Горкі: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 10:
|шырыня герба =
|шырыня сцяга =
|выява = Belarusian agriculture academy.jpg
|подпіс = Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія
|lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 17|lat_sec =
|lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 59|lon_sec =
Радок 39:
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|насельніцтва =
|крыніца насельніцтва = <ref name="2016-Estimate"/>
|год перапісу = 2016
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
Радок 67 ⟶ 68:
|OpenStreetMap = 242978991
}}
'''Го́ркі''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Horki'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Горацкі раён|Горацкага раёна]], на [[рака Проня|рацэ Проні]]. У 86 км ад [[Магілёў|Магілёва]], 3 км ад чыгуначнай станцыі Пагодзіна на лініі [[Орша]]—[[Крычаў]]. Вузел аўтамабільных дарог на Оршу, Магілёў, [[Чавусы]], [[Мсціслаў]], [[Смаленск]]. Насельніцтва 33 830 чал. (2016)<ref name="2016-Estimate"/>.
{{змест злева}}
== Гісторыя ==
[[Выява:Old Horki, Biełaruś.jpg|thumb|Краявід горада, 19 ст.]]
* [[1544]]: першыя згадкі пра Горкі ў «[[Літоўская метрыка|Літоўскай метрыцы]]», вядомыя як сяло, уладанне князя Друцкага-Горскага.
* [[16 стагоддзе|XVI ст.]]: у складзе [[Віцебскае ваяводства|Віцебскага ваяводства]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]].
Радок 132 ⟶ 134:
== Насельніцтва ==
<div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">
<center><timeline>
ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27
PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15
TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = late
Colors =
id:linegrey2 value:gray(0.9)
id:linegrey value:gray(0.7)
id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8)
id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)
DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:40000
ScaleMajor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey
ScaleMinor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:linegrey2
PlotData =
color:cobar width:15
bar:1888 from:0 till:6331
bar:1900 from:0 till:7990
bar:1970 from:0 till:22000
bar:1991 from:0 till:32600
bar:2004 from:0 till:33900
bar:2009 from:0 till:34300
bar:2016 from:0 till:33830
TextData=
fontsize:10px pos:(10,195)
text:
</timeline></center>
</div>
* '''[[19 стагоддзе|XIX стагоддзе]]'''
** [[1888]] — 6 331 (з іх юдаістаў 3 326).<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/31227/Горки Горки] // {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>
** [[1900]] — 7 990 чал.<ref>[http://www.belarus.by/ru/belarus/territory/gomel/gorki/ г. Горки (Могилевская область)] // Belarus.by</ref>
* '''[[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]'''
** [[1970]] — 22 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/80541/Горки Горки] // Вялікая Савецкая Энцыклапедыя (3 выданне)</ref>
** [[1991]] — 32,6 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/106906 Горки] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref>
* '''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]'''
** [[2004]] — 33,9 тыс. чал.
** [[2006]] — 34,6 тыс. чал.
** [[2008]] — 34,3 тыс. чал.
** [[2009]] — 34,3 тыс. чал.<ref>[http://gorki.mogilev-region.by/ru/region/naselenie Афіцыйны сайт Горацкага райвыканкама]</ref>
** [[2016]] — 33 830 чал.<ref name="2016-Estimate">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_4944/ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа.] {{ref-ru}}</ref>
== Эканоміка ==
[[Выява:Goretski elevator.JPG|thumb|250px|Горацкі элеватар]]
Прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў, харчовай і мясцовай прамысловасці.
* ААТ «Прэма»
* [[Крымінальна-выканаўчая сістэма#Установы крымінальна-выканаўчай сістэмы Рэспублікі Беларусь|РУП «ІК-9» ДВП МУС Рэспублікі Беларусь]]
* РУВП «Магілёўхлебпрам» філіял «Горацкі хлебазавод»
* ААТ «Малочныя горкі»
* ААТ «Горкілён»
* «Скайфорэст»
* ПУП ФМПК «Вітраж»
* ПУВП «Праметэй» ПУ «АкваКрыстал»
== Адукацыя ==
Пяць сярэдніх (адна з іх гімназія), адна вячэрняя, музычная, дзіцяча-юнацкая спартыўная школы, 6 дашкольных устаноў. Працуе [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія]].
Горацкая цэнтральная раённая бальніца, раённая паліклініка, паліклініка [[БДСГА]], працуе сетка аптэк.
Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, Горацкі раённы цэнтр культуры і Палац культуры [[БДСГА]]. На тэрыторыі горада для яго жыхароў створаная добраўпарадкаваная зона адпачынку — парк з сажалкамі.
