Арменія]], усх. [[Сірыя]], [[Эфіопія]]), у наступным (у асноўным у 2-ой палавіне 1-га тысячагоддзя) — сярод германскіх і славянскіх народаў, пазней (да XIII—XIV стст.) — таксама сярод балтыйскіх і фінскіх народаў. У новы і навейшы час распаўсюджванне хрысціянства па-за Еўропай адбывалася за кошт каланіяльнай экспансіі і дзейнасці місіянераў.
=== Перыяд Усяленскіх сабораў ===
[[Выява:Nicaea icon.jpg|thumb|200px|left|[[Канстанцін I Вялікі|Імператар Канстанцін]] і айцы [[Першы Нікейскі сабор|Першага Нікейскага сабора]] ([[325]] год) трымаюць [[Нікейскі сімвал веры]] 381 года. [[Ікона]].]]
У [[312]] годзе імператар [[Канстанцін Вялікі]] спыніў праследаванні хрысціянства, а пазней сам прыняў хрысціянскую веру і фактычна зрабіў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] хрысціянскай дзяржавай застаецца [[Візантыя]], таксама хрысціянства прымаюць правадыры [[варвары|варварскіх]] дзяржаў, што ўзніклі на руінах [[Заходняя Рымская імперыя|Заходняй Рымскай імперыі]]. Пад канец 1-га тысячагоддзя хрысцяцца славянскія і скандынаўскія народы, і такім чынам уся Еўропа робіцца хрысціянскай.
Дагматыка хрысціянскай Царквы дакладна фармулявалася і зацвярджалася на [[Сусветныя саборы|Сусветных саборах]] ([[4 стагоддзе|IV]]—[[8 стагоддзе|VIII]] стагоддзі). На іх былі асуджаны разнастайныя [[ерась|ерасі]], што ўзнікалі ў Царкве ў тыя часы, прыняты [[Сімвал веры]] і дадатковыя дагматычныя і кананічныя азначэнні. Не прыняўшы саборных вырашэнняў, ад сусветнай царквы адпалі [[нестарыянства|нестарыяне]], [[Армянская Апостальская царква|Армянская]] і [[Копцкая царква|Копцкая]] цэрквы і некаторыя іншыя абшчыны
=== Раскол царквы ===
У [[16 стагоддзе|XVI стагоддзі]] ў каталіцкіх краінах пачынаецца [[рэфармацыя|рэфармацыйны рух]], які абвяшчаў Біблію адзінай крыніцай веравучэння і адмаўляў неабходнасць Царквы для выратавання душы. Узніклі і ўступілі ў барацьбу з каталіцтвам такія плыні, як [[англіканства]], [[лютэранства]], [[кальвінізм]], [[гусіцтва]]. У наступныя стагоддзі ад вялікіх пратэстанцкіх канфесій аддзялілася незлічоная колькасць дробных суполак са сваімі веравучэннямі: [[метадызм|метадысты]], [[баптызм|баптысты]], розныя [[евангелізм|евангелічныя]] і [[пяцідзясятніцтва|пяцідзясятніцкія]] суполкі і гэтак далей. У другой палове [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]] ўзніклі філасофскія плыні і рэлігійныя суполкі (так званае «[[ліберальнае хрысціянства]]») і нават таталітарныя [[секта|секты]] (такія, як «[[Царква Хрыста, секта|Царква Хрыста]]»), адэпты якіх называюць сябе хрысціянамі, хаця іх ідэалогія і практыка не мае нічога агульнага з вучэннем Хрыста. Усходнія цэрквы пазбеглі дагматычных расколаў, хаця, напрыклад, у гісторыі [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквы]] мелі месца расколы па кананічных ([[17 стагоддзе|XVII стагоддзе]]) і палітычных ([[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]) матывах.▼
[[Выява:CouncilofClermont.jpg|thumb|200px|Папа [[Урбан II]] на [[Клермонскі сабор|Клермонскім саборы]], дзе быў абвешчаны [[Першы крыжовы паход]].]]
У [[1054]] годзе адбыўся [[Раскол хрысціянскай царквы 1054 года|Вялікі раскол]] паміж усходняй і заходняй часткамі Царквы, які быў выкліканы як непагадненнямі ў дагматыцы, так і прычынамі палітычнага характару. Заходняя царква прыняла назву [[каталіцтва|Каталіцкай]], усходняя — [[Праваслаўе|Праваслаўнай]]. Раскол канчаткова замацаваўся пасля ўзяцця [[крыжакі|крыжакамі]] [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]] ў [[1204]] годзе. У [[1596]] годзе была заключана [[Берасцейская унія]], паводле якой істотная частка праваслаўных [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] перайшла пад юрысдыкцыю [[Рымскі папа|Рымскага папы]], утварыўшы [[уніяцтва|Грэка-каталіцкую (уніяцкую) царкву]].
=== Рэфармацыя ===
[[Выява:95Thesen.jpg|thumb|200px|[[95 тэзісаў]] [[Марцін Лютэр|Марціна Лютэра]], з якіх у 1517 годзе пачалася [[Рэфармацыя]].]]
▲У [[16 стагоддзе|XVI стагоддзі]] ў каталіцкіх краінах пачынаецца [[рэфармацыя|рэфармацыйны рух]], які абвяшчаў Біблію адзінай крыніцай веравучэння і адмаўляў неабходнасць Царквы для выратавання душы. Узніклі і ўступілі ў барацьбу з каталіцтвам такія плыні, як [[англіканства]], [[лютэранства]], [[кальвінізм]], [[гусіцтва]]. У наступныя стагоддзі ад вялікіх пратэстанцкіх канфесій аддзялілася незлічоная колькасць дробных суполак са сваімі веравучэннямі: [[метадызм|метадысты]], [[баптызм|баптысты]], розныя [[евангелізм|евангелічныя]] і [[пяцідзясятніцтва|пяцідзясятніцкія]] суполкі і гэтак далей
=== Новы і навейшы час ===
У другой палове [[20 стагоддзе|XX стагоддзя]] ўзніклі філасофскія плыні і рэлігійныя суполкі (так званае «[[ліберальнае хрысціянства]]») і нават таталітарныя [[секта|секты]] (такія, як «[[Царква Хрыста, секта|Царква Хрыста]]»), адэпты якіх называюць сябе хрысціянамі, хаця іх ідэалогія і практыка не мае нічога агульнага з вучэннем Хрыста. Усходнія цэрквы пазбеглі дагматычных расколаў, хаця, напрыклад, у гісторыі [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквы]] мелі месца расколы па кананічных ([[17 стагоддзе|XVII стагоддзе]]) і палітычных ([[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]) матывах.
== Колькасць хрысціян ==
Радок 110 ⟶ 124:
== Гл. таксама ==
* [[Гісторыя хрысціянства]]
* [[Галіны хрысціянства]]
* [[Эклезіялогія]]
== Зноскі ==
{{Заўвагі|2}}
== Літаратура ==
* Хрысціянства // {{Крыніцы/БелЭн|17к}} С. 69—70.
* {{ВТ-ЭСБЕ|Христианство|Зелинский Ф. Ф., Мелиоранский Б. М.}}
* Карташев А. В. [http://www.magister.msk.ru/library/bible/history/kartsh01.htm Вселенские Соборы]. — М., 1994.
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Christianity|выгляд=міні}}
{{Сімвалы веры}}
{{Хрысціянскія таінствы}}
[[Катэгорыя:Хрысціянства|*]]
| |||