|
|страты2 = {{formatnum:каля 30 000}}|}}
'''ітваБітва пад Манцыкертам (1071)''' — бітва між войскамі [[Візантыйская імперыя|Візантыйскай імперыі]] і [[сельджукскія туркі|сельджукскіх туркаў]] [[19 жніўня]] [[1071]] каля г. [[горад Манзікерт|Манзікерт]] ([[Арменія]]). Скончылася поўнай перамогай сельджуцкіхсельджукскіх туркаў і мела вялікія і трывалыя геапалітычныя наступствы.
== Перад падзеямі ==
У 1050-х [[сельджуцкіясельджукскія туркі]] падпарадкавалі сабе [[Персія|Персію]], у канцы 1060-х пачалі экспансію ў візантыйскую правінцыю [[Анатолія]] і пагражалі [[Арменія|Арменіі]]. У [[1068]] і [[1069]] візантыйскі імператар [[Раман IV]], кампетэнтны генерал, правёў ваенныя кампаніі супраць сельджукаў і меў пэўны поспех (ачысціў [[Заходняя Кападокія|Заходнюю Кападокію]], перамога пры Себастыі, параза пры Хілаце). У пач. [[1071]] сельджуцкісельджукскі султан [[Алп-Арслан]] напаў на некалькі пагранічных візантыйскіх гарадоў, захапіў крэпасці [[МанзікертМанцыкерт]] і [[Аргіс]].
Імператар Раман сабраў войска ў [[Эрзерум]]е, каля 130 км ад МанзікертуМанцыкерту, з намерам захапіць яго і суседні [[Хілат]], каб выкарыстаць іх як базы для дзеянняў супраць Персіі. Султан Алп Аслан-Арслан адразу ж павярнуў сваё войска з [[Алепа]] ([[Сірыя]]) ў [[Арменія|Арменію]].
У сяр.сярэдзіне жніўня [[1071]] года перадавыя атрады сельджукаў сустрэліся і ўступілі ў сутычкі з галоўнай візантыйскай арміяй. Тымчасам, імператар Раман забраў Манзікерт у туркаў і, даведаўшыся, што з'явіліся перадавыя атрады султана Алп Аслана-Арслана, скіраваў ім напярэймы куманскую цяжкую кавалерыю. Туркі, апынуўшыся ў меншасці, адступілі (незразумела, ці наўмысна, ці сапраўды), візантыйскія войскі кінуліся ў пагоню, але турэцкія лёгкія конныя лучнікі раптоўна контратакавалі, захапілі ў палон камандзіра візантыйскай конніцы, рэшткі візантыйскіх войскаў адступілі ў бязладдзі.
Калі з'явіліся галоўныя візантыйскія сілы (18.8.1071), турэцкія войскі зніклі. Візантыйскія войскі вярнуліся ў табар, тымчасам і турэцкае войска ўначы вярнулася і расклала свой табар у 5 км адтуль. Раніцаю султан Алп Аслан-Арслан убачыў, што візантыйскае войска значна большае за яго, і паслаў мірнае пасольства да імператара Рамана. Але Раман наадрэз адмовіў, лічачы неабходным ушчэнт разбіць войска туркаў і адразу развязаць, такім чынам, праблему турэцкай экспансіі.
== Сілы бакоў ==
У [[Эрзерум]]е было сабрана каля 30 тыс. чал. візантыйскага войска. Не ўсё яно было прыведзена да МанзікертуМанцыкерту. Лічбы ў 200 — 400 тыс. чал., якія падаюцца ў крыніцах мусульманскага паходжання, відавочна перабольшаныя.