Маецца добры вопыт працы школы мастацкіх рамёстваў. З'яўляецца месцам правядзення семінараў, навучання супрацоўнікаў [[Беларускія школы мастацкіх рамёстваў|школаў рамёстваў]], якія працуюць у іншых раёнах.
== Медыі ==
Сродкі масавай інфармацыі прадстаўленыя раённай газетай «[[Горацкі веснік]]» (тыраж 3 620 асобнікаў, перыядычнасць выпуску — 2 разы на тыдзень), газетай [[БДСГА]] «[[Савецкі студэнт]]» (тыраж 1 000 асобнікаў, перыядычнасць — 2 разы на месяц), раённым радыёвяшчаннем «[[Голас Горацкага краю]]» (выхад у эфір 9 разоў на тыдзень, агульны аб'ём вяшчання — 2 гадзіны 50 хвілін). У сетку кабельнага тэлебачання ўключана больш за 1,5 тыс. абанентаў. Разам з гэтым у Горках выдаецца прыватная агульнапалітычная газета «[[УзГорак]]» (тыраж 1 000 асобнікаў, перыядычнасць — 1 раз на тыдзень), штодзённа ў Інтэрнеце абнаўляецца сайт пра мясцовыя падзеі http://horki.info. Таксама свае сайты маюць [http://grk-gymnaz.org Горацкая гімназія № 1] і [http://www.gorki.mogilev-region.by/ Горацкі раённы выканаўчы камітэт.]
* Прафкам супрацоўнікаў і выкладчыкаў [[БДСГА]]
* Студэнцкі прафкам
Радок 195 ⟶ 214:
* Беларускае таварыства інвалідаў
* Клуб «Парнас».
* Кавярня «Шанс».
Радок 237 ⟶ 226:
* Піцэрыя «Гурман»
== Інфармацыя для турыстаў ==
У горадзе знаходзіцца дэндралагічны парк і батанічны сад [[БДСГА]]. Працуе спартыўны комплекс з басейнам, атлетычным залам, саўнай, стадыёнам. Дзейнічае кінатэатр «Крыніца». Спыніцца можна ў гасцёўні «Проня» або ў гасцёўні БДСГА.
=== Музеі ===
* [[Горацкі гісторыка-этнаграфічны музей]].
* Музей [[Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі]].
* Мастацкая галерэя.
* Музей-кабінет Максіма Гарэцкага (корпус № 4 Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі).
== Забудова ==
Тэрыторыю сучаснага горада рэчкі [[Проня]], [[Капылка]] і [[Парасіца]], а таксама чыгунка падзяляюць на 3 жылыя раёны: індывідуальнай забудовы, раён акадэміі і прамысловы. У цэнтральнай частцы размяшчаецца капітальная 1—2- і 3—5-павярховая забудова, 3—5-павярховыя будынкі знаходзяцца ў мікрараёне і ў паўночнай частцы. Раён [[БДСГА]] забудаваны 3—9-павярховымі жылымі дамамі.
== Славутасці ==
* Гістарычная забудова горада (ХІХ — ХХ стст.).
* Комплекс будынкаў сельскагаспадарчай акадэміі (ХІХ — ХХ стст.).
* Могілкі яўрэйскія.
* Надмагільны камень удзельніку [[паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]] [[Войцех Дамарацкі|В. Дамарацкаму]].
=== Цэрквы ===
* Царква Св. Мікалая (1850).
* [[Свята-Ушэсцеўская царква, Горкі|Свята-Ушэсцеўская царква]] 1863 г.
* Царква евангельскіх хрысціян «Міласэрнасць»
* Царква хрысціян веры евангельскай «Благодать»
=== Страчаная спадчына ===
* Касцёл Св. Андрэя Баболі (XVIII ст.).
== Вядомыя асобы ==
* [[Лаўрэнцій Сямёнавіч Абецэдарскі]] (1916—1975) — [[доктар гістарычных навук]], прафесар член-карэспандэнт АПН СССР.
* [[Дзмітрый Іванавіч Азарэвіч]] (1848—1912) — юрыст, гісторык рымскага і візантыйскага права.
* [[Міхаіл Гапеевіч Булахаў]] нар. у 1919 г. — [[доктар філалагічных навук]], прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР.
* [[Азалій Майсеевіч Вільнер]] (1898—1984) — доктар ветэрынарных навук, прафесар.
