Кітайскае пісьмо: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др →Літаратура |
афармленне, дапаўненне з БелЭн |
||
Радок 1:
{{Пісьменнасць
|імя
|тып
|мовы
|дзе ўзнікла
|тэрыторыя
|калі ўзнікла
|перыяд
|напрамак
|знакаў
|статус
|стваральнік
|дакумент
|паходжанне
|нашчадкі
|роднасныя
|унікод
|ISO
|прыклад
|памер
|подпіс
}}
'''Кіта́йскае пісьмо́
Кітайскае пісьмо таксама выкарыстоўваецца ў [[японская мова|японскай]] (kanji — кандзі), радзей у [[карэйская мова|карэйскай]] (hanja — ханча), і ў [[в'етнамская мова|в'етнамскай]] (hán tự — хан ты), а таксама ў іншых мовах. Кітайскія іерогліфы таксама вядомы як сінаграфы, а кітайская пісьменнасць — як [[сінаграфія]]. У кантэксце інтэрнацыяналізацыі, [[пісьменнасць|пісьменнасці]], заснаваныя на кітайскай, называюць CJK ({{lang-en|Chinese, Japanese, Korean}}) або CJKV (з дабаўленнем {{lang-en|Vietnamese}}).
Узрост кітайскай пісьменнасці пастаянна ўдакладняецца. У [[1962]] годзе пры раскопках неалітычнага паселішча [[Цзяху]] на рацэ [[Хуанхэ]] былі выяўлены надпісы на панцырах [[чарапаха|чарапах]], якія нагадваюць па напісанні найстаражытнейшыя кітайскія [[іерогліфы]]. Піктаграмы адносяць да [[4 тысячагоддзе да н.э.|4 тысячагоддзя да н.э.]], гэта значыць што яны старажытнейшыя за [[клінапіс|шумерскую пісьменнасць]]<ref>▼
Кітайскую пісьменнасць звычайна называюць іерагліфічнай або ідэаграфічнай. Яна карэнным чынам адрозніваецца ад [[алфавіт]]най тым, што
== Гісторыя ==
=== Перадгісторыя ===
▲Узрост кітайскай пісьменнасці пастаянна ўдакладняецца. У [[1962]] годзе пры раскопках неалітычнага паселішча [[Цзяху]] на рацэ [[Хуанхэ]] былі выяўлены надпісы на панцырах [[чарапаха|чарапах]], якія нагадваюць па напісанні найстаражытнейшыя кітайскія [[іерогліфы]]. Піктаграмы адносяць да [[4 тысячагоддзе да н.э.|4 тысячагоддзя да н.э.]], гэта значыць, што яны старажытнейшыя за [[клінапіс|шумерскую пісьменнасць]]<ref>
[http://grani.ru/Society/History/m.30949.html Самые древние письмена давали прямую связь с небесами — Грани. Ру]
</ref>. Ранейшы вядомы даследчык кітайскай пісьменнасці [[Тан Лань]] выказваў здагадку, што кітайская іерогліфіка ўзнікла дзесьці 4—5 тысячагоддзяў назад<ref>
Радок 30 ⟶ 37:
</ref>.
=== Гістарычныя звесткі ===
▲Кітайскую пісьменнасць звычайна называюць іерагліфічнай або ідэаграфічнай. Яна карэнным чынам адрозніваецца ад [[алфавіт]]най тым, што кожны знак акрамя гукавога (фанетычнага) значэння мае яшчэ і нейкае сэнсавае значэнне{{fact}}. Кітайскае пісьмо, як і ўвогуле большасць іерагліфічных пісьменнасцей, адметнае велізарнай колькасцю знакаў. У слоўніку Кансі налічваецца каля 47035 кітайскіх іерогліфаў, хоць большасць з іх рэдка ўжываецца і ў звычайных сучасных тэкстах амаль не сустракаецца. Такія рэдкаўжывальныя знакі назапашваліся на працягу гісторыі і ў свой час абазначалі рэчы і паняцці, якія пасля выйшлі з ужытку. Лічыцца, што для таго, каб разумець сучасныя кітайскія тэксты, дастаткова ведаць 3000-4000 найбольш ужывальных іерогліфаў.<ref>Norman, Jerry (2005). «[http://www.askasia.org/teachers/essays/essay.php?no=101 Chinese Writing: Transitions and Transformations]». От 2006-12-11</ref>
Найбольш старажытныя знакі Кітайскага пісьма — «іньскія пісьмёны» (варажбітныя надпісы на бронзе, камянях, касцях, панцырах чарапах; 2-е тыс. да н. э). У 1066—771 да н. э. яны атрымалі развіццё ў выглядзе пісьма «чжоувэнь». У 221 да н. э. пачаўся працэс стандартызацыі іерогліфаў, з'явіліся стылі «вялікіх» («дачжуань») і «малых» («сяочжуань») пячатак, уведзена «дзелавое пісьмо» лішу (спрошчаны варыянт «малых пячатак»), У І ст. н. э. канчаткова сфарміраваўся сучасны стыль напісання іерогліфаў (кайшу — «узорнае пісьмо»). Побач з кайшу выкарыстоўваюць скарочаныя стылі цаошу — «травяное пісьмо» і сіншу — «хадавы скорапіс».
З 1956 у [[КНР]] вядзецца работа па спрашчэнні іерогліфаў. Поўныя абрысы іерогліфаў (фаньціцзы) выкарыстоўваюцца ў [[Сінгапур]]ы, [[Японія|Японіі]] (з японскім складовым пісьмом), [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]] (з карэйскай азбукай) і на [[Тайвань|Тайвані]].
Сярод найстаражытнейшых кітайскіх літаратурных помнікаў «[[Шуцзін]]» («Кніга паданняў», 12—5 ст. да н. э.), «[[Іцзін]]» («Кніга перамен», 12—8 ст. да н. э.) і «[[Шыцзін]]» («Кніга песень», 11—6 ст. да н. э.).
== Зноскі ==
Радок 38 ⟶ 50:
* Кітайскае пісьмо // {{Крыніцы/БелЭн|8к}} С. 310.
* {{кніга |частка=Иероглифическая письменность |аўтар=Завьялова О.И. |спасылка частка= |загаловак=Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т. |выдавецтва=Изд. фирма «Восточная литература» РАН |том=3. Литература. Язык и письменность |старонкі=656—664|месца=М. |год=2008 }}
* ''Солнцев В. М.'' [http://tapemark.narod.ru/les/226a.html Китайское письмо] // Лингвистический энциклопедический словарь. — {{М.}}: «Советская энциклопедия», 1990.
* {{cite book | first = William G. | last = Boltz | year = 1994 | title = The origin and early development of the Chinese writing system | location = New Haven | publisher = American Oriental Society | isbn = 978-0-940490-78-9 | ref= harv }}
* {{cite book | title = Orthography of early Chinese writing: evidence from newly excavated manuscripts | first = Imre | last = Galambos | authorlink = | location = Budapest | publisher = Eötvös Loránd University | year = 2006 | isbn = 978-963-463-811-7 | url = http://shahon.org/wp-content/uploads/2010/02/Galambos-2006-Orthography-of-early-Chinese-writing.pdf }}
| |||