== Бітва ==
[[Выява:Byzantium vs Seljuk c 1071.PNG|thumb|left|300 px|Манеўры візантыйскай (чырвоны) і сельджуцкай (зялёны) армій]]
Апоўдні імператар Раман рушыў сваё войска на туркаў шырокім фронтам, з моцным ар'ергардам. У першай лініі стаялі цяжкая кавалерыя, сабраная з розных фемаў, Раман сам камандаваў першай лініяй з яе цэнтру. Другая лінія складалася з найманай кавалерыі з Германіі, нарманаў з Італіі, розных войскаў з усходніх межаў. Другой лініяй камандаваў [[Андронік Дука]]. Лёгкай пяхоты ў візантыйскай арміі амаль не было, бо яна была пакінута на аблогах. Немень лучнікаў, якія падтрымлівалі б кавалерыю, парушала адзін з галоўных [[Візантыйскія каноны вайны|візантыйскіх канонаў вайны]] супраць стэпавых конных войскаў.
Перад лічэбнай перавагай цяжкой кавалерыі, турэцкі цэнтр адсутпіў, лёгка захоўваючы дыстанцыю. У сваю чаргу, турэцкія флангі густа абстрэльвалі візантыйскія флангі з лукаў, прычыняючы малую шкоду коннікам у засцерагальным узбраенні, але значную шкоду іх коням.
Візантыйскі наступ працягваўся некалькі гадзін, быў заняты пакінуты турэцкі табар. Набліжаўся вечар, і імператар Раман загадаў стомленаму войску павярнуцца і рухацца ў свой табар. Крылы візантыйскага войска не атрымалі гэтага загаду ў час, а атрымаўшы, не здолелі захаваць цеснага шыхту, у лініі ўтварыліся праломы, на якія хутка скіравалі свае атакі турэцкія конныя лучнікі. Тады імператар Раман загадаў войску павярнуцца ізноў, адагнаць лучнікаў. Але другая лінія не паслухалася загаду, не спынілася. АндронікасАндронік ДукасДука нават кінуў чутку, што імператар Раман забіты і павёў другую лінію назад у табар, пакідаючы каля паловы візантыйскага войска і імператара Рамана ў полі.
Пасля наступлення цемры, туркі скарысталі знікненне візантыйскага рэзерву і атачылі візантыйскае войска, якое заставалася на полі. Аточанае правае крыло візантыйскага войска спрабавала біцца на два бакі і было пастраляна. Левае крыло, адрэзанае ад цэнтру, білася добра, але ўрэшце было зломлена. Тады турэцкае войска засяродзіла свой ціск на візантыйскім цэнтры, які, урэшце, таксама быў зможаны. Тут быў палонены імператар Раман, якога бараніла яго варажская гвардыя. Рэшта візантыйскіх сіл уцякла з поля, а туркі гналіся і выбівалі ўцекачоў на працягу ўсяеўсёй ночы. Да раніцы 20.8.1071, аснова прафесійных войскаў Візантыі была знішчана.
== Пасля бітвы ==
== Пасля падзей ==
Параза пад МанзікертамМанцыкертам азначыла канец традыцыйнай візантыйскай арганізацыі войска. Амаль палова ўсяго войска Візантыі была знішчана. Досыць хутка ў заняпад пайшлі ўсходнія фемы і тагматы, прымусіўшы наступных імператараў усё болей палягаць на сілах наймітаў.
Палітычна, параза пад МанзікертамМанцыкертам адкрыла шлях усё новым хвалям экспансіі сельджуцкіх туркаў у Анатолію — традыцыйную крыніцу жывой сілы для войска Візантыі. Большая частка Анатоліі і Леванту былі захоплены, разам з гарадамі Антыёхам, Дамаскам, Іерусалімам. Шмат гарадоў былі разбураны, насельніцтва павернута ў нявольніцтва або этнічна «вычышчана». Візантыйская імперыя засталася практычна безабароннай. Імператар [[Аляксей I Камнін]] звярнуўся да папы [[Урбан II, Папа Рымскі|Урбана II]] па дапамогу з Захаду. Гэты заклік наўпрост прывёў да збору [[Першы крыжовы паход|Першага крыжовага паходу]].
== Гл. таксама ==
|