* [[Якаў Сямёнавіч Гугель]] (1895—1937) — савецкі гаспадарчы кіраўнік, начальнік будаўніцтва Магнітагорскага металургічнага камбіната, камбіната «Азовсталь» (горад Марыупаль).
* [[Бен Зільберт]] (1893—1939) — амерыканскі мастак
* [[Уладзімір Іванавіч Кумачоў]] нар.у 1941 г. — доктар тэхнічных навук, прафесар.
* [[Іван Іосіфавіч Купчынаў]] (1909—1985) — доктар тэхнічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі БССР.
* [[Васіль Мікітавіч Лубяка]] (1891—1950) — доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР, акадэмік АН БССР.
* [[Ігнат Іванавіч Піўновскі]] нар. у 1930 г. — доктар тэхнічных навук, прафесар.
* [[Леў Эммануілавіч Разгон]] (1908—1999) — рускі пісьменнік, крытык, праваабаронца.
* [[Ізраіль Мендэлевіч Разгон]] (1905—1987) — [[доктар гістарычных навук]], прафесар, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР.
* [[Аляксандр Яўгенавіч Слука]] нар.у 1923 г. — доктар геаграфічных навук, прафесар.
* [[Анатоль Васільевіч Цішковіч]] нар.у 1921 г. — доктар тэхнічных навук, прафесар.
* [[Марк Залманавіч Фрейдзін]] нар.у 1932 г. -[[кандыдат эканамічных навук]], прафесар, заслужаны эканаміст БССР.
* [[Галіна Віктараўна Асмалоўская]] нар.15.12.1936 г.-прафесар, аслужаная артыстка Беларусі.
* [[Рагнеда Іванаўна Бельская]] нар.26.11.1928 г.- кандыдат хімічных навук, лаурэат Дзяржаўная прэмія БССР.
* [[Валянцін Васільевіч Валуеў]] нар.25.08.1936 г. — доктар эканамічных навук.
* [[Ігар Робертавіч Вільдфлуш]] нар.7.05.1940 г.- доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар, лаўрэат дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь.
* [[Леанід Антановіч Дазорцаў]] нар.12.03.1931 г.- [[кандыдат сельскагаспадарчых навук]], дацэнт, заслужаны работнік сельскай гаспадаркі БССР.
* [[Аляксей Яугенавіч Дайнека]] нар.18.06.1968 г. — доктар эканамічных навук, прафесар.
* [[Людміла Фёдараўна Знаменская]] — заслужаная настаўніца БССР.
* [[Пётр Самсонавіч Касовіч]] (28.09.1862 −26.08.1915) — прафесар Пятроўскай земляробчай і лясной акадэміі, Маскоўскага ўніверсітэта, Пецярбургскага ляснога інстытута.
* [[Ганна Аляксандраўна Ключарава]] нар. 30.01.1949 г. — [[доктар медыцынскіх навук]], прафесар.
* [[Лайзер Бенцыянавіч Наймарк|Леанід Барысавіч Наймарк]] (1912—1994) — доктар сельскaгаспадарчых навук, прафесар.
* [[Сяргей Вітальевіч Касьяненка]] нар. 4.04.1956 г. — доктар сельскагаспадарчых навук.
* [[Марыя Ціханаўна Чайка]]
* [[Ігнат Іванавіч Півуноўскі]]
* [[Уладзімір Іванавіч Бычкоў]]
== Гл. таксама ==
Радок 251 ⟶ 288:
* [[Гарады Беларусі]]
== Зноскі ==
{{Reflist}}
== Літаратура ==
'''Кнігі i брашуры'''
* Горкі // Анатоль Цітоў. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.)/Анатоль Цітоў — Мн.: Полымя, 1998.— 287 с. ISBN 985-07-0131-5.
* Горкі // Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991. — 303 с.: фота. — ISBN 5-341-00240-7.
Радок 279 ⟶ 316:
* Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Горацкага раёна. Мінск:1996."Вышэйшая школа".589 с. ISBN 985-06-0180-9
* Ліўшыц, У. М. Горкі//Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. — Мінск.: 1996. Т. 3. — С. 89-91.
* Ліўшыц, У. М. Горы-Горацкая земляробчая школа//Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. — Мінск.: 1996. Т. 3. — С. 93.
Радок 299 ⟶ 336:
* [http://garady.org/gorki/ Горкі // Гарады Беларусі: паводле Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады]
* [http://kasciol.by/index.php/en/ Інтэрнэт-старонка рымска-каталіцкай парафіі Маці Божай Бялыніцкай г. Горкі]
{{Горацкі раён}}
{{АП Магілёўскай, 1991}}
| |||